STUDIE-OPDRACHTEN NA BEHALEN "PRIX DE ROME"
Tot aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 studeerde Charles Vos in Antwerpen. Hij keerde vervolgens terug naar zijn geboortestad. Hij verbleef er niet lang, want op 1 oktober 1915 ging hij naar Amsterdam om zijn studie te vervolgen aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Hier behaalde hij in oktober 1917 de Prix de Rome met zijn Kainfiguur. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een Nederlandse kunststudent. Naast een gouden medaille ontvangt de winnaar vier opeenvolgende jaren een geldbedrag onder voorwaarde dat ieder jaar een studie-opdracht wordt uitgevoerd. Hij werd tevens in de gelegenheid gesteld een studiereis te maken naar Frankrijk en Italië. Door de oorlogsgeweld moesten deze reizen voorlopig worden uitgesteld.
De Prix de Rome voor de beeldhouwkunst kwam in 1808 tot stand. De geschiedenis van de prijs wordt globaal, op basis van de winnaars zelf, hun leermeesters en de kunsthistorische ontwikkeling van hun discipline, in een vijftal periodes ingedeeld. In de derde periode (1917-1947) raakte de prijs ten nauwste verbonden met het streven van de Rijksacademie in Amsterdam naar de bloei van een hoogwaarige Hollandese gemeenschapskunst. Die idealen waren in 1907 geïntroduceerd toen Derkinderen aantrad als directeur. Jan Bronner kreeg de leiding over de Beeldhouwkunst. De Beeldhouwkunst kent een emancipatie van een toegepaste naar een autonome richting van de beeldende kunst. Alle winnaars uit deze periode zouden een rol van betekenis spelen als uitvoerder van opdrachten, als docent in het beeldhouwonderwijs als vernieuwer van de eigen discipline.
afbeelding: voor- en achterzijde van de vergulde penning (diameter 5cm) behorende bij de Prix de Rome) [1]
Vos maakte voordat hij de Prix de Rome behaalde een aantal voorstudies. Dit betreft onder andere:
Een skeletstudie met potlood, van achteren, in een schema voor de proporties, met aantekeningen.
Man met stok (rechtsboven gesigneerd). Krijt op papier. Een mannelijk model, een lendedoek dragend, staat met een stok in de linkerhand, iets naar rechts
Perspectiefstudie van een obilisk met potlood
Figuurstudie: twee vrouwen omarmen elkaar [2]
skeletstudie (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam) man met stok (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam)
Perspectiefstudie van een obilisk met potlood (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam) (rechts)
Figuurstudie: twee vrouwen omarmen elkaar (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam) (links)
1. Kaïn figuur
Locatie: Rijksacademie van Beeldende Kunst te Amsterdam, gips
Op 1 oktober 1915 begon Charles Vos aan zijn studie aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, waar Prof.Dr. H.J. Derkinderen directeur was en Prof. J. Bronner Vos' leermeester. Hij bleek een uitstekende leerling te zijn; hij behaalde op 2 oktober 1917 de zogenaamde "Prix de Rome", de hoogste onderscheiding die een Nederlandse kunststudent ten deel kan vallen en welke tot op heden nog jaarlijks wordt uitgereikt.
Hij maakte eerst een tekening (zwart potlood, niet gesigneerd, niet gedateerd [1917], afmetingen: hoogte 17cm en breedte 10cm), vervolgens in gips een schetsontwerp (hoogte 34,5cm) en daarna in gips het definitieve beeld (hoogte 120,5cm) [3]
Charles Vos behaalde de "Prix de Rome" met zijn Kaïn-figuur.
Kaïn (potloodtekening) 1919 afbeelding Paulussen
voorstudie Kaïn (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam)
Op een console staat Kaïn licht gebogen met het hoofd naar rechts beneden afgebeeld. Zijn rechterbeen is voor uit geplaatst. Zijn rechterhand houdt hij langs zijn lichaam, zijn andere hand is opzij geheven. Hij draagt slechts een lendedoek. Het lichaam is zeer gedetailleerd weergegeven.
Kaïn en Abel waren zonen van Adam en Eva. De Bijbel noemt nog een derde zoon: Seth. Kaïn was een landbouwer, Abel een herder. Op een dag brachten ze beiden offers aan God: Abel de eerstgeborenen van zijn vee, Kaïn vruchten van zijn grond. Toen God alleen aandacht had voor Abel, ontstak Kaïn in woede en sloeg hij zijn broer dood.
Kaïn kreeg daarop een merk (het Kaïnsteken) op zijn hoofd en werd veroordeeld tot ronddwalen over de aarde.
Kaïn (foto: Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam)
afbeelding Paulussen
2. Portretbuste prof August Allebé
Locatie: collectie Rijksacademie voor Beeldende Kunst (niet aanwezig)
Bronzen buste op een voetstuk (gedateerd 19-04-1918, datering moeilijk leesbaar), uitgevoerd in Conrad Fehn, metaalkunst-atelier in Haarlem. [4] [5]
De prijs bestond uit een gouden medaille en een jaargeld gedurende vier achtereenvolgende jaren, onder voorwaarde dat ieder jaar bepaalde studieopdrachten zouden worden uitgevoerd; bovendien werd Vos in de gelegenheid gesteld om studiereizen te maken naar Italië en Frankrijk. Deze werden echter uitgesteld tot na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. In dat jaar vervaardigde Vos als eerste studieopdracht een model voor een portretbuste van Prof. August Allebé (1838-1927), hoogleraar schilderen vanaf de oprichting van de Rijksacademie in 1870, en haar directeur vanaf 1880 tot 1906.
Allebé is frontaal afgebeeld met een duidelijke expressie op zijn gezicht.
panorama 11 juni 1918
3. Stervende Krijger
Locatie: onbekend
Als studieopdracht van het jaar 1919 boetseerde Vos een "Stervende Krijger" naar antiek Romeins model, gips. *2
afbeelding Paulussen
4. Madonna met Kind
Locatie: particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Het daaropvolgende half jaar, van januari 1920 tot 1 juli 1920 verbleef het echtpaar Vos te Florence. Als studie-opdracht vervaardigde Charles Vos een in tondo (ronde) vorm afgebeelde Madonna met Kind, geïnspireerd op een vijftiende eeuws Florentijns voorbeeld van de " Della Robbia's ": een familie met een enorm atelier, waar speciaal dit genre Madonna's in keramiek werd geproduceerd. Om deze Maria-reliëfs zijn zij tot op heden beroemd gebleven. [6]
Hoogstwaarschijnlijk doelde Paulussen op dit werk dat afkomstig is uit erfenis van de familie Vos (2019). De stijlkenmerken wijzen op een vroeg werk van Vos. Ook uit de collectie van de familie Della Robbia zijn er meerdere werken bekend die als voorbeeld van Vos’ werk Maria met Kind hebben kunnen dienen.
collectie Peters Smeets
5. Beeld van Thomas de Keyser
Adres: Stedelijk Museum, Paulus Potterplein, Amsterdam
In 1921 volgde als laatste studie-opdracht een ontwerp voor een beeld van de zeventiende-eeuwse schilder en beeldhouwer Thomas de Keyser (1596-1667), dat was bestemd voor de gevel van het Stedelijk Museum te Amsterdam. Als model fungeerde de Maastrichtse graveur Jean Sondeyker, een zwierige figuur met grote hoed. Ook deze schepping werd zeer geprezen, maar het duurde nog tot 4 februari 1924 alvorens de door Vos in steen uitgekapte figuur werd geplaatst in de derde nis, rechts van de hoofdingang van het Stedelijk Museum [7], waar het beeld zich nog steeds bevindt.
Thomas de Keyser [8] was een Nederlandse kunstschilder die omstreeks 1596 geboren is in Amsterdam. Thomas was een zoon van een bouwmeester en beeldhouwer.
De Keyser was de belangrijkste portrettist van Amsterdam tot Rembrandt zich in 1632 in de hoofdstad vestigde. Hij schilderde de geportretteerden op de helft van de werkelijke grootte en ten voeten uit. Daarnaast schilderde Thomas de Keyser groeps- en familieportretten op klein formaat.
Vanaf 1662 tot zijn dood was De Keyser hoofdopzichter van de bouw van het nieuwe Amsterdamse stadhuis.
Thomas de Keyser overleed in 1667 in Amsterdam.
Thomas staat ten voeten afgebeeld op een ronde console die in de nis is geplaatst. Hij draagt een chique driekwart tuniek met kraag; over dit jasje een lange mantel, op de schouder vastgemaakt. De mantel valt naar achteren en is aan de onderzijde goed zichtbaar. Zijn rechtervoet is iets voor zijn linker geplaatst, Hij houdt zijn hoofd naar beneden gericht. Zijn armen houdt hij langs zijn lichaam.
[1] lokatie onbekend, bij een diefstal verdwenen
[2] Collectie: Rijksacademie. Email G. Roosjes, Rijksacademie 7 februari 2023
[3] Collectie: Rijksacademie. Email G. Roosjes, Rijksacademie 7 februari 2023
[4] www.rkd.nl, december 2009
[5] Het tijdschrift Panorama besteedde aandacht aan het beeld in het nummer van 11 juni 1919
[6] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[7] Het neonrenaissancistische gebouw werd in 1895 door A.W. Weissman (1858-1923) ontworpen. In de nissen staan beelden van kunstenaars en architecten.
[8] www.cultuurarchief.nl, 2008
*2 Paulussen, Charles Vos, beeldhouwer te Maastricht, Maastricht 2002 (CD-rom)
