www.charlesvos.nl

vrijdag, 07 december 2012 00:00

Sphinx-collectie

SPHINX-COLLECTIE

Petrus Leonardus Dominicus Regout huwde in 1800 met Maria Gertruda Nijsten. In de Nieuwstraat in Maastrichtzette hij een winkel (handel in pijpen, aardewerk en porselein) voort die zijn moeder gestart was. Hun oudste zoon Petrus (1801 geboren) werd de grondlegger van wat later de Sphinx-fabrieken zouden worden.
Tijdens de Belgische Opstand (1830-1839) was Maastricht afgesneden van zijn achterland. Door invoerbeperkingen werd Regout genoodzaakt een eigen aardewerkfabriek op te richten. In 1836 vroeg hij toestemming tot oprichting van een fabriek voor geschilderd aardewerk.
Geleidelijk breidde de aardewerkproductie zich uit en in 1852 telde de fabriek al tien gas gestookte ovens. Vanaf 1899 richtte het bedrijf zich ook op de productie van sanitair. Het bedrijf groeide voortvarend.
De crisis in jaren dertig van de twintigste eeuw veroorzaakte stagnatie in de aanvoer van grondstoffen en de afzet van producten.
In 1958 fuseerde de Sphinx met haar Maastrichtse concurrent Societé Céramique. Ook het assortiment werd uitgebreid.
Vanaf de jaren zeventig kwam het bedrijf in zwaar weer. In 1999 werd het bedrijf overgenomen door het Finse Sanitec.
De eeuwenoude fabriekslocatie aan de Boschstraat werd in 2007 gesloten. In de Beatrixhaven werd een van de modernste sanitairsfabrieken ter wereld, waar de productie grotendeels geautomatiseerd verliep, geopend. Door calculatiefouten bij de bouw zou de fabriek nooit rendabel worden. De drie jaar oude fabriek sloot in 2009 definitief haar poorten. Daarmee kwam een einde aan een fabriek met een 175-jarige geschiedenis.
 
Charles Vos werkt voor de Sphinx
Door invoering van de auteurswet werd de Sphinx gedwongen eigen ontwerpers in dienst te nemen. Op 1 januari 1917 trad Johannes Henricus Lint (1889-1956) als keramische ontwerper in dienst bij de Sphinx. Hij werd in 1924 opgevolgd door Roozendaal, die er werktte tot 1928. Het korste dienstverband als ontwerper kwam op naam van Charles Vos. Hij had al eerder de aandacht getrokken van Sphinx-directeur W. Bonemeijer. Hij wilde het bedrijf geleidelijk meer focussen op het gebied van kunstaardewerk. In september 1926 schreef hij "thans is het voorstel aan de orde om den Heer Vos, beeldhouwer van beroep te Maastricht, op een of andere wijze aan de fabriek te verbinden en zoodoende de artikelen te gaan fabriceeren weer op een ander gebied, waarvoor ik, afgezien van het Continent, in Zuid-Amerika een goed afzetgebied meen gevonden te hebben. Ik hoop, dat de Heeren dit voorstel zullen aannemen. Het zal de naam van de Sphinx geen kwaad doen."
Pas in de loop van 1928 kwam Vos in dienst bij het bedrijf. Slechts een zeer korte periode was hij verantwoordelijk voor de door hem ontworpen plastiekjes. Naast enkele beelden van heiligen waren het voornamelijk dierfiguren in klein formaat die geproduceerd werden. Hij ontwierp een servies onder de naam Globe.
In het voorjaar van 1929 nam Edmond Bellefroid het werk van Charles Vos over.
 
1. Servies (Globe)
Charles Vos heeft voor Sphinx slechts één servies ontworpen. Het gaat om het model Globe, dat zijn naam eer aandoet door de bolvorm waaraan de verschillende delen van dit servies zijn ontleend. Alle bollen staan op een vierkante voet, waarbij Vos blauw of oranje gebruikt heeft om onderdelen te accentueren.
Zowel het model als de decoratie waren van zijn hand.
Dit nieuwe product werd in een stand op de Najaarsbeurs in Utrecht gepresenteerd en trok veel publieke belangstelling. Van dit enige en in beperkte oplage vervaardigde servies, is vooral de bolvormige terrine met deksel vermeldenswaard en een zeer gezocht object bij verzamelaars. Het kleuraccent op de vierkante voet, de handgrepen, de bovenrand en de knop verstrekken de bolvorm.  [6]
In een prijslijst uit 1930 is te vinden dat het servies bestond uit 14 verschillende delen. Het was te koop als 65-delig, 47-delig en 24-delig tafelservies met 6 mogelijke decoraties in prijs variërend van fl. 23,- tot fl. 53,95.
Leden van de Vereniging Maastrichts Aardewerk hebben bij het opruimen van de voormalige fabriek een aantal originelen (gietmallen) veilig weten te stellen.
In het museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam en het Centre Céramique in Maastricht zijn delen van het servies Globe in de collectie opgenomen.

51101 51102

servies Globe (foto Marian Hankel)                                                                                          juskom, oranje accenten (foto Marian Hankel)

51102a 51103

juskom met gouden accenten (collectie Peters  Smeets)                                                                                                                      kom (foto Marian Hankel)

51104 

soepterrine (foto Marian Hankel)                                                                                               dekschaal (Centre Ceramique)

51106 51107

suikerpot                                                                                                                              theepot

51108 51109

soepterrine                                                                                                                                   kaasstolp

 

 

51110

pagina uit verkoopgids Petrus Regout/ De Sphinx (SHCL)

51111 51112

origineel van de soepterrine model Globe (H. Meulman)                                                                             origineel dekselknop van de soepterrine model Globe (H. Meulman) 

51113

origineel handvat van de soepterrine model Globe (H. Meulman)

 

2. Plastieken
Er zijn tot nu toe, buiten de Sphinxen, meer dan twintig in oplage gegoten plastieken bekend. Zie lijst met beelden. Veel beelden zijn gemerkt op de onderzijde "G O A" Onder het gezicht de tekst "NV DE SPHINX MAASTRICHT".
De plastieken zijn kinderen van hun tijd. Vooral in Gouda moet een enorme productie zijn geweest. De kwaliteit van de beeldjes van Vos kan moeiteloos wedijveren met de producten van de grote ontwerpers die voor aardewerkfabrieken aldaar werkten. Vos varieert in stilering, waardoor de beeldjes soms nauw verwant zijn aan de van Jan Schonk en vooral Chris van der Hoef, zoals de kameleon en de lynx, en andere juist wat plastischer, zoals de aap en de eend. Waar de Goudse ontwerpers nog wel eens doorschieten in het reduceren van het realisme, blijft Charles Vos de natuur trouw, altijd met het oog en de handen van de ware kunstenaar.

51200a

pagina uit een verkoopgids Regout/De Sphinx.

51200b

merkteken op de onderzijde

De plastieken kunnen in een drietal groepen worden ingedeeld, waarbij onderstaande stempels voorkomen :
- "NV De Sphinx v/n Petrus Regout & Co /MAASTRICHT / MADE IN HOLLAND"
- "Petrus Regout & Co /MAASTRICHT / MADE IN HOLLAND"
-  "GOA' 'GOA/NV De Sphinx"
 
A. Heilige beelden
 
Maria met Kind
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 27cm, breedte 7cm en diepte 6,5cm
 
Maria is staande op een console frontaal afgebeeld. Zij draagt een geplooide mantel met sluier. Aan haar linkerzijde houdt ze, op borsthoogte, haar Zoon, die naar de toeschouwer kijkt, met beide armen vast. Haar blik is schuin naar beneden op haar Zoon gericht. Het Kindje Jezus maakt een zegenend gebaar met zijn rechterhand. In de andere hand houdt hij een wereldbol vast.

51201

Heilige Familie
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: onderste zijde van de driehoek 37cm, de twee opstaande zijden 32,5cm
 
In een driehoek met ongelijke zijden is een kerststal uitgebeeld. Centraal is het pasgeboren kindje Jezus, met gespreide armen, gelegen in een kribbe. Aan zijn rechterkant zit Maria "en profil" naar rechts geknield naast hem, en aan de andere zijde de geknielde Jozef "en profil" naar links. Boven in straalt de ster van Bethlehem.
Er zijn ook nog twee andere versies: geglazuurde klei in brons kleur en geglazuurd wit met goud.

 

 51202bowp108a

51202c
 
collectie Peters Smeets
 
Heilig Hart
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 30cm
 
Op een console is het Heilig Hart ten voeten uit staande afgebeeld. Zijn mantel is opengevallen waardoor het stralende Heilige Hart zichtbaar wordt. Met zijn linkerhand houdt hij zijn mantel vast. De rechterarm zorgt ervoor dat de mantel openvalt en maakt een zegenend gebaar.

51203

 

Afgietsel
Particulier bezit
Niet gemerkt aardewerk beeld, licht gekleurd; hoogte 28 cm. Het ontwerp is van Charles Vos.
Wim Visser heeft de originele mal van Charles Vos gebruikt om een afgietsel te maken en heeft deze op eigen wijze ingekleurd.

51203aowp128

collectie Peters Smeets

Jozef met Kind
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]

Jozef is staande op een console frontaal afgebeeld. Hij houdt zijn handen gevouwen op borsthoogte. Zijn blik is naar beneden gericht op zijn Zoon. Het Kindje Jezus is frontaal voor zijn vader staande afgebeeld.

Afbeelding: Centre Ceramique

 

Franciscus
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 29cm
 
Fransiscus is frontaal staande op een console afgebeeld. Hij draagt een koord dat aan zijn rechterzijde naar beneden hangt . Aan zijn linkerzijde draagt hij een rozenkrans. Zijn blik is naar boven gericht. Zijn armen heeft hij gevouwen voor zijn borst.
Opmerking: Dit werk komt men ook tegen onder de niet correcte benaming "monnik".

51206a

collectie Peters Smeets

51206b 51206c

met rozenkrans                                                met koord
 
Theresia van Liseux
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 27cm, voet 8,5cm.
 
Theresia is staande op een console met een enigszins gedraaid lichaam weergeven. Zij draagt een geplooide mantel met sluier. Haar linkerarm houdt ze gevouwen op borsthoogte onder haar mantel. Met haar andere arm, langs haar lichaam, houdt ze mantel open. Haar hoofd houdt ze schuin naar beneden gericht.
In latere jaren heeft Bellefroid een afgietsel gemaakt en op eigen wijze ingekleurd.

 51207b

                                                                                                                                                                                                    Afbeelding: Centre Ceramique

 

B. Dieren

Pelikaan
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 16cm, breedte 19cm en diepte 8,5cm
 
De watervogel is rechtopstaande "en profil" naar rechts op een ronde schijf afgebeeld. Hij heeft een grote snavel en een grote keelzak (tussen de onderkant van de snavel en de keel).

51208

Afbeelding: fam. Poortmans Moedts
stempel onderzijde: GOA (in gezicht)

 

Zeehond
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 15cm, breedte 21,3cm en diepte 13,6cm *1
 
De zeehond is geplaatst op een ovaalvormige basis. De kop is omhoog gericht. *1

51209

afbeelding: Familie Meershoek
Konijn
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 5,5cm, breedte 14cm en diepte 5,5cm
 
Het liggend dier is "en profil" afgebeeld, de oren liggen naar achteren waar zij aansluiten bij de rug. De snuit van het konijn rust op de voorpoten.

51210 51210a

                                                                                                                                                        Afbeelding: Bonnefantenmuseum

 

Voorstudies
- Afbeeldingen konijnen, ganzen en kippen
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk.
Afmetingen: breedte 15cm, hoogte 12cm
Niet gesigneerd, niet gedateerd.
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Charles Vos                                      
Beeldhouwer N.K.B. Aylvalaan 54 Maastricht Telefoon 4769 Postrekening 419935
Een tiental tekeningen in inkt
Op de voorzijde: viertal konijnen
Op de achterzijde: viertal ganzen en een tweetal kippen
Vos heeft in opdracht van de Sphinx [jaren 1920 vorige eeuw] een aantal beelden van dieren ontworpen, die in gebakken klei en geglazuurd zijn uitgevoerd. Het konijn links in het midden is gelijk aan het vervaardigde Sphinx-konijn. Wellicht heeft Vos schetsjes van dieren getekend om tot een ontwerp te komen. Als dit klopt zullen er nog meer vellen met schetsen zijn gemaakt waarop de andere dieren voorkomen.
 
525237a
- Konijn (mogelijke) voorstudie
Particuliere collectie (Collectie Peters Smeets)
Gebakken klei
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: lengte 28,5cm, breedte 8cm en hoogte 4cm
Vos heeft in opdracht van de Sphinx een aantal beelden van dieren ontworpen. Dit exemplaar zou een voorstudie kunnen zijn.

52429

collectie Peters Smeets

- Konijn voorstudie
Particuliere collectie (Collectie Peters Smeets)
Ongeglazuurd aardewerk
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: lengte 14cm, breedte 6cm en hoogte 4cm
Dit is een voorstudie voor het witte konijn uit de Sphinxserie dieren, het beeld is nog ongeglazuurd.

52430a

collectie Peters Smeets

 

Eend
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
 
De zwemvogel is "en profil" afgebeeld. De houding suggereert dat de eend zwemt in het water.

51211a.JPG

Afbeelding: eigenaar

 

Eekhoorn
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 15,5cm, breedte 16cm en diepte 7cm
 
De eekhoorn is "en profil" zittend uitgebeeld. De staart van het beestje is naar boven gekruld waar hij boven de kop overgaat in de oren. *1
 
51212a1
 
collectie Peters Smeets
stempel onderzijde: GOA (in gezicht)
 
51212a2
geel exemplaar
afbeelding fam Poortmans Moedts
stempel onderzijde: NV De Sphinx v/h Petrus Regout & Co Maastricht 

 51212c51212b

 de originele mal
 
Kameleon
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 10,5cm, breedte 14,5cm en diepte 4cm
 
De kameleon is "en profil" weergegeven, zittend op een sokkel.
 
Daarnaast is er nog een bruin-groen exemplaar met dezelfde afmetingen.
Collectie Peters Smeets
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
In het iriserende bruin-groene glazuur laat het weerkaatsend licht verschillende kleurschakeringen zien, verwijzend naar de wisselende kleur van een kameleon.
 
Ook is er nog een gelig exemplaar.
Collectie Peters Smeets
 

51213 

Afbeelding: fam. Poortmans Moedts
stempel onderzijde: GOA (in gezicht) en NV De Sphinx Maastricht
 
51213a 51213b

collectie Peters Smeets                                                                                                                                                                       collectie Peters Smeets 

Bruine Beer
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 14cm, breedte 18,5cm en diepte 7,5cm
 
De beer is staan op een voetstuk "en profil" met bult op de rug afgebeeld. Hij zit enigszins ineengedoken met de kop omlaag.

51214

Kikvors
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 10cm, breedte 10cm en diepte 7,5cm
 
De kikvors is "en profil" zittend afgebeeld. Zijn snuitje is naar boven gericht.

51215 

afbeelding fam. Poortmans Moedts
stempel onderzijde: NV De Sphinx v/h Regout & Co Maastricht
 
52215a 52215b
foto Botterweg Auctions Amsterdam
 
Aap
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 17cm, breedte 15,5cm en diepte 13,5cm *1
 
Het beeld toont een aap, zittend in kleermakerszit, ineengedoken en licht naar rechts gewend. De rechterarm heeft hij over zijn poten liggen, de linkerarm over de rechterarm. *1

Ook is er nog een gelig/groen exemplaar (collectie W. Smeets) (met stempel: in gezicht “GOA”)

 

51216 51216a.jpg

Afbeelding: Familie Meershoek                                                                        collectie W. Smeets

 

IJsbeer
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 14cm, breedte 22cm en diepte 8cm
 
De ijsbeer is "en profil" afgebeeld. Het lijkt, afgaande op zijn houding, of hij klaar staat voor de aanval op zijn prooi.

51217

Pinguïn
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte20cm
 
Een pinguïn "en profile" rechtopstaand afgebeeld.

51218a

Afbeelding: Familie Meershoek

 

Bizon
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 19cm, breedte 6cm en diepte 13cm
 
Op een rechthoekige basis staat een woest uitziende bizon "en profil" met zijn kop naar voren gericht.

51219

51219b
 de originele mal
 
Lynx
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 10cm, breedte 30cm en diepte 14cm *1
 
Op een basis die de contouren volgt van lichaam en poten, ligt de lynx uitgestrekt naar links. De kop naar voren. De voorpoten van het dier liggen uitgestrekt opzij.

51220

C. Overig

Maskarade of Pierrot et Colombine of Pierrot en Pierrette met mandeline
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 30cm, breedte 17cm en  diepte 15,5cm *1
 
Op een vierkanten basis zijn een Pierrot en een meisje staande uitgebeeld. Pierrot, aan de linkerzijde van het meisje, speelt op een luit die hij hoog op de borst houdt. Zijn hoofd is naar rechts gewend. Lichaam en hoofd vleien zich tegen het lichaam van het meisje aan, dat lichtjes terug leunt tegen Pierrot aan. Haar hoofd is afgewend van Pierrot. Haar rechterhand heeft ze voor haar gezicht langs op kin en mond van Pierrot gelegd, een schijnbare afwering. Op haar gezicht speelt een lach, die deels achter een masker verborgen gaat. *1
In latere jaren heeft Bellefroid een afgietsel gemaakt en op een eigen wijze  ingekleurd.

51221a 51221a1 51221a2

51221b

Moederweelde
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 18cm, breedte 10cm en diepte 10cm *1
 
De moeder is zittend op een console afgebeeld, terwijl haar bovenlichaam driekwart naar links is gewend. Met het naar links genegen hoofd kijkt zij liefdevol neer op haar zogende baby, die zij in haar beide armen dicht tegen zich aanhoudt. Het beeldmerk is vermoedelijk het merk van een afnemer (groothandel). *1

51222

Afbeelding: Familie Meershoek
Eerste kus
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 17cm, breedte 22cm en diepte 10cm *1
 
Het jonge paar is zittend op een ovaal onderstuk afgebeeld. De naar rechts gewende vrouw, die met beide benen langszij zit, houdt timide haar rechterhand aan haar kin. De met het hoofd naar rechts gewende knielende man, kust haar behoedzaam op haar linkerwang en houdt daarbij zijn linkerhand liefdevol tegen haar aan. *1

51223

Er is ook een exemplaar met blauwtinten. Het is niet zeker of dit een origineel exemplaar is of op latere datum is gemaakt. 

51223a

Afdraaier (pottemenneke)
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren 1920 vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 22,5cm, breedte 22cm en diepte 11,5cm *1
 
Een afdraaier komt voor in de keramische industrie.
De afdraaier is "en profil" zittend aan zijn draaibank afgebeeld. Zijn bovenlichaam helt sterk naar achteren, waarbij hij zijn rechterbeen naar voren uitstrekt. Zijn pose geeft een indruk van een heftige actie. Zijn rechterhand drukt met de duim in een potvorm, terwijl zijn linkerhand tegen de wand van de pot drukt. *1
 
Ook is er een gekleurde versie in omloop.
Gebakken klei chamotte
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 19cm, breedte 21cm, diepte 9cm
Dit is de moedervorm van het witte beeld. Door krimp wijken de maten enigszins af.
 

51224 51224z

                                                                                                                                       Afbeelding: Familie Meershoek                                                                                                                       

52420

collectie Peters Smeets

deel van de originele mal (afb. collectie centre ceramique)

Johan Lint heeft de mal, gemaakt door Charles Vos, in 1931 gebruikt om een gekleurde versie te maken.

51224c 51224d

foto's fam. Poortmans Moedts

 

3. Sphinxen
Enkele beelden werden door Charles Vos voor reclamedoeleinden ontworpen en door Sphinx in kleinere getallen geproduceerd, zoals de liggende Sphinx (21,5cm x 60cm x 37cm) die als een ruimtelijk bedrijfslogo, in verschillende kleuren is uitgevoerd, en een kleine, door vier sfinxen gedragen bol waarmee de harde, doorzichtige aardewerksoort Eterna werd gepresenteerd.

51301a 51301b

afbeelding Familie Meershoek                                                                                familie Peters Smeets. Vos heeft bij deze Sphinx geëxperimenteerd met de kleurstelling

51301c

Meulman (zwart geglazuurd ; de zwart geglazuurde uitvoering is zeldzaam)

 51301h1 51301h2

51301h3

collectie mevrouw Brouwers Maastricht
Uit onderzoek is gebleken dat dit geen originele sphinx is
In de jaren zestig van de voige eeuw is de originele mal gebruikt om deze sphinx te vervaardigen

651301g

De voet van de vier sphinxen is gemaakt van blauw geglazuurd aardewerk, de ronde bol van Eterna (harde doorzichtige aardwerksoort). De hoogte is 18cm, de doorsnee 11cm.

  

 

collectie Peters Smeets

afb. uit Maastrichts keramiek aan de man gebracht: schemerlamp Eterna (zonder opschrift), brandend  (collectie Peters Smeets)

51301g1

collectie Peters Smeets

51301g2

collectie Peters Smeets

Deze asbak met het opschrift "Antwerpen 1930" is speciaal vervaardigd voor de wereldtentoonstelling in 1930 te Antwerpen.

51301g3 51301g5

collectie Peters Smeets

51301g4 51301g6

collectie  Peters Smeets

 51301d

 

4. Unica (overig)

Ook heeft Charles Vos bij de Sphinx nog een aantal unieke beelden gemaakt.

A. Het ontwaken
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gemerkt, gedateerd "1927" rechts opzij *1
Afmetingen: hoogte 50,5cm, breedte 27cm en diepte 20,5 cm *1
Zeer beperkte oplage *1
 
De jonge vrouw is in een hurkende pose afgebeeld. Het hoofd van de vrouw met half lang golvend haar is "en face" weergegeven. Naar voorbeeld van de antieke Griekse beelden is zij gehuld in een lang, doorschijnend gewaad. Als personificatie van het ontwaken is de jonge vrouw afgebeeld op het moment, waarop zij - uit haar slaap langzaam opstaand - met beide omhoog geheven armen een brede draperie boven haar hoofd naar achteren doet uitwaaieren.
De langwerpige sokkel is aan de vier zijden versierd met bladeren en vruchten van een oranje boompje (appeltjes van oranje), die een grote ruitvorm in het midden omsluiten. In de ruit aan de voorzijde is het wapen van prinses Juliana afgebeeld, aan de achterzijde treffen we in de ruit de gekroonde letter J aan. In de beide ruiten aan de zijkanten zijn de jaartallen "1909" en "1927" aangebracht, verwijzingen naar het geboorte- en 18e levensjaar van Prinses Juliana. Het beeld werd namelijk ontworpen ter gelegenheid van haar 18e verjaardag. *1
Opmerking:
Navraag bij Koninklijk Archief en het Paleis: het beeld is niet bekend in de collectie van de Koninklijke Familie
 
51401bb 51401a
 
collectie Peters Smeets

 

B.   Fabrieksarbeider
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1930], productie Petrus Regout/ De Sphinx
Afmetingen: hoogte 48cm
 
Een beeldje gemaakt ter herdenking van vijftig jaar Sphinx sanitair 1880-1930
Opschrift terzijde:
TER GELEGENHEID VAN HET 50-JARIG JUBILEUM VAN DE SPHINX
Voorzijde links: 1880-1930 (van boven naar beneden)
Het toont een fabrieksarbeider staande in het silhouet van de fabriek bij de vervaardiging van een gegoten bad. Onder de voet van de arbeider is een sphinxkop. De achterzijde is in een plat vlak de vorm van een fabriek met rokende schoorsteen weergegeven.

51402 51402b

 
 
 
C. de Mastreechter Staar aan de 100-jarige Liedertafel te Haarlem 1930
Aardewerk, wit geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1930], productie Petrus Regout/ De Sphinx
Afmetingen:  hoogte 46cm
 
Op een rechthoekige blok met aan de onderzijde een plint bespeelt een zittende vrouw (met de benen onder zich in) en haar hoofd naar boven gericht een lier.
Opschrift:
DANKBARE HERINNERING
DER KON  ZANGVEREENIGING
MASTREECHTER.  STAAR
AAN HARE 100-JARIGE
ZUSTERVEREENIGING
KON: LIEDERTAFEL.
ZANG.EN.VRIENDSCHAP
HAARLEM
26.27.28. APRIL 1930
Onder de tekst: het wapen van Maastricht met de vijfpuntige ster.

 

afbeelding: Centre Ceramique

D.   de plaquette met het portret van Brouwers
Collectie Centre Céramique [1a]
Geglazuurd aardewerk
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: hoogte 39cm, lengte 34cm en breedte 3,5cm.[1b]
 
Petrus Hubertus Gordefriedus E.J. Brouwers (Hubert) werd geboren op 1 april 1866. Zijn ouders waren J.H. Brouwers (1833-1892) en A.E.M.H. Regout (1834-1886). Hij was van 1893 tot 1899 commissaris van de Commanditaire Vennootschap Petrus Regout & Co (1878-1899).
Daarna was hij van 1899 tot 1935 bestuurder van N.V. Kristal-, Glas- en Aardewerkfabriek De Sphinx voorheen Petrus Regout & Co (1899-1958). Hij overleed 13 juli 1949.[1c]
 
Het hoofd van Hubert Brouwers is "en profil" naar rechts afgebeeld. Hij draagt een bril en heeft een ringbaard. Linksboven de tekst ÆT.SVÆXX en rechtsboven het familiewapen met eronder een afbeelding van de fabriek.
Onderaan over de volledige breedte drie regels tekst:
P. HUB. G.E.J. BROUWERS.
1893 COMMISSARIS 1928
N.V. DE SPHINX. [afb. liggende sphinx] MAASTRICHT.
 
51404a
foto Centre Ceramique
Moule
De moule van dit werk is in particulier bezit (collectie Peters-Smeets)
Afmetingen: hoogte 53cm, breedte 50cm

  51404b1 51404c1

51404d1

 

E.   de plaquette met het portret Weustenraad
Collectie Centre Céramique [1d]
Geglazuurd aardewerk
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: hoogte 41,5cm, lengte 43cm en breedte 3,5cm.[1e]
 
Fernand A.H.M. Weustenraad werd geboren te Maastricht op 4 januari 1858. Zijn ouders waren J.A. Weustenraad (1813-1859) en M.G.H. Regout (1826-1898).[1f] Hij was van 1893 tot 1899 commissaris van de Commanditaire Vennootschap Petrus Regout & Co (1878-1899).
Daarna was hij van 1899 tot 1939 bestuurder van N.V. Kristal-, Glas- en Aardewerkfabriek De Sphinx voorheen Petrus Regout & Co (1899-1958).[1g] Hij overleed te Antwerpen in 1939.[1h]
Het hoofd van Weustenraad is "en profil" naar rechts afgebeeld. Hij draagt een lorgnet en heeft een snor. Rechtsboven de tekst ÆT.SVÆXX en in het middendeel, op de achtergrond, een afbeelding van de fabriek. Rechts in het middel, naast zijn achterhoofd, het familiewapen bestaande uit een breed uitstaand gewei met in het midden daarop "en profile" een zwaan. Links onder een liggende sphinx.
Onderaan over de volledige breedte drie regels tekst:
F.A.H.M. WEVSTENRAAD.
1893 BESTUURDER 1928
N.V. DE SPHINX. MAASTRICHT
Er is nog een plaquette van ongeglazuurd aardewerk van roodbakkende klei.

51405a 51405b

foto's Centre Ceramique

 

op de tafel liggen de plaquettes van Brouwers en Weustenraad
foto: T.Quik
 
F.   Kinderbuste
Particulier bezit.
Frans van de Laar heeft van zijn neef Alfons Kessel een buste gemaakt.
Gebronsd gips
Afmetingen: 27 x 24,5 x 15cm [1i]
 
buste Alfons van Kessel gemaakt door Frans van de Laar
 
Particulier bezit (versie Ch. Vos)
De Sphinxfabriek wilde dit beeld in productie nemen. Charles Vos werd benaderd om een ontwerp/originaal van het beeld te maken. Vervolgens heeft hij een mal gemaakt. Het beeld is in diverse kleuren op de markt gebracht.
Goudluster geglazuurde buste
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 27 cm
 
Het kind is “en face” afgebeeld met het gezicht ietwat hellend naar rechts. Het kind heeft kort haar naar voren vallend op het voorhoofd.
Er is naast een witte, grijze ook een zwarte geglazuurde uitvoering.
 
Frans Karel (Frans) van de Laar (geboren op 4 februari 1853 te Sittard en gestorven op 11 januari 1933 Argenteau) huwde op 4 september 1883 te Maastricht met Gertrude Wilhelmine Hubertine Marie (Maria) Bauduin (geboren op 28 juli 1843 te Maastricht en gestorven op 6 augustus 1893 te Maastricht). Zij vestigden zich in Maastricht. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren Maria Eugene Jeanette (21 juni 1884), Francois Alphonse Pierre Hubert (1885) en Jean Antoine Francois (1886-1897).
Maria trouwde op 4 juli 1911 in Maastricht met de koopman Jacob Heinrich (Heinrich) Kessel uit Aken. In de begin jaren van hun huwelijk werden beide zoons geboren, te weten Franz en Alfons, die beiden de Duitse nationaliteit hadden.
Opa Frans heeft van zijn kleinzoon Franz het schilderij "Tante Paula par la" gemaakt alsmede een zelfportret met naast zich Franz.
Van zijn andere kleinzoon Alfons maakte hij een schilderij van moeder (Maria) met haar zoon. Van Alfons maakt hij ook bovenvermelde buste in gebronsd gips.
Deze werken dateren van rond 1915-1916.[1j]

 51406aaowp92 51406b

 collectie Peters Smeets                                                                                                                       collectie Meershoek
  
 
afbeelding Centre Céramique
 

 collectie Peters Smeets

G. De leste zwegel (de laatste lucifer)

Beeld Frans van de Laar

Particulier bezit

In 1908 vervaardigde Frans van de Laar “De leste zwegel” in klei. Dit beeld is op de console gesigneerd “F v d Laar 1908”.[2]

Er bestaat ook een afgietsel in biscuit, niet gesigneerd, jaren dertig van de vorige eeuw, hoogte 52cm, breedte 17,5cm en diepte 17,5cm. [3]

Biscuit is keramiek (aardewerk) dat slechts eenmaal zonder glazuur is gebakken. Aardewerkbiscuit wordt bij ongeveer 900°C gebakken. Meestal is dit een halffabricaat: het biscuit wordt beschilderd met glazuurverf en daarna nogmaals (bij een hogere temperatuur) gebakken.

In de Limburger Koerier van 28 februari 1910 werd het beeld beschreven als “het typische mansfiguurtje wiens houding en omkleeding U als ‘t ware den wind doet voelen, die om hem heenen waait”.

51406d0 

 

beeld Frans van de Laar

uit de collectie Peters Smeets

 

Particulier bezit [4] (versie Ch. Vos)

De Sphinxfabriek wilde dit beeld in productie nemen. Charles Vos werd benaderd om een ontwerp/originaal van het beeld [5] te maken. Vervolgens is er een mal gemaakt.

Het beeld is niet in massaproductie genomen.

Er zouden enkele exemplaren vervaardigd zijn; deze zijn gemaakt van speciale gietklei en zijn gestempeld met de stempel van P. Regout.[6]

Later is de mal nogmaals gebruikt voor de vervaardigen van een beperkt aantal beelden van aardewerk klei die bij speciale gelegenheden door het bedrijf als cadeau werden aangeboden.

Jaren nadien is de mal wederom gebruikt.  Deze beelden zijn van sanitaire klei; de kwaliteit is beduidend minder en de stempel P. Regout ontbreekt.

   

 

 IMG 4380

ontwerp/originaal (collectie Peters Smeets)

51406i 

speciale gietklei (Collectie Peters Smeets)

 

een later afgietsel, ook geen mooie gietklei gebruikt

misschien 100 stuks gemaakt; sluiting Huishoudelijk Aardewerk 1969

AB staat voor Aardewerk Boschstraat

collectie P. Ackermans

 

 

   

 

een exemplaar, niet gestempeld en aangeboden op Marktplaats

 

Op een vierkante console is een man, ten voeten uit staande, afgebeeld. Hij bevindt zich buiten in guur weer. Hij staat enigszins ineengekrompen met zijn rug tegen de wind in en probeert de sigaret in zijn mond met een lucifer aan te steken, waarbij hij beide handen gebruikt. Hij draagt een driekwarts jas met opstaande kraag; de jas is niet dicht geknoopt. Op zijn hoofd draagt hij een pet met klep. Tussen zijn onderbenen houdt hij een paraplu geklemd.

 

H. Portret Jacques Joseph Hubertus Vos
Particulier bezit (Collectie Peters Smeets)
Aardewerk wit geglazuurd
Gesigneerd Ch. Vos FEC, gedateerd nov. 1921
Afmetingen: hoogte 34cm, breedte 33cm en diepte 2,5cm
 
Jacques Joseph Hubertus Vos (geboren 27 februari 1851, gestorven 28 april 1933) was de vader van Charles Vos. Hij trouwde met Marie Virginie Stille (1849-1899) op 15 mei 1877. In het gezin werd een negental kinderen, waarvan Charles de jongste was, geboren. Na de dood van zijn vrouw trouwde Charles vader met Josephine Renkin (1845-1931).
Vader Vos had een boekhandel in de Grote Staat, toentertijd nummer 51, te Maastricht.
Van deze plaquette zijn een tweetal gipsen exemplaren bekend.[7] Een uit de nalatenschap van Joseph Vos en een van Hubert Leon Vos. Samen met Jeanne Vos en Charles Vos waren het de kinderen van Jacques Joseph Hubertus Vos. Wellicht dat elk kind een plaquette van hun vader heeft gekregen.
Jacques Joseph Hubertus Vos is in rondo “en profil” naar rechts afgebeeld.
 
51407.JPG
collectie Peters Smeets

 

5. De afdraaier
Klei, geglazuurd en gekleurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [2007]
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 23cm en diepte 10cm
 
Speciaal voor het afscheid van de eeuwenoude fabriekslocatie aan de Boschstraat (zie boven) is in een oplage van 500 stuks een beeld van een Pottemenneke geproduceerd, naar ontwerp van Charles Vos. Rob van Brug, manager director, overhandigde het eerste genummerde exemplaar aan medewerker Huub Sollet, wiens familie Sollet (vier generaties) 137 jaar onafgebroken is verbonden met Sphinx. Alle aanwezigen kregen naast dit beeld een herinneringsboek en de film "Gekoesterd verleden, anker voor morgen", een sfeervol, historisch perspectief van het bedrijf.

51406a

 51406b

6. De Sphinxpassage (permanente tentoonstelling) [8]
Na het vertrek van de Sphinx rondom de Boschstraat is een herinrichtingsplan ontwikkeld voor de oude Sphinxgebouwen. Een prominente plaats is toegewezen aan het Eiffelgebouw.
Om een episode uit het Maastrichtse industrie levendig te houden is een 120m lange overdekte tegelpassage tussen het Eiffelgebouw en Pathé. Bijna 30.000 tegels (formaat 15cm x 15cm) brengen het Maastrichtse Sphinxverleden in woord, beeld en objecten tot leven.
Met een mix van – onder andere – familieportretten, fabrieksgebouwen, serviesdecoraties, oude reclame-uitingen en toiletpotten vertellen tegeltableaus in 26 hoofdstukken de geschiedenis van de Sphinx en de Maastrichtse keramiekindustrie. Elk tableau wordt ondersteund door een achtergrondverhaal (Nederlands- en Engelstalig), geschreven door historici Jac van den Boogaard en Paul Arnold. Van de oprichting van de Sphinxfabriek door Petrus Regout tot en met de sluiting van de fabriek in het stadscentrum: via de Sphinxpassage krijgen passanten een uniek inkijkje in de geschiedenis van de Maastrichtse keramiekindustrie. Met een lengte van 120 meter is de Sphinxpassage de langste overdekte tegeltableaupassage van Nederland.
Opdrachtgever van de Sphinxpassage is Belvédère WOM B.V. De passage is tot stand gekomen in samenwerking met het Sociaal Historisch Centrum Limburg en Centre Céramique.
 
51600a 51600b
51600c     51600d

Op maandag 18 december 2017 openden gedeputeerde Eric Geurts en wethouder Gert-Jan Krabbendam de Sphinxpassage.

Charles Vos is in de Sphinxpassage vertegenwoordigd met:
- Delen van het servies Globe: kom en dekschaal (groen-oranje versiering) en soepterrine, kom en juskom (blauwe versiering)
- De fabrieksarbeider
- Originele mallen: Heilige Familie, Theresia van Liseux, tweemaal een Sphinx, bruine beer en eekhoorn
- Een kleine Sphinx
- Hoofd Maria (in gips, is niet in productie genomen)

51601a 51602a

51603 51604

51605 51606

51607 51608

                                                                                                                                                                                                 bij de beschrijving staat Charles Vos. Waarschijnlijk klopt dit niet, maar dit moet Johan Lint zijn

51609 51610

51611 51612

 

[1a] Email E. Somers, 22 januari 2014

[1b] Szénássy I.,Maastrichts Aardewerk 2, Industriële vormgevers bij de Sphinx 1918-40, Beek 1980, blz. 28

[1c] Bronnen: Szénássy I.,Maastrichts Aardewerk 2, Industriële vormgevers bij de Sphinx 1918-40, Beek 1980, Maenen, 125 100 Sphinx-Céramique, Maastricht 1959, blz 399 en www.bert-bartholomeus.

Szénássy spreekt over G.E.J. Brouwers en Maenen over P. Hubert G.E.J. Brouwers en Hubert Brouwers en www.bert-bartholomeus over Petrus Hubertus Gordefriedus E.J. Brouwers. Waarschijnlijk is vader Hubert Brouwers commissaris van de Commanditaire Vennootschap Petrus Regout & Co geweest van 1879 tot 1892 (Maenen) en na zijn overlijden opgevolgd in 1893 door zijn zoon P.H.G.E.J.

[1d] Email E. Somers, 22 januari 2014

[1e] Szénássy I.,Maastrichts Aardewerk 2, Industriële vormgevers bij de Sphinx 1918-40, Beek 1980, blz. 28

[1f] www.stamboom.onderzoeker.nl, januari 2014

[1g] Maenen, 125 100 Sphinx-Ceramique, Maastricht 1959, blz 399

[1h] www.stamboom.onderzoeker.nl, januari 2014

[1i] Jacobs Antoine, Frans van de Laar (1853-1933) artiste sculptuur, Sittard 2013

[1j] Jacobs Antoine, Frans van de Laar (1853-1933) artiste sculptuur, Sittard 2013, RHCL geboorte-, sterfte- en huwelijksregister (digitaal)

[2] Op de semi-permanente tentoonstelling in het Museum op het Vrijthof te Maastricht over Rob Graafland is de versie van Van der Laar te zien (in bruikleen Ger Eenens Collection Netherlands)

[3] Jacobs Antoine, Frans van de Laar (1853-1933) artiste sculptuur, Sittard 2013

[4] Weergave van het gesprekken tussen de voorzitter van de VMA (de heer Meulman) en mevrouw Peters Smeets (december 2013)

[5] Op de semi-permanente tentoonstelling in het Museum op het Vrijthof te Maastricht over Rob Graafland is het ontwerp/originaal van Vos te zien (in bruikleen Ger Eenens Collection Netherlands)

[6]  Collectie Peters Smeets 

[7] Zie particulier werk, personen nummer 46

[8] De tekst komt van de site http://www.belvedere-maastricht.nl/opening-sphinxpassage/ (28 december 2017)

 

* 1 Paulussen  Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Read 19801 times Last modified on donderdag, 02 februari 2023 12:21