Print this page
woensdag, 09 januari 2013 00:00

Kasteel Hoensbroek (Hoensbroek)

Kasteel Hoensbroek

Klinkertstraat 118,  6433 PB Hoensbroek

Kasteel Hoensbroek of Gebrookhoes is een van de grootste kastelen van Nederland. Het oudste gedeelte van het kasteel, met name de hoge ronde toren, dateert van rond 1360, toen Herman Hoen het verbouwde. Maar er was in dit moeras, broekland (of gebrook) rond 1250 al een voorloper, een zogeheten Stercke Huyssinge. Vanwege zijn voor Brabant zeer strategische ligging aan de belangrijke handelsroutes naar Maastricht, Aken en Keulen, werd het kasteel in opeenvolgende fasen uitgebouwd totde grafelijke familie van Hoensbroek. Zij verlieten het kasteel eind 18e eeuw, waarmee het kasteel in een periode van verval geraakte.[1]
Het in verval geraakte kasteel dreigde in 1921 in een openbare verkoop te worden verkocht. Een stich­ting die het monument zou kunnen kopen en de grootste burcht tussen Maas en Rijn.
Bijna zes eeuwen was het kasteel het stamslot van de ridders Hoen en  in stand houden, bestond in Hoensbroek niet. Hoensbroeks pastoor Röselaers ging aan het werk en wist in 1927 de Vereeniging "Ave Rex Christe" op te richten. Deze vereniging kocht het kasteel met de bijbehorende gron­den voor 65.000 gulden (ongeveer € 29.500). De pastoor peuterde in de volgende jaren bij de overheid en elders subsidies los. Met deze gelden werd het kas­teel in de jaren dertig grondig gerestaureerd onder leiding van het Rijksbureau voor Monumentenzorg. In 1943 was de restauratie van het Slotgebouw en de voorhoeven eindelijk gereed. [2]
In en kort na de oorlog werden het gebouw en de bijgebouwen voor diverse doeleinden gebruikt. Het gehele complex werd verhuurd aan de Staatsmijnen in Limburg vanaf 1968. Van 1951 tot 1973 woonde schrijver-dichter Bertus Aafjes in een deel van het slotgebouw. In 1968 nam de voormalige gemeente Hoensbroek het huurcontract over van de Staatsmijnen. Kasteel Hoensbroek werd een cultureel centrum met velerlei collecties en activiteiten. Zodra in 1982 Hoensbroek overging in de gemeente Heerlen, nam deze gemeente het huurcontract over.  In de periode 1986-1989 heeft opnieuw een restauratie plaatsgevonden.
De Vereeniging Ave Rex Christe is omgezet in een stichting en is nog steeds eigenares van kasteel Hoensbroek. Zij verhuren het complex aan de gemeente Heerlen en deels aan een horecapartner. Het Slotgebouw is museum én huis der gemeente (trouwlocatie).[3]

Jan Lucas Röselaers werd op 30 mei 1857 in Brunssum gebo­ren als jongste zoon van de onderwijzer Jan Arnold Röselaers en Johanna Barbara Limpens. Aan het einde van hetzelfde jaar, op 23 december, stierf zijn moeder. Op 16 november 1861 over­leed zijn vader. De vierjarige werd voorlopig in huis genomen door peet­oom van Jan en de peettante van zijn zus, die in Merkel­beek woonden. In de volgende jaren verbleef Jan bij pleegouders of voogden. Hij volgde de dorpsschool en ging vervolgens naar het kleinseminarie in Rolduc. Hij was een goed student. Van 1880 tot 1884 stu­deerde hij op het grootseminarie in Roermond. Op 29 maart 1884 werd hij tot priester gewijd. In de daaropvolgende tien jaar was hij achtereen­volgens kapelaan te Nieuwstad, Herken­bosch en Lutterade. In 1894 werd hij benoemd tot rector in Swartbroek bij Weert. In 1904 verhuisde hij naar Baexem, waar hij pastoor werd. Hoens­­­broek, een mijnstad in opbouw, had een krachtige per­soon en or­ganisator als pastoor nodig. Het bisdom meende de­ze man ge­vonden te hebben in Jan Röselaers. Hij werd op 31 januari 1911 pastoor van Hoensbroek en zou 28 jaar lang deze functie blijven vervullen.

Wat voor iemand was pastoor Röselaers? Hij beschikte over bijzondere talenten en trad nogal gauw autoritair op. Hij leefde sober. Zijn leven als priester stond in het teken van roeping, plichtsbesef en een stre­ven naar macht. Hij was groot van gestalte en liep kaars­recht met een blik als die van een veldheer die zijn leger overziet. Hij was iemand die door zijn voorkomen eerbied en ontzag bij de mensen afdwong. De pastoor verzamelde mensen om zich heen die zijn wensen uitvoerden. Ook probeerde hij politiek invloed te krijgen, zoals bij de samenstelling van de lijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen en hoe te handelen bij de verkiezing van wethouders.
De armen uit zijn parochie konden altijd een beroep op de pastoor doen. Hij heeft daarnaast veel mensen, die zijn hulp in­riepen bij het vinden van werk, een baan bij de staatsmijnen of elders bezorgd. Door zijn doortastende manier van optreden heeft pastoor Röselaers in Hoensbroek veel tot stand gebracht. Hij zorgde er mede voor dat een volksbibliotheek opgericht, er kwam een afdeling Hoensbroek van de R.K. Werklieden­bond, er werd in 1914 een avondtekenschool op­gericht. In hetzelfde jaar kwam er een cinema en werd de R.K. Zang- en Toneelvereniging "Ons Genoe­gen" opgericht. Al deze oprichtingen vonden in de pastorie plaats.
Om in de behoefte aan nieuwe woningen te voorzien, werd op 15 maart 1912 de Woningvereniging Hoensbroek op­ge­richt. De pastoor schreef zelf de statuten voor de nieuwe vere­niging. Na enkele jaren ging de woningvereniging als eerste deel uitma­ken van het overkoepelende orgaan "Ons Limburg". Ook het rooms-katholiek onderwijs had de bijzondere aan­dacht van de pastoor. Hij was direct betrokken bij de stichting van heel wat scholen in Hoensbroek.
De grootste verdienste van de pastoor was het behoud van Kasteel Hoensbroek. De 82-jarige pastoor vroeg in 1939 om emeritaat en ging in een van de torenkamers van het kasteel wonen. Op 1 augustus 1940 vertrok hij van het eenzame kasteel naar Houthem, waar hij in op 9 maart 1949 overleed.[4]
De pastoor was door zijn onvermoeibare inzet voor zijn parochie en voor Hoensbroek zeer populair geworden. Zijn vijftig­jarig priesterfeest in 1934 werd met een groot feest gevierd.
Op zaterdag 7 april werd het feest geopend met kanonschoten en klokgelui. Op zondag werd een plechtige H. Mis gehouden. Een feeststoet was in optocht naar de kerk gegaan alwaar de pastoor op het bordes de eerste cadeaus, een kostbaar stel misgewaden, ontving. 's Middags trok een feeststoet door Hoensbroek. Na de rondgang vond de eigenlijke huldiging plaats in kasteel Hoensbroek. De gouverneur deelde hem mede dat hij tot Officier in de Orde van Oranje Nassau was bevorderd.
Tijdens de receptie ontving de feesteling vele geschenken, waaronder een borstbeeld van hem, aangeboden door Ave Rex Christe. Dit beeld was door Charles Vos vervaardigd.

Tot slot sprak de pastoor een dankwoord tot de aanwezigen. [5]

 

Boerstbeeld Jan Röselaers
Brons,
Gesigneerd Ch. Vos (aangebracht op de linkermouw van de pastoor), gedateerd 1934
Afmetingen 56cm hoog, 63cm breed, sokkel 1,50m
Inventarisnummer ARC: KKH016
In opdracht gemaakt van de Vereeniging Ave Rex Christe [6]
 
Röselaers is "en face" afgebeeld. Hij draagt zijn priesterhabijt met boord en knoopjes aan de voorzijde. Vos heeft in de uitstraling van het beeld het karakter van Röselaers (zoals boven beschetst) goed uitgebeeld. Op zijn linkerborst is de medaille van Officier in de Orde van Oranje Nassau al opgespeld.
Aan de voorkant van de sokkel staat de tekst:
AAN ONZEN VOORZITTER
PASTOOR L. RÖSELAERS
BY ZYN GOUDEN
PRIESTERFEEST
BESTUUR A.R.C.
20 MAART 1934

 

 41101

 

Afbeelding: Limburgsch Dagblad 1934

  

41102
 

 Afbeelding: © Kasteel Hoensbroek

 

 41103

 Afbeelding: © Kasteel Hoensbroek

 


[1] Wikipedia: kasteel Hoensbroek, januari 2013; http://kasteelhoensbroek.nl; Orbons Anne Rose email 16 januari 2013
[2] Peters P.A.H.M., Jan Lucas Röselaers pastoor te Hoensbroek 1911 - 1939, Echt 1960
[3] Wikipedia: kasteel Hoensbroek, januari 2013; http:/kasteelhoensbroek.nl.; Orbons Anne Rose email 16 januari 2013
[4] Peeters, Jan Lucas Röselaers, pastoor te Hoensbroek 1911-1939, Hoensbroek 1960
[5] Grootsche huldiging van pastoor Röselaers in Limburgsch Dagblad van 7 april 1934; De receptie in Limburgsch Dagblad van 9 april 1934.
[6] Orbons Anne Rose email 16 januari 2013
Read 4192 times Last modified on vrijdag, 20 januari 2023 10:36

Latest from Johan Piets