SINT JOZEF MET KIND (Sint Jozefsheil, Bakel)
Adres: Sint Jozefsheil, Roessel 3 5761 RP Bakel
Reliëf bestaande uit vijf delen (zijgevel van het hoofdgebouw)
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1952]
Afmetingen: plusminus 2m
Al voor de Tweede Wereldoorlog waren er plannen voor de bouw van een sanatorium voor tuberculosepatiënten in de bossen in de buurt van Helmond. De Tweede Wereldoorlog belette echter de uitvoering ervan, al was dat slechts tijdelijk. Als na de oorlog het aantal tuberculose patiënten nog verder toegenomen bleek te zijn, was pastoor P.E. van Leeuwen uit de Sint Jozefparochie in Helmond de initiatiefnemer tot de directe oprichting van de Stichting Sint Jozefsheil, op 9 juni 1945. Dhr. J.H. de Wit werd benoemd tot voorzitter van het bestuur. Met een renteloze lening van de Gemeente Bakel en Milheeze was het bestuur in staat veertig hectare bosgrond te kopen om daar het sanatorium te kunnen vestigen.
Het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting gaf het bestuur van de Stichting Sint Jozefsheil op 29 juli 1949 toestemming tot aanbesteding van de bouw van een “streeksanatorium”. De bevolking van Zuidoost Brabant reageerde enthousiast. Zij organiseerden allerlei activiteiten om geld in te zamelen voor het bouwfonds. Naast het inzamelen van geld zorgden de boeren uit de omgeving voor het grondwerk. Ook andere taken werden door de bevolking uitgevoerd.
Op 5 september 1951 werd het eerste paviljoen van sanatorium Sint Jozefsheil in gebruik genomen door de komst van de eerste negen patiëntjes. Zij werden ontvangen door Koningin Juliana.
Op 19 maart 1952, de feestdag van beschermheilige Sint Jozef, zegende Bisschop Z.H.E. Mgr. Mutsaerts het sanatorium in. Op 23 augustus verrichtte Staatssecretaris van Volksgezondheid de heer P. Muntendam de volledige ingebruikstelling. Aan het slot van de openingsplechtigheid bood de heer Bak namens de gezamenlijke aannemers en leveranciers een twee meter groot Sint Jozefbeeld aan van de beeldhouwer Charles Vos.
Aan het eind van de jaren vijftig kwamen er steeds minder gevallen van tuberculose voor. Dit had zijn weerslag op de Nederlandse sanatoria. Niet alleen kregen zij minder verzoeken tot opname van tuberculosepatiënten; ook de verhouding tussen mannen, vrouwen en kinderen binnen de sanatoria verschoof.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
Voor de directie van Sint Jozefsheil een teken: het roer moest om.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
Met de Jan de Witkliniek voor geestelijk hulpbehoevende bejaarden vormt Sint Jozefsheil nu één groot verpleegcentrum voor het streekgewest Helmond.[1]
Het reliëf is opgebouwd uit een vijftal stenen platen. In het onderste deel zijn twee platen, in het middelste eveneens twee en bovenaan slechts een plaat geplaatst. De voegen tussen de platen zijn duidelijk zichtbaar.
Jozef is frontaal staande afgebeeld, aan de rechterzijde voor de toeschouwer. Jozef draagt over zijn lang kleed een openvallende met capuchon (met daarop een nimbus). Zijn bebaarde gezicht is naar rechts beneden gericht op zijn Zoon, die aan zijn rechterzijde naast hem staat. Zijn Zoon is “en profile” afgebeeld met zijn hoofd ietwat naar boven gericht. Hij draagt een kleed dat reikt tot zijn knieën. Met zijn gevouwen handen reikt hij naar boven naar de hand van zijn vader. De andere hand van zijn vader rust op het hoofd van zijn zoon.
Jozef was de naamgever aan het sanatorium in Bakel.
Foto's Th. Kanters
[1] Dit artikel is gebaseerd op:
https://www.heemkundekringbakelenmilheeze.nl/sj35-09-sanatorium-wordt-verpleeghuis, krantenartikel “Sanatorium maakt plaats voor verpleeg-tehuis”
De Volkskrant van 25 augustus 1952
H.W.J. de Brouwer-Hommel en J.J.J. Heling (red.), 35 Jaar in plaatjes en praatjes. Sint Jozefsheil 1951 sanatorium 1986 verpleeghuis. Uitgave van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond (Bakel 1986), pag. 23-24
E, Dijkshoorn, 50 Jaar Sint Jozefsheil. Lustrumboek ter ere van het vijftigjarig bestaan van verpleeghuis Sint Jozefsheil te Bakel 1951-2001. Uitgave van Stichting De Zorgboog (Bakel/Eindhoven 2001).
Emails: H. Vincent (26 februari 2023), B. Vereijken (7 en 8 maart 2023), Th. Kanters (7 en 8 maart 2023), H. Pennings (Gemeente-archief Gemert-Bakel, 9 maart 2023) en B. van Kempen (9 maart 2023)