www.charlesvos.nl


woensdag, 29 juli 2009 00:00

Mooswief (Markt)

MOOSWIEF  (Markt)[1]

Adres: fontein, Markt, Maastricht

't Mooswief
Beeld: Muschelkalksteen (hardsteen); Sokkel: Naamse steen; Fonteinbak: Naamse steen.
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1953-1954]
Afmetingen: Beeld 155cm x 85cm x 85 cm; Sokkel 170cm x 55cm x 55 cm; Fonteinbak 63,5cm x 1600 (omvang) x 480 cm (grootste doorsnede)
 
Een monument, opgericht op initiatief en in opdracht van het uit 1952 daterend "Comité tot Oprichting van een "Mooswief"-gedenkteken", waarin zowel vertegenwoordigers van de marktbewoners als de markt-kooplieden en de marktmeester zitting hadden. Het monument bestaat uit een standbeeld ter ere van "het Mooswief": de marktvrouw die trouw, weer en wind trotserend, vanuit Sint Pieter of Wolder met een handkar vol verse groenten naar de stad trok om op de markt onder andere haar aardappelen, rode kolen en spinazie aan de man te brengen. Ook was dit -op een guitige groentevrouw geïnspireerd- beeld bedoeld als een blijvende herinnering aan de destijds bijna uitgestorven generatie van "Mooswiever", de gemoedelijke, zwaarlijvige en ook door haar zware mand schommelende volksvrouwen.
Daarnaast wordt in dit beeld -de laatste schepping van Charles Vos- het folkloristische Maastrichtse Carnavalstype, het Mooswief, uitgebeeld; door Vos bedoeld als een symbool van de Maastrichtse Carnavalsvreugde. Charles Vos was als rasecht Maastrichtenaar een fervent Carnavalist: ieder jaar ontwierp hij praalwagens voor de optocht en werkte hij mee aan de "oprechte Mestreechter Vasteloavesgazet". De traditie om een Mooswief -de als groentevrouw vermomde levensgrote pop-op Carnavalszondag om 11.11 uur op het Vrijthof aan een paal omhoog te hijsen ter inluiding van het driedaags Carnavalsfeest, dateert uit 1954. In dat jaar werd 't Mooswief voor het eerst door de St. Pieternaren in feestelijke optocht naar het Vrijthof gevoerd, nadat in de twee daaraan vooraf­gaande jaren de Boschstraatbewoners een dergelijk Mooswief naar de Markt hadden gebracht. Het is dui­delijk dat het "actuele Mooswief" verband houdt met de aan Vos gegeven opdracht een Mooswief  in steen te vereeuwigen.
Op een foto (zie beneden) in het tijdschrift Het Zuiden van 27 februari 1954 poseerden de medewekers van de fa. Dotremont nadat zij het beeld geplaatst hadden.
Dit monument werd -een week nadat Charles Vos op vrijdag 19 februari 1954 was overleden- op Carnavals­zaterdag 27 februari onthuld door een man in een narrenpak, omhangen met rinkelende belletjes en opgesierd met het klatergoud van een kortstondige Prinselijke waardigheid.
Toen, in tegenwoordigheid van stedelijke, Hasseltse, Akense en Amerikaanse autoriteiten, van duizenden Carnavalvierders en van vele vrienden het “Mooswief”, Vos laatste beeld, in stemmige en piëteitvolle stilte onthuld werd, zorgde het monument zelf op het meest plechtige ogenblik voor de note gaie. Het bloemkool-ronde, kleine en fijntjes-glimlachende Moos­wief liet de doek niet los. En hoe de onthullende autoriteiten ook trokken, rukten en zwiepten, de doek bleef om de lachende kop zitten. Eerst toen de geachte onthuller op het beeld klom, kon het doek verwijderd worden. Dit gebeuren joeg onwillekeurig een spontane lach door de duizenden. En iedereen dacht meteen... dit is Vos, dit is de kleine, gemoedelijke, typisch Limburgse Charles Vos... midden in het dolste plezier plots dromend over een statie, een madonnabeeld, een verzetsmonument, en midden in de meest weemoedige stemming bereid tot een kwinkslag. [2]
Zo verliep de onthulling op de wijze, zoals Charles Vos het zelf zou hebben gewild, maar wel in stilte, waarbij menigeen zal hebben gedacht aan zijn op zijn ziekbed uitgesproken wens: "Een Mooswief dat alleen staat, is eigenlijk ook niets. Zo gauw als ik weer beter ben, maak ik er een Moosman bij; het idee heb ik al in mijn hoofd".
 
Het monument bestaat voorts uit een naar het ontwerp van architect J.L. A. Brouwers (1910- 1986) uitgevoerde, vijfhoekige en qua vormgeving als een vesting aandoende fonteinbak, waarin in het midden een vijfkantige sokkel is geplaatst, voorzien van vijf door de beeldhouwer R. Stultiens, leerling van Vos, vervaardigde bronzen sproeiers, die elk een ander dier voor­stellen. Daar het Mooswief is geplaatst op dat gedeelte van de Markt waar destijds wild, gevogelte en vis werden verkocht, koos Stultiens voor zijn sproeiers een gestroopt konijn, een eend, een ronde en een platte vis (schol) en een duif (vanwege de op de markt verkochte favoriete duivensoep).
Het Mooswief, breeduit staande, ten voeten uit afgebeeld op voetstuk, houdt haar hoofd met het olijk lachende gezicht en de omhoog gerichte blik, enigszins schuin naar links gewend. Aan haar rechterarm draagt zij de volbeladen groentemand, die op haar rechterheup steunt; met haar brede rechterhand met de aaneengesloten vingers dekt zij haar waar af; haar linkerhand met gespreide vingers houdt zij stevig op haar geldbuidel, die bevestigd aan een over haar rechterschouder heengeslagen riem ter linkerzijde op haar heup hangt. Zij draagt een lange rok waar overheen een lang vallende schort en om de schouders heen de voor de marktvrouw karakteristieke schouderdoek met franjes, die rechts breeduit over de groentemand en links over de linkerelleboog is gedrapeerd. Haar hoofd is getooid met een thans in onbruik geraakt kapje.
In het begin van de jaren 70 van de twintigste eeuw werd de fonteinkom zo ergelijk vervuild dat de gemeente het wenselijk achtte de fonteinbak te transformeren tot een bloemenbak.
Voorjaar 1977 was de wethouder van openbare werken, de heer A. Dols, evenwel van mening dat de fonteinkom in ere hersteld moest worden. In juli 1977 werden de planten en de aarde verwijderd en werd de waterinstallatie weer aangesloten. [3]
 
ospm19b1

 Vos aan het werk

ospm19j 3101 ospm19j1.jpeg


                                                                                  oude foto van het Mooswief                                                                                                                                  oude foto van het Mooswief   (foto RHCL)                                                                                 

3101z7

medewerkers van de firma Dotremont (foto RHCL)

ospm19k 

de onthulling van het Mooswief door Prins Carrnaval op 27 februari 1954

 

3101 ospm19l

in november 1970 kreeg het Mooswief een nieuw kapje

 

ospm19a ospm19b

  

ospm19c ospm19d

het mooswief tijdens het carnaval

Ontwerp Mooswief
Vos heeft voor de commissie eerst een ontwerp gemaakt.
Twee ontwerpen zijn bekend.
 
Een ruwe versie in klei:
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1953-1954]
Afmetingen 10cm x 8cm x 5,5cm [3] 
 
Een in gips:
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1953-1954]
Afmetingen: 45cm x 20cm x 12cm
Dit laatste ontwerp heeft hij aangeboden aan de commissie. Dit ontwerp heeft van de zestiger jaren van de vorige eeuw tot 1973 een plaats gevonden in café 't Haantje op de Markt in Maastricht. Dit café ligt tegenover het standbeeld van het Mooswief. Het beeld op de Markt wijkt qua expressie en verhoudingen af van het ontwerp dat Vos aan de commissie heeft voorgelegd. [4]
 
Een voorstudie is gemaakt met de afmetingen 38cm x 47cm x 52cm.
Aan de achterzijde over de gehele breedte is een zitbank aangebracht waar een tweetal personen op zitten. De personen zijn niet uitgewerkt.
 

 ospm19e 3101 ospm19e2.jpg

ontwerptekening

 

3101ospm19e1 3101ospm19i1

 ontwerp Mooswief, gips ongedateerd (foto Peters Smeets)                                                     bankje bij het Mooswiefmonument, ongedateerd, brons (foto Peters Smeets)

 

 3101 ospm19e3   3101 ospm19e4

Een voorstudie is gemaakt met de afmetingen 38cm x 47cm x 52cm

 

 

ospm19f 3101 ospm19f1

ontwerp in klei

ospm19g ospm19i ospm19h

ontwerp in gips (foto L. Smeets)

 

Het beeld van Merie Koch
Particulier bezit [5] 
Gips geverfd in bruinkleuren
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1953]
Afmetingen: hoogte 32cm en breedte 24cm
 
Sjo Koch over het Mooswief [6]
"Het was begin 50er jaren. Tant Merie Koch, de jongste zuster van mijn opa, stond, van jongs af aan, achter de groenten en fruitkraam van haar moeder, op de markt in Maastricht. Toen zag ze een man op afstand staan en die hield haar lange tijd in de gaten en was aan het schrijven en tekenen. Tant Merie was hier niet van gesjarmeerd [gecharmeerd] en vroeg wat het te beteken[en] had. De man bleek kunstenaar Charles Vos te zijn, die een ontwerp maakte voor het standbeeld van Ut Mooswief op de markt. De gelijkenis is wel te zien. Tant Merie was erg trots dat zij model mocht staan voor 'Ut zeg maar Us Mooswief'. Het is onbekend of Tant Merie zelf bij de onthulling aanwezig is geweest, ze vond het wel jammer dat ze er nooit bij was als de krans voor vastelaovend om 'haar' nek werd gehangen. Misschien iets voor de kleindochter! Tant Merie is in 2004 gestorven en was bijna 100 jaar."
 
Merie Koch werd te Maastricht geboren op 12 april 1904. Zij trouwde met Hubertus Maria Huijts. Tot ver over haar tachtigste levensjaar was ze wekelijks te vinden op de markt in Maastricht. Zij stierf op 6 februari 2004.[7]
 
J. Bovens (Jean) was werkzaam als ambtenaar op de afdeling onderwijs van de gemeente Maastricht toen hij in 1956 trouwde met L. Staal (Nits). Zijn werkgever gaf hem een portretbuste van een vrouw (in gips) cadeau voor zijn huwelijk. Hij vertelde zijn zoon dat de buste model stond voor het Mooswief. [8] De gemeente Maastricht was vertegenwoordigd in het Comité tot oprichting van een “Mooswief”. Uit hoofde hiervan kan de gemeente de portretbuste in bezit hebben gehad. Waarom Jean Bovens juist deze buste kreeg als huwelijkscadeau, is onbekend.
De verhalen van Sjo Koch en Jean Bovens vullen elkaar goed aan. De portretbuste heeft grote overeenkomsten met een foto van Merie Koch.
Ik ga er vanuit dat de portretbuste Merie Koch voorstelt en dat het beeld in 1956 in bezit van de familie Bovens is gekomen.
3101z8a.jpeg 3101z8c.jpeg 3101z8e.jpeg
foto's P. Bovens
 
 
Mooswief (klein model)
Particulier bezit. [9]
Geglazuurd wit aardewerken vormstuk
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1953-1954]
Afmetingen: hoogte 23cm
 
Charles Vos heeft een klein beeldje van het Mooswief, naar het voorbeeld van grote beeld op de Markt, ontworpen. Deze beeldjes zijn verkocht ter financiering van het grote beeld.  
Later is met de mal van Charles Vos in een grotere oplage nog een mooswief in wit en zwart geglazuurd aardewerk op de markt gebracht.  Aan de onderzijde staat J R Maastricht (Jef Roberts). Deze beelden zijn van beduidend mindere kwaliteit.

owp135a  3101owp135b

wit aardewerk beeldje

Replica Mooswief
Bonnefantenmuseum Maastricht
Brons
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1984]
Afmetingen: 6,5cm X 6cm X 9cm
Een ontwerp Mooswief-gietsel door P. Sijen te Beek. Dit Mooswief werd gemaakt ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Museum in 1984.
 
 
4110

 Uit een particuliere foto-reportage een aantal foto's gemaakt tijdens de vervaardiging van het Mooswief. 

3101z0

3101z1

 

3101z2 3101z3

 

3101z4 3101z5

3101z6

uit de collectie Peters Smeets


[1] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988 
[2] Maas Lou, In memoriam Charles Vos in De Bronk, jaargang 1, 1953/54, blz. 204-205
[3] Boetskens, F; Beeldig Maastricht, Maastricht z.j.
[4] Emails van 28 en 29 augustus 2011 van Lambert Smeets
[5] Emails Paul Bovens (25 juni 2022 en 8 juli 2022
[6] Sjo Koch op de site mestreechtersteerke: https://www.mestreechtersteerke.nl/pag-model-mooswief.htm; en video lokale televisie “opwerme veur vastelaovend: het mooswief (13 februari 2020): https://www.facebook.com/rtvmaastricht/videos/opwerme-veur-vastelaovend-het-mooswief/826450184490491/ (10 juli 2022)
[8] Emails Paul Bovens (25 juni 2022 en 8 juli 2022
[9] Exemplaar: Markplaats december 2010 (136 afbeelding); Markplaats 11 maart 2012, vraagprijs € 57,50 (184 afbeelding)

 

Read 5546 times Last modified on woensdag, 11 januari 2023 16:45