woensdag, 17 juni 2009 00:00
Hubertus (Genhout)
Kerk: H. Hubertus
Adres: Hubertusstraat 59, 6191 PB Beek (Genhout)
Architect: Boosten, Alphons
Kunstenaars: Eggen, Gène
Eyck, Charles
Jonas Henri
Nicolas, Joep
Quanjel, Eugène
Scheffers Jef
Stassen, Jos
Timmermans, Frans
Tripels Yvonne
Verheyen, Jacques
Vos, Charles
Waterschoot van der Gracht, Gisèle
Weiss, Max
Op 23 september 1932werd kapelaan A. Welters uit Voerendaal door Mgr. Lemmens (bisschop van Roermond) benoemd tot pastoor en belast met de stichting van een nieuwe parochie te Beek-Genhout. Iedereen was erg verrast toen bleek dat Genhout niet tot rectoraat, maar direct al tot een parochie werd verheven.
Dankzij een legaat van emeritus pastoor Voncken van Beek begon men al gauw om de overdekte speelplaats van de school te verbouwen tot noodkerk, die op 27 november 1932 werd gewijd.
In het verlag van het kerkbestuur staat vermeld: "dat de Bisschop de goedkeuring heeft gegeven, om in onze Parochie, een nieuwe kerk te mogen bouwen, hetgeen door alle leden met vreugde wordt vernomen. Vervolgens werd het plan en het bestek, ontworpen door architect Boosten te Maastricht, behandeld en besproken.
In 1936 wordt aan architect A. Boosten uit Maastricht de opdracht verstrekt tot het ontwerp van een nieuwe kerk. Het werk werd gegund aan Willem Dohmen uit Neerbeek voor de prijs van fl. 36.620,-."
Boosten is bijuitstek een leider van een bouwteam, die in staat is de topartiesten van zijn tijd voor zijn ideeën te winnen en hen tot wezenlijke bijdragen in dienstbaarheid aan het grote geheel te inspireren
OP 31 augustus wordt de eerste spade in de grond gestoken. Op 7 september werd de eerste steen gelegd door Fransje Welters, een neefje van de pastoor.
Op 15 september 1936 staat een artikel in de krant over de eerste steenlegging.
PLECHTIGE EERSTE STEENLEGGING.
Feestelijk wapperden de vlaggetjes j. l. zondag aan de in aanbouw zijnde St. Hubertus-kerk. . . En als wilde moeder natuur instemmen met de algemeene blijheid en 't feestelijk aanzien een eigen cachet geven, had 't herfstzonnetje zich niet afzijdig kunnen houden en zonovergoten lag 't waardige Godshuis daar. Een schoonere herfstdag konden wij niet hebben . . .
Nog pas geleden leek 't toen de bouwpastoor Welters vanaf 't preekgestoelte zijne parochianen aldus toesprak: "Wij zullen een tempel bouwen, waardig als Huis van den Allerhoogste". En nu, vier jaar later, had de plechtige eerste steenlegging plaats en was er vreugde in de harten van jong en oud. De H. E. H. Deken van Meerssen sprak in 't plechtig Lof, op zijn eigen gevoelvolle wijze, woorden van waardering, van dank en van liefde jegens de parochianen van Genhout, den Z. E. ijvervollen bouwpastoor en allen die dank verdienden. Na inzegening van het Kruis op het hoofdaltaar, nam bij den "eerste steen" pastoor Welters het woord, om in een gloedvolle toespraak uiting te geven aan zijn gevoelens van erkentelijkheid. "Dat was schoon", zei 'n oud moedertje, 't Was 't hoogtepunt van de feestviering . . .
De oorkonde werd voorgelezen en met handtekeningen bezaaid in een looden buis ingemetseld. Talloos velen trokken voorbij de Christus-figuur die als hoeksteen het fundament der nieuwe kerk zal zijn en blijven.
Na afloop der plechtigheden maakte de fancy-fair "goede zaken" en zeer voldaan konden allen van de plechtige eerste steenlegging huiswaarts keeren".
De Christus-figuur waarvan in het krantenartikel sprake is, werd gebeeldhouwd door Charles Vos en draagt als onderschrift:"Christus Zelf is de hoeksteen". [1]
Werken van Charles Vos:
Kruiswegstatie
Geglazuurde keramische kruiswegstaties. De kruiswegstaties zijn allen voorzien van een banderol met tekst. Aan de linkerzijde van de banderol is in een opening een kruis geplaatst, aan de rechterzijde is eveneens een opening, maar daar is geen kruis geplaatst.
"Zomin als over de kunst, hield Charles Vos over de godsdienst zwaarwichtige betogen", aldus zijn biograaf H. Schils, "maar zijn werk toont ons hoe hij eruit heeft geleefd".
De religieuze emotie komt bij het werk van Vos over als een vanzelfsprekendheid, uit diepe beschouwing gepuurd, doorleefd en ervaren. Het aardse was bij hem doorstraald door het bovenzinlijke, zijn geloof gedrenkt in het aardse. Dat leverde vaak een serene volkskunst op, die zich niet opdringt, maar die bij aandachtige beschouwing zuivere momenten doet beleven.
Zijn opvatting komt in deze Kruisweg tot uitdrukking in een piëteitvolle eerbiedige benadering van de traditionele veertien staties van het Lijdensverhaal, Romaans aandoend in de ietwat gedrongen formaten en de soberheid van de antikiserend werkende kleurglazuren. Er zijn geen persoonlijke toevoegingen of uitweidingen, maar een sterke concentratie op de elementaire gegevens van de veertien episoden uit het Passieverhaal. [2]
1. Banderol: "I Jezus ter dood veroordeeld".
Links zit Pontius Pilatus in een zetel. Jezus wordt door twee priesters (aan de rechterzijde), met een boek in hun hand, voorgeleid aan Pilatus en ter dood veroordeeld. Een jongetje houdt Pilatus een bak met water voor waarin zijn handen wast "in onschuld".
2. Banderol: "II Jezus neemt het krvis".
Jezus draagt het kruis dat ondersteund wordt door twee soldaten. De soldaat links staat met zijn gezicht naar Jezus gericht en ondersteunt het onderste deel van de dwarsbalk van het kruis. De andere soldaat staat achter Jezus en omvat het onderste gedeelte van het kruis met zijn linkerhand; zijn rechterhand omvat het bovenste gedeelte van de dwarsbalk. Aan hun gezichtsuitdrukking is te zien dat het kruis zwaar is. Een priester met een boek in zijn hand staat aan de rechterzijde.
Een voorstudie bevindt zich in particulier bezit.
3. Banderol: "Eerste val".
Jezus valt en komt onder het kruis terecht. De eerste soldaat probeert het bovenste deel van het kruis op te tillen; de tweede soldaat steunt met zijn linkerhand op de rug van Jezus en met zijn rechterhand trekt hij het kruis omhoog. De priester deint achteruit met zijn handen omhoog geheven.
4. Banderol: "Jezus ontmoet zyn moeder".
Jezus loopt nu naar rechts. Zijn handen omvatten het zware kruis (hij zakt deels door zijn benen). Een soldaat aan de linkerzijde ondersteunt het kruis. Van de rechterzijde komt de moeder van Jezus met open armen op hem toegelopen.
5. Banderol: "V Simon v Cyrene helpt het krvis dragen".
Jezus loopt naar links en bezwijkt bijna onder het gewicht van het kruis. Simon van Cyrene, een toevallige passant, wordt gedwongen te helpen met het dragen van het kruis. Achter het gezelschap loopt nog steeds de priester die grote vertwijfeling uitstraalt.
6. Banderol: "VI Veronica droogt Jezus aangezicht".
Jezus loopt, iets meer rechtop, met het kruis naar links. Voor Jezus (links) staat een woest kijkende soldaat die dreigend zijn rechterarm opheft. Veronica komt van links op Jezus af gelopen om zijn aangezicht af te drogen. Achter het kruis (rechts) volgt nog steeds de priester, nu met opgeheven armen.
7. Banderol: "VII Tweede val".
Jezus ligt op de grond, steunend op zijn armen, met het kruis op zich. Een van de twee soldaten probeert het kruis van hem af te trekken. De andere soldaat (links) maakt met zijn rechterhand een dreigend gebaar, alsof hij Jezus wil staan. De andere hand houdt het kruis vast. Tussen de twee soldaten, op de achtergrond, is het hoofd van een priester. Rechts staat de andere priester, wederom met geheven armen.
8. Banderol: "VIII Jezus ontmoet de wenende vrouwen".
Jezus loopt met kruis naar rechts in de richting waar de wenende vrouwen zich bevinden. Een soldaat ( slechts bovenlijf met armen zichtbaar) loopt direct achter Jezus en houdt mede het kruis vast. Rechts de priester met geheven handen.
Een voorstudie bevindt zich in particulier bezit.
9. Banderol: "IX Derde val".
Jezus ligt volledig uitgeput op de grond. Zijn linkerhand houdt de banderol vast; zijn rechter hangt slap over de banderol heen. De twee soldaten houden het kruis omhoog. De priester heft zijn rechterarm omhoog en zijn linker wist naar beneden.
10. Banderol: "X Jezus van kleed ontdaan".
Het kruis staat rechtop achter Jezus en wordt links en rechts met een hand vastgehouden door twee priesters, waarbij de priester aan de linkerkant het tafereel voor het kruis volgt en die aan de rechterkant naar boven kijkt. Jezus op de voorgrond wordt door twee soldaten ontdaan van zijn kleed. Jezus houdt zijn rechterarm gekruist voor zijn borst en met zijn linkerhand houdt hij zijn kleed vast dat door de soldaten naar beneden wordt getrokken.
11. Banderol: "XI Jezus aan het krvis genageld".
Jezus wordt door drie soldaten aan het kruis genageld. Zijn hoofd hangt naar achteren. Zijn benen zijn deels naar links gebogen. De soldaat links (gedraaid) houdt met zijn linkerhand de nagel vast en maakt zijn rechterarm, waarin hij de hamer vast heeft, een slaande beweging. De soldaat rechts (met zijn benen uit elkaar en met zijn rug naar de kijker gericht) houdt met zijn linkerhand de nagel vast en maakt met zijn rechterarm, waarin hij de hamer vast heeft, een slaande beweging. De derde soldaat ligt aan Jezus voeten en houdt die vast. Een man links van het kruis kijkt onder het kruis door naar Jezus. Achter de rechter soldaat bevindt zich nog een ander persoon op de achtergrond.
12. Banderol: "XII Jezus sterft aan het kruis".
Uiterst links staat een soldaat die van de scene wegloopt, maar wel achterom kijkt. Links naast het kruis een wenende Maria; rechts van het kruis Johannes (?). Helemaal rechts loopt de priester weg. Bovenaan het kruis een bordje met de deels zichtbare letters INRI (Jezus van Nazereth, Koning der Joden).
13. Banderol: "XIII Bewening van Jezus".
Jezus is van het kruis gehaald. Hij ligt op de schoot van een gehurkte Maria. Zijn rechterarm hangt over de banderol. Rechts achter Maria staat Maria Magdelena en links Johannes. Het kruis wordt aan het uiteinde, zowel links als rechts, door een op de rug geziene persoon vastgehouden.
14. Banderol: "XIV Graflegging"
Het levenloze lichaam van Jezus, deels gewikkeld in een doek, wordt door Nicodemus en Jozef van Arimathea (links en rechts in de scene) gedragen. Achter het lichaam staat een drietal personen (Maria, Johannes en een van de Heilige Vrouwen).
Doopvont (reliëfs op de zuiltrommel)
Het door architectenbureau Boosten ontworpen doopvont in Franse kalksteen (uitgevoerd door de firma Victor Laudy uit Sittard [6] )
met gebronsd koperen deksel, 1951, is voorzien van vier reliëfs op de zuiltrommel van de hand van Charles Vos.
1. Lam met nimbus dat geklemd tussen zijn poten een kruis vasthoudt.
2. Zon met de letters PX die stralen naar beneden zendt.
3. Een duif.
4. Een kruis bovenaan eindigend met de letter P; links naast het kruis een wijnkan; rechts een duif met nimbus en onder het kruis een schaal.
Jozef met Kind
Klei, geglazuurd
Op een sokkel staat het beeld van de H.Jozef ( met nimbus en wandelstok) met zijn zoon Jezus rechts voor hem. Jozef heeft zijn rechterhand op de schouder van zijn zoon gelegd. Jezus wijst met zijn rechterarm omhoog.
Alberigs schrijft: In lichtgeglazuurd chamotte boetseerde Charles Vos eveneens het ingetogen beeld van Sint Josef en het Kind. De staande Sint Josef houdt de rechterhand in een beschermend gebaar om het voor hem staande Kind. Alle aandacht concentreert hij hier op het gelaat van de Heilige, dat een intense goedheid en waardigheid uitstraalt. De plooival van de gewaden wordt slechts minimaal aangeduid, de aureolen, dik gekneed uit dit materiaal geven het beeld een prachtige plastische afronding. Jezus draagt in de opgeheven linkerhand een tuiltje bloemen, dat ook slechts met subtiele kleuraccentjes wordt gesuggereerd.
Als in de Kruisweg valt ook hier het zeer wezenlijke gebruik van het gekozen materiaal op. [7]
Christus (hoeksteen)
Aan de noordwestzijde van het westwerk bevindt zich een uitbouw onder lessenaarsdak, die de hoogte van de kruisarmen overstijgt. Vlak boven de plint het verdiept geplaatste stalen raam met glas-in-lood van de Hubertuskapel. Op de gevelhoek is de plint uitgebouwd tot een kleine steunbeer. Hoger op de gevelhoek is de gedenksteen geplaatst, gebeeldhouwd door de Maastrichtenaar Charles Vos in de vorm van een Christus-figuur. De gedenksteen draagt als onderschrift "Christus Zelf is de hoeksteen" en werd op 15 september 1936 geplaatst (sterk verweerd).
In 2010 is besloten het beeld te laten restaureren. Ondanks dat de kerk geen monumentenstatus heeft, heeft de Gemeente Beek besloten financieel bij te dragen in de kosten omdat zij overtuigd is van de maatschappelijke waarde van de kerk. [8]
Opmerking:
In 1937 waren al restauraties noodzakelijk. Er werd niet alleen gerestaureerd, er kon gelukkig ook doorgewerkt worden aan de verfraaiing van de kerk. Opvallend is het grote St. Hubertusbeeld bij de ingang van de kerk. De opdracht hiervoor was eigenlijk gegeven aan Charles Vos, maar deze kunstenaar schoof het alsmaar op de lange baan. Toen werd de opdracht aan Frans Timmermans in Maastricht gegeven.[9]
Voorstudies:
In de kerk (in de gang naar de pastorie) zijn vier exemplaren van voorstudies/ontwerpen van de eerste statie aanwezig:
1. Kruiswegstatie (model eerste)
Gips; beschilderd, niet gesigneerd, niet gedateerd (circa 1938)
hoogte 55 cm., breedte 40 cm., diepte 15 cm.;
Voorgesteld is het moment waarop Jezus wordt veroordeeld door Pilatus. Pilatus staat geheel rechts terwijl een jongen water over zijn beide handen giet. Links boven Jezus staan druk gebarende en in hun boeken wijzende priesters. Onder het tafereel loopt een banderole met de tekst 'JEZUS VEROORDEELD'. [3]
2. Kruiswegstatie (model eerste)
Gips; beschilderd, niet gesigneerd, niet gedateerd (circa 1938)
hoogte 52,5 cm., breedte 84 cm., diepte 11 cm.
Voorgesteld is het moment waarop Jezus wordt veroordeeld. Ter linkerzijde zit Pilatus in een stoel, terwijl een jongen water over zijn beide handen giet. Rechts van Jezus staan twee druk gebarende en in hun boeken wijzende priesters. Onder het tafereel loopt een banderole met de tekst 'TER DOOD VEROORDEELD'. [4]
De staties zijn ontworpen voor de serie in de kerk te Beek-Genhout. Het "vierkante" exemplaar is nooit uitgevoerd omdat het wellicht werd afgekeurd. Het andere model werd wel in geglazuurde keramiek uitgevoerd.[5]
3. Kruiswegstatie (model eerste)
Voorgesteld is het moment waarop Jezus wordt veroordeeld. Ter linkerzijde zit Pilatus in een stoel, terwijl een jongen water over zijn beide handen giet. In het midden staan twee druk gebarende en in hun boeken wijzende priesters.
Aan de linkerzijde staat Jezus geflankeerd door een soldaat.
4. Kruiswegstatie (model eerste)
Voorgesteld is het moment waarop Jezus wordt veroordeeld door Pilatus. Pilatus staat geheel rechts terwijl een jongen water over zijn beide handen giet. Links erboven Jezus staan druk gebarende en in hun boeken wijzende priesters. Onder het tafereel loopt een banderole met de tekst 'JEZUS VEROORDEELD'.
In particulier bezit zijn een zestal voorstudies/ontwerpen
1. Kruiswegstatie (model zesde)
Particulier bezit
Gips gepatineerd
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: hoogte 42cm, breedte 43,5cm en diepte 9,5cm
Het middengedeelte van de kruiswegstatie is uitgebeeld. Veronica (links) richt haar blik op de naar haar toelopende Jezus, die het kruis draagt. Het model is gelijk aan de definitieve kruiswegstatie. Het zeer gedetailleerd uitgewerkt. Op de voorzijde van de console de tekst: “Veronica droogt Jezus”.
2. Kruiswegstatie (model achtste) [10]
In particulier bezit van de familie Backerra, Maastricht
De achtste kruiswegstatie met de tekst "VIII Jezus ontmoet de wenende vrouwen".
In het midden loopt Jezus, gebukt onder het dragen van het kruis, omgeven door wenende vrouwen.
Dit is een voorstudie voor de kerk in Beek/Genhout. De uitvoering is gelijk aan de voorstudie.
3. Kruiswegstatie (model tweede)
Collectie Peters Smeets
Gebakken klei geglazuurd.
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 58cm, breedte 85cm en diepte 16cm
Banderol: "II Jezus neemt het krvis".
Jezus draagt het kruis dat ondersteund wordt door twee soldaten. De soldaat links staat met zijn gezicht naar Jezus gericht en ondersteunt het onderste deel van de dwarsbalk van het kruis. De andere soldaat staat achter Jezus en omvat het onderste gedeelte van het kruis met zijn linkerhand; zijn rechterhand omvat het bovenste gedeelte van de dwarsbalk. Aan hun gezichtsuitdrukking is te zien dat het kruis zwaar is. Een priester met een boek in zijn hand staat aan de rechterzijde.
De uitvoering is gelijk aan de voorstudie. Alleen de kruizen aan het eindeinde van tekstband ontbreken bij de voorstudie.
4. Kruiswegstatie (model tiende)
Collectie Peters Smeets
Gebakken klei geglazuurd.
Gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 48cm, breedte 26cm en diepte 14cm
Het is een afbeelding van de priester die rechts staat op de kruiswegstatie
collectie Peters Smeets
collectie Peters Smeets
5. Kruiswegstatie (model vierde, gedeelte)
Particuliere collectie
Gips gepatineerd
Een gedeelte van de vierde statie "Jezus ontmoet zijn moeder" is uitgewerkt.
Jezus loopt naar rechts. Zijn handen omvatten het zware kruis. Van de rechterzijde komt de moeder van Jezus met open armen op hem toegelopen.
6. Voorstudie kruiswegstatie (model zesde)
Collectie Peters Smeets
Gips geglazuurd
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 59cm, breedte 89cm en diepte 25cm
De dochters van Charles Vos schonken deze voorstudie aan Pieter Frijns uit Maastricht.
De definiteve kruisweg is gelijk aan de voorstudie
collectie Peters Smeets
Er is ook nog een voorstudie van de derde statie. Locatie is onbekend.
[1] Alberigs L e.a., Genhout van "Hoochlant" tot parochiegemeenschap, uitgegeven bij gelegenheid van het gouden jubileum van de St. Hubertuskerk Genhout, Beek 1987, blz 95/96 113/115 138
[2] Alberigs L e.a., Genhout van "Hoochlant" tot parochiegemeenschap, uitgegeven bij gelegenheid van het gouden jubileum van de St. Hubertuskerk Genhout, Beek 1987, blz 95/96 113/115 138
[3] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[4] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[5] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[6] Franquenet R, St Hubertuskerk Genhout, z.j
[7] Alberigs L e.a., Genhout van "Hoochlant" tot parochiegemeenschap, uitgegeven bij gelegenheid van het gouden jubileum van de St. Hubertuskerk Genhout, Beek 1987, blz 95/96 113/115 138
[8] Dagblad De Limburger, 8 oktober 2010
[9] Alberigs L e.a., Genhout van "Hoochlant" tot parochiegemeenschap, uitgegeven bij gelegenheid van het gouden jubileum van de St. Hubertuskerk Genhout, Beek 1987, blz 95/96 113/115 138
[10] Beschrijving van I.Paulussen (18-09-2006) gericht aan mevrouw N.Backerra