Kerk: Antonius van Padua
Adres: Wethouder van Caldenborghstraat 48, 6226 Maastricht
Architect: Swinkels, A en Schoenmaekers, E
Kunstenaars: Vos, Charles
Exterieur:
De parochiekerk van St. Antonius van Padua in Scharn (gemeente Heer, nu Maastricht) werd op 12 maart 1936 opgericht. Naar ontwerp van de architecten A. Swinkels (Maastricht) en E. Schoenmaekers (Sittard) werd gebouwd in de periode 1936-1938. Aannemer Scheurs uit Elsloo voerde het werk uit voor fl. 73.386 (ruim € 33.000,-) excl. grond en inventaris. [1] De consecratie was in september 1937 door mgr Lemmens, bisschop van Roermond.[2]
Het is in een "Limburgse stijl", mergel en Kunrader steen, gebouwde kruiskerk met een driebeukig schip onderéén dak en en toren van twee geledingen met tentdak.[3]
Werken van Charles Vos:
Veertien kruiswegstaties
Oorsprong van de kruiswegstatie.
De kruiswegstatie is gedurende jaren 1947-1954 gemaakt voor de St. Josephkerk (beter bekend in Maastricht onder de naam Awwestienen; de Augustijnen).
De Augustijnen bouwden op de Kesselkade (nr 53) in de zeventiende eeuw een klooster met kerk. In 1796 werd de orde door de Fransen opgeheven. Na voor verschillende doeleinden te zijn gebruikt, kregen de architecten Marres en Sandhövel begin 1920 de opdracht om het klooster en de kerk te restaureren. Het klooster verkeerde in zo'n slechte staat dat het grotendeels werd afgebroken. De kerk werd gerestaureerd. [4]
De St. Josephparochie werd opgericht op 7 mei 1918. De gerestaureerde kerk werd in 1920 door de parochie in gebruik genomen ter verlichting van de St. Matthijsparochie. [5] De parochie bestelde in 1947 bij Charles Vos een kruiswegstatie. De kosten per statie waren fl. 500,- (ongeveer € 225,-). De parochie was armlastig en beschikte niet over voldoende middelen om de aankoop te financieren. Daarom werd de betaling door het kerkbestuur aan sponsors uitbesteed. In de periode 1947-1954 werden jaarlijks twee staties besteld. [6]
Door de leegloop van de binnenstad daalde het aantal parochianen van 2.582 (1947) naar 918 (1960). [7] In november 1962 werd de St. Josephparochie opgeheven. Omdat er schulden waren, werd een deel van de inventaris verkocht.[8]
In 1964 kocht de parochie van H. Antonius van Padua te Scharn voor haar kerk de houten kruiswegstatie van de voormalige St. Josephkerk tegen een prijs van fl. 500,- per statie.[9]
St. Josephkerk (foto: RHCL)
De veertien statie zijn uitgevoerd in eikenhout en hebben een rechthoekige vorm. Elke statie is aan de boven- en zijkanten omgeven door een raamwerk. Aan de onderkant is een voetstuk met het nummer van de statie. Aan de bovenkant van de statie is een rozet waarin een kruis is verwerkt.
I
Pontius Pilatus, rechts gezeten op een stoel, veroordeelt Jezus, aan de linkerzijde uitgebeeld, ter dood. Tussen Pilatus en Jezus staat een priester.
Een ontwerp was in particulier bezit en is in 2015 overgedragen aan het Van Hornemuseum.
II
Jezus, lopend naar links, staat in het midden en draagt het kruis op zijn schouder. Zijn handen omvatten het kruis. Voor hem staat een soldaat, met het gezicht naar Jezus gericht, die het kruis mee helpt te ondersteunen. Een tweede soldaat, achter Jezus, helpt eveneens bij het dragen van het kruis.
Een ontwerp is in particulier bezit.
III
Jezus is voor de eerste keer gevallen. Het kruis steunt op zijn rug. Zijn rechterhand ligt bovenaan de dwarsbalk van het kruis. Zijn linkerhand ligt plat onderaan op het kruis. Een soldaat rechts achter Jezus omvat het kruis zodat het niet verder kan vallen. Links achter het kruis staat een priester; zijn linkerhand op zijn kruis en zijn rechterarm omhoog heffend.
IV
Jezus loopt naar links, het kruis vrij verticaal houdend. Een soldaat rechts achter hem draagt het kruis mede op zijn schouder; zijn handen omvatten het kruis. Van links komt Maria op Jezus toe gelopen.
V
Jezus loopt naar links. Hij draagt het kruis op zijn schouders en omklemt het dwarsgedeelte met zijn armen. Achter het kruis loopt Simon van Cyrene die Jezus helpt bij het dragen. Hij draagt het uiteinde van het dwarsgedeelte op zijn schouder en omklemt het onderste gedeelte met zijn linkerhand. Achter hem loopt een soldaat met zijn linkerarm voor de borst gekruist, en met rechterhand wijzend naar voren, de richting die Jezus moet volgen.
Een ontwerp was in particulier bezit en is in 2012 overgedragen aan het Van Hornemuseum.
VI
Jezus loopt naar links en draagt het kruis nu alleen. De soldaat achter hem heeft zijn linkerhand op Jezus schouder gelegd en wijst met de rechterhand de te volgen weg. Veronica komt op Jezus toegelopen. Achter Veronica is een priester zichtbaar.
VII
Jezus is voor de tweede keer gevallen. Hij zit op zijn knieën en probeert met zijn rechterhand zich op te vangen. Een soldaat tracht het kruis overeind te houden. Achter het kruis staat een priester met gespreide armen.
VIII
Jezus loopt naar links, met het kruis op de schouder steunend. Met zijn handen omklemt hij het kruis. Hij heeft steun nodig van de achter hem lopende soldaat. Twee wenende vrouwen komen op hem toegelopen.
IX
Jezus is voor de derde keer gevallen. Hij ligt lang uit op de grond met zijn linkerarm vooruit en zijn rechter op de linkerschouder. Hij heeft geen contact meer met het kruis dat door een soldaat overeind wordt gehouden. Rechtsachter het kruis staat een ineen gedoken priester die zich met zijn armen probeert te beschermen.
X
Het kruis staat rechtop achter Jezus, die zijn armen gekruist voor zijn lichaam houdt. Twee soldaten (een links en de ander rechts van hem) ontkleden hem. Zijn bovenlichaam is al naakt.
Een particulier heeft een ontwerp aan de kerk geschonken.
XI
Jezus wordt gekruisigd. Links tegen de rand staat een ladder. Een soldaat (met gedraaid lichaam) staat op de ladder gebogen over het kruis; hij houdt met zijn linkerhand de arm van Jezus vast en maakt met zijn rechterhand (waarin hij een hamer vasthoudt) een slaande beweging. Rechts tegen de rand nog een ladder. Een soldaat, met zijn rug naar de kijker, staat op de ladder. Met zijn linkerhand houdt hij de arm van Jezus vast en met zijn rechterhand, met hamer, slaat hij op de nagel.
Rechts bovenop de dwarsbalk zit een soldaat die de banderol met de tekst "I.N.R.I." vastspijkert. Links onder zit een soldaat geknield die met zijn linkerhand de spijker in de voeten van Jezus vasthoudt en met zijn rechterhand, met hamer, een slaande beweging maakt.
XII
Jezus hangt met een naar rechts gebogen hoofd aan het kruis. Aan de linkerzijde staat Maria die haar rechterhand op de borst van Jezus legt. Rechts staat Johannes die zijn rechterarm omhoog naar Jezus heft en zijn linkerarm wijd uitspreid. Een ontwerp is in particulier bezit.
XIII
Jezus is van het kruis gehaald. Hij ligt op de schoot van de gehurkte Maria. Met haar rechterhand houdt zij de rechterhand van Jezus vast. Zijn linkerarm valt omlaag. Zijn benen hangen gekruist naar beneden.
In de Annakerk te Maastricht is een ontwerp.
XIV
Het levenloze lichaam van Jezus, deels gewikkeld in een doek, wordt door Nicodemus en Jozef van Arimathea (rechts en links in het tafereel) gedragen. Achter het lichaam staat een schreiende Maria omarmd door de erachter staande Johannes, met gebogen hoofd.
Voorstudies:
In het Van Hornemuseum te Weert bevinden zich twee voorstudies/ontwerpen.
1. Kruiswegstatie (model eerste)
Van Hornemuesum te Weert [10a]
Gepolychromeerd gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 95cm, breedte 66cm en diepte 11,5cm. [10b]
De definitieve uitvoering is gelijk aan de voorstudie.
foto J.I. Vos
2. Kruiswegstatie (model vijfde)
Particulier bezit[11]; waarschijnlijk verkocht in 2012 aan het van Horne Museum te Weert. Daar tentoongesteld in maart 2013
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: 100cm x 60cm
Het werk is een ontwerp voor de vijfde kruiswegstatie
Tussen model en uitgevoerd werk is geen verschil in compositie. Het gipsen model is massief uitgevoerd, in de uiteindelijke versie zijn delen opengewerkt.
In de Annekerk te Maastricht hangt een model
Kruiswegstatie (model dertiende)
In de St. Annakerk in Maastricht hangt tegen de wand rechts naast het doopvont een model van de dertiende kruiswegstatie.
De personen en de opbouw van het model zijn ook op deze wijze uitgevoerd in de definitieve versie Aan de onderkant van het voetstuk ontbreekt het nummer van de statie. Aan de bovenkant in een rozet ontbreekt het kruis. Het gipsen model is massief uitgevoerd, in de uiteindelijke versie zijn delen opengewerkt
Dit werk in gips, bronskleurig, is een geschenk van een parochiaan aan de
parochiekerk.
Een particulier schonk een model aan de kerk van de H. Antonius van Padua
Kruiswegstatie (model tiende)
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: 103cm x 60cm
Een particulier heeft dit model geschonken aan de kerk van Antonius van Padua.[12]
De personen en de opbouw van het model zijn ook op deze wijze uitgevoerd in de definitieve versie Aan de onderkant van het voetstuk ontbreekt het nummer van de statie. Aan de bovenkant in een rozet ontbreekt het kruis. Het gipsen model is massief uitgevoerd, in de uiteindelijke versie zijn delen opengewerkt.
Er zijn twee modellen in particulier bezit
1. Kruiswegstatie (model tweede)
Collectie Peters Smeets
Chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd
De uitvoering is gelijk aan de voorstudie.
2. Kruiswegstatie (model twaalfde)
Particulier bezit
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Het gipsen model is massief uitgevoerd. In de uiteindelijke versie zijn delen opengewerkt. Aan de bovenkant in het rozet ontbreekt in het model het kruis.
De personen en de opbouw van het model zijn ook op deze wijze uitgevoerd in de definitieve versie.
[1] Kockelkoren, een halve eeuw H. Antonius van Padua Scharn, 1936-1986, Maastricht 1986
[2] Ubachs en Evers, Historische encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005
[3] Term van, Kerken van Maastricht, Maastricht 1979
[4] Rijkscommissie voor de monumentenzorg, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Limburg, eerste stuk: de monumenten in de gemeente Maastricht, Arnhem 1954
[5] Ubachs en Evers, Historische encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005
[6] Kockelkoren, een halve eeuw H. Antonius van Padua Scharn, 1936-1986, Maastricht 1986
[7] Ubachs en Evers, Historische encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005
[8] Kockelkoren, een halve eeuw H. Antonius van Padua Scharn, 1936-1986, Maastricht 1986
[9] Kockelkoren, een halve eeuw H. Antonius van Padua Scharn, 1936-1986, Maastricht 1986
[10] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[10a] Collectie prof. Dr. J.J.Th. Vos; brief J.I. Vos 2 oktober 2013. In 2015 overgedragen aan Van Hornemuseum te Weert
[10b] brief J.I. Vos 2 oktober 2013
[11] Email particulier 12 en 15 juni 2012; marktplaats 25 juni 2012 (minimale prijs € 500)
[12] Mededeling Jos Notermans op 8 oktober 2012