Kerk: Kerk van de Goede Herder
Adres: Stoeplaan 4, 2243 CZ Wassenaar
Architect: Laan
Kunstenaars: Eloy, J
Brom, L
Nicolas, J
Nijs
Vos, Charles
Werken van Charles Vos:
Charles Vos heeft voor deze kerk een tiental houten beelden gemaakt (het eerste in 1941). De namen van de heiligen staan op de consoles waarop de beelden geplaatst zijn.
De beschrijving van de beelden start aan de rechterzijde voor in de kerk (gezien vanaf het altaar) en gaat naar achteren. Dit betreft een vijftal beelden. Aan de andere zijde, ook een vijftal beelden, gaat de beschrijving van achter in de kerk naar voren.
Links op de foto (van voor naar achter): Petrus, Johannes de Evangelist, Augustinus
Rechts op de foto (van voor naar achter): Johannes de Doper, Michael (foto parochie)
Petrus
Dit beeld, evenals het beeld van Johannes de Doper (zie nummer 10) staan beiden op hoge sokkels, die ontworpen zijn door architect Van der Laan, met advies van Prof. Grandpré Molière en zijn uitgevoerd door Albert Termote. Deze beelden werden als eersten geplaatst eind 1941. [1]
Petrus staat ten voeten uit afgebeeld met zijn linkervoet naar buiten gericht. Hij kijkt recht naar voren. Hij draagt over zijn kleed een ruim vallende geplooide mantel. In zijn rechterhand, langs zijn lichaam houdend, draagt hij de sleutel. In zijn linkerhand, voor zijn lichaam op borsthoogte, draagt hij de kerk.
Johannes de Evangelist
Johannes de Evangelist werd door Jezus op het kruis de zorg voor Maria opgedragen. Om de hoge vlucht van zijn evangelieverhaal wordt hij door de arend verzinnebeeld. [2]
Johannes staat ten voeten afgebeeld met zijn linkervoet naar buiten gericht. Hij draagt een ruim vallende plooiende mantel. Aan de linkerkant van zijn lichaam (op borsthoogte) houdt hij het heilige boek vast met zijn linkerhand. Zijn rechterhand rust op het boek. Zijn blik is naar de hemel gericht. Aan zijn rechterzijde, naast zijn onderbeen, staat een adelaar , de kop met geopende bek naar de evangelist gericht en de linkervleugel gespreid.
Augustinus
Augustinus kwam ter wereld in 354 en stierf in 430 in de toenmalige gekerstende West-Romeinse provincie Africa, tegenwoordig noord-oost Algerije en Noord-Tunesië. Hij werd geboren in het provinciestadje Thagaste (het tegenwoordige Souk-Ahras) als zoon van een heidense (niet-christelijke) vader en een vrome christelijke moeder die Monica heette. Hij overleed in Hippo Regius (het tegenwoordige Annaba), waar hij van 396 tot zijn dood bisschop was.
Zijn ouders hadden het financieel niet breed, maar trachtten desondanks hem de beste opvoeding van die tijd te geven. Augustinus genoot lager en voorbereidend hoger onderwijs in Thagaste en Madaura. Na de vroege dood van zijn vader liet moeder Monica (financieel gesteund door anderen) hem studeren. In 375, op 21-jarige leeftijd, werd hij leraar in zijn geboorteplaats en het jaar daarop vestigde hij zich in Carthago als leraar in de retorica. Vermoedelijk in 383 verhuisde hij naar Rome, waarna hij in 384 tot retor aan het hof in Milaan werd benoemd. In 386 bekeerde hij zich tot het christendom en werd met Pasen in 387 door Ambrosius, de bisschop van Milaan, gedoopt. Hierna keerde hij terug naar zijn geboorteplaats in Africa, tijdens welke reis zijn moeder Monica in Ostia overleed. Na zich in Thagaste een paar jaar in stilte met bijbelstudie te hebben beziggehouden, wordt Augustinus in 391 half tegen zijn wil tot priester en in 395 tot medebisschop (met het recht van opvolging van de bisschop van Hippo Regius) gewijd. Van 396 tot zijn dood in 430 was hij bisschop van de Kerk van Hippo Regius. Ook in die functie bleef hij een sober kloosterleven leiden in zijn bisschoppelijke woning. Augustinus stierf in 430 tijdens het beleg van en vlak voor de inname van Hippo door de Vandalen. Volgens de overlevering moedigde hij de bewoners van Hippo aan om zich te verzetten tegen de Vandalen, vooral omdat de Vandalen een Ariaanse variant van het christendom aanhingen, die Augustinus als ketters beschouwde. [3]
Augustinus is ten voeten uit afgebeeld. Hij heeft de bisschopsmijter op zijn hoofd. Hij draagt over een onderkleed een bisschopsgewaad. Zijn blik is ietwat omhoog gericht. Met zijn linkerhand omklemt hij, op borsthoogte, het heilige boek. Zijn bisschopsstaf rust om de grond voor hem en Augustinus houdt deze met zijn rechterhand ter hoogte van zijn nek, vast.
Franciscus
Franciscus verliet alles en ging in de eenzaamheid leven en stichtte de orde van de Minderbroeders.
Fransiscus is ten voeten afgebeeld met gespreide voeten naar buiten gericht. Hij draagt de ordepij met om zijn middel een koord en een rozenkrans met kruis. Hij kijkt, zijn handen gespreid houdend, naar de hemel.
Monica
Sint Monica van Hippo (Tagaste, 333 - Ostia, oktober 387) is een christelijke heilige en moeder van Augustinus van Hippo.
Monica werd in Tagaste bij Constantinopel geboren. Ze werd christelijk opgevoed en trouwde een oudere, heidense man genaamd Patricius. Hij was een man met veel energie, maar ook een driftig en overspelig. Volgens Augustinus sloeg hij Monica vaak. Ook haar schoonmoeder was tegen haar en veroorzaakte vele problemen.
Monica daarentegen ging dagelijks naar de kerk en probeerde geduldig te zijn. Zij zei vaak tegen andere vrouwen die slechte huwelijken hadden: "Als je je tong in bedwang kunt houden, wordt niet alleen de kans om geslagen te worden minder, maar kan je misschien uiteindelijk je man verbeteren." Uiteindelijk lukte het haar om haar schoonmoeder voor zich te winnen en zelf de agressie van haar man te kalmeren en hem zelfs te bekeren tot het christendom.
Monica had drie kinderen. Augustinus maakte haar erg blij met zijn succes als leerling en later leraar, maar ze was niet zo blij met zijn losbandigheid. Augustinus leefde met zijn maîtresse.
Op 28-jarige leeftijd kwam Augustinus tot inkeer en werd overtuigd christen, zoals te lezen is in zijn Bekentenissen en in tal van andere werken.
Toen haar man overleden was, ging Monica bij Augustinus in Italië wonen en op 56-jarige leeftijd overleed ze in Ostia.
De feestdag van de heilige Monica was vroeger 4 mei, maar is tegenwoordig 27 augustus. Zij is de beschermheilige van vrouwen en moeders en van slachtoffers van huiselijk geweld. [4]
Monica is ten voeten uit afgebeeld in een ruim vallende mantel. Zij draagt een sluier. Om haar hals draagt zij een sieraad. Zij houdt haar handen aan de linkerzijde gevouwen en haar blik is naar de hemel gericht. Over haar borst loopt schuin een band waar ter hoogte van haar zij aan de rechterkant een geldzakje hangt.
Agnes
Afmetingen: hoogte 110cm, breedte 30 cm en diepte 30cm.
De heilige Agnes (overleden in Rome, 21 januari 254 of 304) stierf als dertienjarige martelares voor het christelijk geloof.
Agnes werd als dertienjarige aan heidense goden gewijd en was het slachtoffer van verkrachting. Toen zij naar de tempel van Minerva werd gebracht, maakte zij een kruisteken en weigerde zich tegen God te keren. Vele jonge mannen vroegen haar ten huwelijk, maar zij weigerde en zei dat dat ze al verloofd was met Jezus Christus. Zij werd vervolgens bedreigd en gemarteld en vond tenslotte de dood doordat haar een zwaard in de keel gestoken werd. Acht dagen nadat ze was begraven in de catacomben van de via Nomentana, werd zij gezien in een gouden kleed, met een verlovingsring van Jezus Christus aan haar vinger en haar rechterzijde een wit lam.
Haar naamdag is op 21 januari. Zij is de beschermheilige van de verloofde paren, van de kuisheid, van de jonge meisjes en maagden en van de slachtoffers van verkrachting. [5]
De naam Agnes betekent Lam. Op haar feestdag zegent de paus altijd een paar lammetjes, deze gewijde diertjes zorgen dan voor de wol om later pallia van te maken. Vaak wordt Agnes ook met een lam afgebeeld
Agnes staat ten voeten uit afgebeeld. Zij houdt haar ogen gesloten. Over haar kleed draagt zij een mantel die met een gesp aan de voorkant vast gemaakt is. Haar lange haren wapperen naar achteren. In haar rechterhand draagt zij een lammetje. Een staand zwaard houdt ze met haar linkerhand vast.
Martinus
Martinus werd rond 316 geboren in Savaria (Hongarije) als zoon van Romeinse ouders. Op jonge leeftijd werd hij soldaat en als 15-jarige trok hij naar Gallië. Bij een stadspoort van Amiens ontmoette hij een bedelaar, aan wie hij de helft van zijn mantel gaf. Omdat de helft van de mantel eigendom was van Rome kon hij slechts zijn eigen helft weggeven.
Op 19-jarige leeftijd werd hij duiveluitdrijver. Ook leefde hij enige tijd als kluizenaar op het eiland Gallinaria bij Genua, en verder stichtte hij een klooster bij Poitiers, het eerste klooster op Franse bodem.
In 371 werd Martinus door de bevolking van Tours gekozen tot bisschop. Hij vond zich niet waardig genoeg voor dat ambt. Dus verstopte hij zich in een ganzen- of zwanenhok. Maar toen zijn aanhangers hem gingen zoeken, gingen de ganzen als gekken te keer waardoor zijn schuilplaats ontdekt werd. Zo kwam het dat hij alsnog tot bisschop gewijd kon worden.
Als bisschop zette hij zich in voor de verdere verspreiding van het Christendom. Hij stichtte kerken en rond 375 de bekende abdij van Marmoutier. Om de zaak van een van zijn gelovigen te bepleiten die onterecht terechtgesteld dreigde te worden, reisde hij naar keizer Maximus in Trier. Deze interventie had echter geen succes.
In 397 stierf Martinus aan koortsen. Hij was toen ongeveer tachtig jaar oud.[6]
Martinus is ten voeten uit afgebeeld. Zijn blik is iets schuin naar boven gericht. Hij draagt zijn bisschopsgewaad met op zijn hoofd de mijter. In zijn rechterhand heeft hij zijn bisschopsstaf, die op de grond rust. Links voor hem zit geknield de bedelaar met gevouwen handen. Zijn blik is smekend naar boven op de heilige gericht.
Sebastiaan
Sebastiaans ouders waren christenen. Hijzelf bekeerde zich in het geheim, omdat de christenen toen nog door de Romeinen vervolgd werden, en hielp de mensen die leden onder die vervolgingen. Als soldaat onder Diocletianus zou hij wonderen hebben verricht en hield hij lange redevoeringen.
Hij viel hierdoor in ongenade bij de keizer, nadat die ontdekte dat hij christen was. Soldaten arresteerden hem en doorzeefden hem op het Marsveld met pijlen. Volgens een ander verhaal werd hij naakt aan een boom of paal gebonden.
De heilige Irene, weduwe van de martelaar Castulus, wilde hem begraven maar merkte dat hij nog leefde. Ze nam hem mee naar huis en lapte hem op. Enkele dagen later stond Sebastiaan op de trappen van de tempel van Sol Invictus om de twee keizers te wijzen op hun onrechtvaardig optreden tegen de christenen. Opnieuw werd hij gearresteerd en in het Circus van Rome doodgeknuppeld; zijn lichaam werd in de Cloaca Maxima (riool) gegooid. De Heilige Lucina (een ander verhaal zegt dat het Irene was) viste zijn resten op uit de drek, waste het lichaam en begroef hem in de catacomben aan de Via Appia, bij de toenmalige apostelbasiliek, op de plaats waar nu de basiliek van Sint-Sebastiaan buiten de Muren staat.
In de 9e eeuw werd Sebastiaan patroon van de apostelbasiliek. Zijn lichaam lag later in een zijkapel van de basiliek. Hij werd al vroeg vereerd in West-Europa.
Sint-Sebastiaan is de beschermheilige van onder andere de (boog-)schutters (veel schutterijen dragen zijn naam), soldaten, jagers, steenhouwers, tuiniers, kleermakers en brandweerlieden Verder was hij één van de zes pestheiligen, kinderen kregen zijn naam om onder andere pest, lepra, zweren en andere ziektes af te weren. [7]
Sebastiaan is ten voeten uit afgebeeld met naar buiten (rechts) gedraaide knieën en zijn handen hangen langs zijn lichaam. Zijn lichaam is vastgebonden met diverse touwen. Op een aantal plaatsen op zijn lichaam zijn nog punten van pijlen zichtbaar. Zijn hoofd (met gesloten ogen) hangt naar rechts beneden. Op zijn hoofd draagt hij een kap die afgezet is met bladeren van een boom.
Michael
Michael is in 1945 geplaatst omdat het kerkgebouw bij de bevrijding gespaard bleef. Vanaf de Stoeplaan (vóór de hoofdingang van het kerkgebouw) werden gedurende de Tweede Wereldoorlog V-2's (vliegende bommen) afgevuurd. [8]
Aartsengel Michael (met vleugels) staat ten voeten uit afgebeeld. Hij kijkt recht naar voren. Hij draagt een strak zittend kleed. In zijn rechterhand (gedraaid) heeft hij het zwaard dat links voor op de grond steunt en in de linkerhand de weegschaal. Over de linkerarm ligt een banderole met tekst.
Johannes de Doper (zie ook 1).
Johannes staat ten voeten uit afgebeeld. Over een kleed draagt hij een mantel die hij met zijn linkerhand (niet zichtbaar) voor zijn borst vasthoudt. Zijn linkerbeen houdt hij enigszins gebogen waardoor zijn linkervoet over de rand van de console komt. Met zijn rechterarm houdt hij zijn staf geklemd tegen zijn lichaam.
Johannes de Doper (de doop van Christus)
In de doopkapel is aan de wand een beeld, voorstellende de doop van Christus door Johannes de Doper. Het is van ijzeraarde gemaakt. [9] Op een console zit Johannes de Doper (afgebeeld met lange haren en baard), met een kleed tot op de knie. Zijn hoofd is naar rechts omlaag gebogen, kijkend naar Christus (met ontbloot bovenlichaam), die rechts voor hem staat. Johannes voert met zijn rechterhand de rituelen die bij de doop horen, uit. Christus, met zijn kin op zijn borst, houdt zijn rechterarm gebogen voor zijn lichaam.
Particulier bezit *1
Gips, bruin en grijs gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1951] *1
Afmetingen: hoogte 73cm, breedte 38cm en diepte 22cm *1
Franciscus, gekleed in ordenspij, is frontaal ten voeten uit afgebeeld en maakt met beide armen een orante-gebaar. Hij heft het hoofd omhoog. Het beeld is een voorstudie voor het grote gepolychromeerde eikenhouten beeld uit 1951. *1
Voorstudies Johannes de Evangelist
Bij het beeld van Johannes de Evangelist is de ontstaansgeschiedenis goed weer te geven:
Vos startte met een tekening. De adelaar staat centraal, hij zou uiteindelijk aan de rechterzijde van Johannes geplaatst worden.[10]
Vervolgens maakte hij in klei een weinig gedetailleerd ontwerp. De adelaar staat nog steeds centraal.[11]
Tenslotte werd een beeld op schaal van gepolychromeerd gips gemaakt. [12]
Gepolychromeerde gips
Ongesigneerd, ongedateerd [periode 1941-1945
Afmetingen: hoogte 69cm, breedte 23cm en diepte 18cm[13]
De voorstudie komt overeen met het definitieve beeld.
foto: Peters Smeets
Voorstudie Agnes
Particulier bezit. Collectie Peters Smeets
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd [periode 1941-1945]
Afmetingen: hoogte 71cm
Vos heeft haar ten voeten uit staande op een console, voorzien van voluten, frontaal afgebeeld. Over haar kleed draagt een openvallende mantel, die aan de bovenzijde met een gesp is vastgemaakt. Zij kijkt, met gesloten ogen, nederig naar beneden. Op haar rechterarm, tegen haar lichaam aan, draagt zij een schaap, dat naar haar opkijkt. In de andere hand houdt zij een zwaard dat op de grond rust.
foto: Peters Smeets
Voorstudie Sebastiaan
Bonnefantenmuseum te Maastricht
Chamotte klei, gebakken
Niet gesigneerd, gedateerd [rond 1941-1945]
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 7cm en diepte 7cm
Legaat 2000
Objectnr.: 1005003
Dit beeld betreft een voorstudie voor de kerk van de Goede Herder te Wassenaar. Het zal een eerste grof ontwerp betreffen. Details zijn nog niet uitgewerkt. Later volgde een meer gedetailleerd ontwerp dat zich in particulier bezit bevind.
foto Bonnefantenmuseum
Particilier bezit
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [periode 1941-1945]
Afmetingen: hoogte 76cm, breedte 26cm en diepte 16cm
Sebastiaan is ten voeten uit afgebeeld met naar buiten (rechts) gedraaide knieën en zijn handen hangen langs zijn lichaam. Zijn lichaam is vastgebonden met diverse touwen. Op een aantal plaatsen op zijn lichaam zijn nog punten van pijlen zichtbaar. Zijn hoofd (met gesloten ogen) hangt naar rechts beneden. Op zijn hoofd draagt hij een kap die afgezet is met bladeren van een boom.
De uiteindelijke uitvoering komt overeen met de voorstudie.
foto: Peters Smeets
[1] M.J.Dobbelaar, Parochiekerk De Goede Herder, Rijksmonument te Wassenaar, Wassenaar 2003
[2] M.J.Dobbelaar, Parochiekerk De Goede Herder, Rijksmonument te Wassenaar, Wassenaar 2003
[3] Wikipedia, november 2008
[4] Wikipedia, november 2008
[5] Wikipedia, november 2008
[6] Wikipedia, november 2008
[7] Wikipedia, november 2008
[8] M.J.Dobbelaar, Parochiekerk De Goede Herder, Rijksmonument te Wassenaar, Wassenaar 2003
[9] M.J.Dobbelaar, Parochiekerk De Goede Herder, Rijksmonument te Wassenaar, Wassenaar 2003
[10] Schetsbloc, 100 bladen transparant schets-teekenpapier , Nr 560 DIN A5, 148 X 210mm (bladen), 150 X 225 mm (blok), Uitgave O. Harris Import Co. N.V. - Amsterdam, collectie familie Vos
[11] Collectie Van Horne Museum te Weert
[12] Collectie van prof. Dr. J.J.Th. Vos; brief J.I. Vos 2 oktober 2013; collectie Peters Smeets
[13] Brief J.I. Vos 2 oktober 2013
*1 Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994