Kerk: St. Servaaskerk
Adres: Keizer Karerplein 6, 6211 TC Maastricht
Architect: Cuypers, P
Cuypers, J
Kayser, J
Satijn, P
Kunstenaars: Charles Vos
Werken van Charles Vos:
Kerstgroep
alleen opgesteld in de Kerstperiode in het Bergportaal.
Een beeldengroep, geschenk van de parochianen van de St. Servaaskerk aan Pastoor-Deken J. Ingendael (1883 - 1954) ter gelegenheid van zijn terugkeer na zijn gijzeling in het Groot-Seminarie te Haren (N.B.) van juli - december 1942. Pastoor Ingendael schonk de Kerstgroep op zijn beurt aan zijn parochie, de St. Servaasbasiliek Maastricht. *1
Uit het archief van de St. Servaasparochie: "Kerstmis 1943 is een nieuwe kribbe voor het eerst in de kerk opgesteld. De (eikenhouten) beelden van het Kindje, Maria en Jozef waren gereed, die van de herders, schaapjes enz. waren nog slechts in ontwerp (als gipsmodel) aanwezig". *1
Gegevens eveneens uit het archief van de St. Servaasparochie: "Alle elf beelden van de Kerstgroep waren voltooid, Kerstmis 1945". *1
In 1946 maakte de gehele kerstgroep van Charles Vos, die nog met acht andere werken was vertegenwoordigd, deel uit van de Tentoonstelling "Gerijpte Kunst", 12 oktober- 17 november 1946, Gemeente Museum Den Haag. *1
Kerststal 1967
De kerstgroep bestaat uit 12 eikenhouten beelden:
Maria:
Maria (afmetingen 65cm x 90 cm), met kleed, mantel en hoofddoek zit geknield en de handen gevouwen voor de borst. Haar hoofd is rechts naar beneden gericht. *1
St. Jozef
St. Jozef (afmetingen 85cm x 87cm) met kleed en mantel, knielt steunend op zijn linkerknie. Hij spreidt zijn armen naar boven gericht. Zijn blik is naar rechts beneden gericht. *1
Kindje Jezus:
Het kindje Jezus (afmetingen 45cm (lengte) x 25 cm) *1 ligt met opgetrokken beentjes en spartelend met de armpjes op de kribbe.
Os en ezel met boom:
os en ezel met boom 240cm x 97 cm *1
Drie herders
Drie herders, waarvan één naar ontwerp van Vos na diens dood uitgevoerd door J. Balendong:
herder met staf en schaapje, 115cm x 48cm; herder, 108cm x 43cm; herder zittend (Balendong), 58cm x 34cm *1
Drie koningen en engel met banderole "GLORIA IN EXCELSIS DEO"
Koning liggend, Bathazar, afkomstig uit Europa, leeftijd 60 jaar, gift mirre: 143cm (lengte) x 48 cm;
Koning knielend, Melchior, afkomstig uit Azië, leeftijd 40 jaar, gift goud: 72cm x 45cm;
Koning staand, Casper, afkomstig uit Afrika, leeftijd 290 jaar, gift wierook: 125cm x 54cm;
Engel, 102cm x 65cm *1
De dochter van Vos stond model voor de engel.
Schaapje:
schaapje, 30cm x 42cm (lengte)*1
In 2017 werd de Kerstkribbe opgesteld op de trappen naar het hoofdaltaar. De boom werd niet opgebouwd maar lag vooraan op de trap.
Tal de prachtige, karaktervolle beelden, welke Charles Vos vervaardigde voor de Maastrichtse Sint Servaas, maakte Martin Coppens zeer geslaagde foto’s, waarvan wij er hier een aantal reproduceren. (De katholieke illustratie, jrg. 84, 22 dec 1950, nr 51, blz 2004-2005)
Beschrijvingen uit het tijdschrift:
1. Vermoeid van de lange tocht knielt de oudste der Wijzen neer bij de kribbe; zijn stramme handen houden het kostbaar geschenk omvat, dat hij de Koning der koningen gaat aanbieden.
2. Ootmoed en vertedering spreken uit het jijne gelaat van de jongste der herders, die inde nacht kwamen toesnellen om de lang beloofde Verlosser te aanschouwen
3. De gezegende onder alle vrouwen, door wie Christus tot ons kwam en door wier bemiddeling Hij ook in onze harten geboren wordt.
4. Klonk er ooit schoner gezang hier beneden dan dat van Bethlehems engelen, die Gods glorie verkondigden en de vrede des harten beloofden aan alle mensen van goede wil?
5. Als een klein, hulpeloos kind wilde Gods Zoon op aarde komen; in de schamele kribbe nodigt Hij allen uitte putten uit de onmetelijk.
6. Met vrome ingetogenheid en zichtbaar ontroerd blikt deze eenvoudige schapenhoeder neer op het Kind, dat in zulke armoede wilde geboren worden.
7. Zijn leven lang had deze oosterling de loop der sterren nagegaan, totdat de wonderbare ster hem bracht bij Hem, die alle licht geschapen heeft
8. De zwarte Wijze, zoals de kunstenaar hem met zijn rijke verbeelding zag: in golvende gang, als een danser, schrijdt hij voort om hulde te brengen aan het Kind, dat ook voor hem ter wereld kwam.
Reliëf Kardinaal Van Rossum
Locatie: bij de ingang van de doopkapel aan de binnenkant van de rechterpilaar.
Bronzen reliëf kardinaal W.M. van Rossum (1854-1932), onthuld op 9 augustus 1936.[2]
Op 15 juni 1873 trad Van Rossum in het noviciaat van de redemptoristen te Roermond; hij legde op 16 juni 1874 te 's-Hertogenbosch zijn religieuze geloften af. Daarna ging hij naar Wittem voor de studie van filosofie en theologie. Op 17 oktober 1879 werd hij aldaar priester gewijd. Medio 1880 volgde zijn eerste benoeming: leraar Latijn, poesis en rhetorica op het juvenaat van de redemptoristen te Roermond.
Hij was een belangrijk Romeins prelaat met vele invloedrijke taken en functies zowel ten behoeve van eigen orde als van het Vaticaan. [3]
Hij was een belangrijk Romeins prelaat met vele invloedrijke taken en functies zowel ten behoeve van eigen orde als van het Vaticaan. [3]
Bovenaan een bronzen reliëf van kardinaal Van Rossum. Afbeelding als een borstbeeld. Hij draagt zijn ambtskleding met zijn ketting voor de borst.
In het middenstuk is onderstaande tekst opgenomen:
In deze kerk werd op 3 sept. 1932,
Onder het patronaat van deken J.H. Wouters,
de plechtige uitvaart gecelebreerd van
Z.E. Kardinaal Wilhelmus Marinus van Rossum
CSsR. Prefect der congr. de propaganda fide
*Te Zwolle 3-9-1854 + Maastricht 30-8-1932
De plechtigheid werd geassisteerd door
Z.E. Kard. E. van Roey, het Nederlands episcopaat
de bisschoppen: Th. Heylen v. Namen,
J. Vogt v. Aken, J. Biermans v. Carcara,
J. Olaf Smit v. Paralus, J. Brems v. Denemarken,
J. Müller v. Zweden, J. Buckx v. Finland,
M. Meulenberg v. IJsland, F. Joosten v. Tatunc.
Veel hoogw. abten en prelaten en
wereldlijke autoriteiten.
Bij gelegenheid der missieweek, op
9 aug. 1936, werd dit monument ont-
huld in dankbare herinnering aan
de beschikking Gods, dat de kardinaal
in zijn vaderland en in deze stad
mocht sterven
Onderaan zijn de onderscheidingstekens van een kardinaal (links en rechts en bovenaan de hoed. Hier tussen een wapen (Van Rossum?)
Deken Wouters en Charles Vos (afbeelding Paulussen)
Servaas [4]
Locatie: schatkamer of depot, niet aangetroffen
Gipsen beeldje
Niet gesigneerd, niet gedateeerd
Afmetingen: hoogte 41cm hoog
Servatius staande met staf en sleutel, aan zijn voet een schild met een vijfpuntige ster; op de sokkel "S. Servatius" (Maastricht; atelier G. Hack-Rutten 1934)
Servaas
Locatie: kruisgang [5]
Houten beeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte ca 150cm
Achter in de Servatiusdagkapel staat een manshoog ongepolychromeerd houten beeld van St. Servaas (ingezegend door ZH paus Johannes Paulus II bij zijn bezoek aan de Servaaskerk in 1985). Het werd gemaakt naar het voorbeeld van het fonteinbeeld van Charles Vos uit 1936 door diens leerling Jef Eymael.
Lambertus [6]
Lokatie: exterieur
Het beeld van Lambertus staat opgesteld in het pandhof.
Zandsteen
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte ca 180cm
Een beeld van de St. Lambertus geplaatst op een voetstuk met de tekst "St. Lambertus".
Lambertus is afgebeeld in zijn bisschopskleding en voorzien van een mijter. In zijn linkerhand houdt hij een boek, steunend tegen zijn arm, vast.Waarschijnlijk heeft hij in zijn andere hand de bisschopsstaf vastgehouden.
Het beeld is afkomstig uit een vroegere lagere school RK jongensschool St. Lambertus in de binnenstad van Maastricht en is ter bescherming overgebracht naar de huidige locatie.[6a]
Heilig Hart [7]
Locatie: de Dagkapel
Eikenhout
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1930)]
Afmetingen: hoogte 200cm
Jezus is ten voete uit staande op een console weergegeven in een S-houding. Over zijn kleed draagt hij aan de rugzijde een korte rijkgeplooide mantel die om de hals sluit. Zijn hoofd is naar links afgewend met de blik naar beneden gericht. Het Heilige Hart, omgeven door stralen, steekt deels uit zijn lichaam. Zijn linkerhand raakt aan de onderzijde van het Hart. De rechterarm is naar buiten gespreid.
Waarschijnlijk is het ontwerp van het beeld van Charles Vos en is het beeld uitgevoerd in samenwerking met zijn leerlingen van de kunstacademie.
afbeelding F. Mennens
Voorstudies Kerstgroep
Schaapje [8]
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1943]
Afmetingen: hoogte 28cm, breedte 45cm en diepte 23cm
Ontwerp voor een beeld op ware grootte.
Kop van de liggende koning [9]
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1945]
Afmetingen: Hoogte 35cm, breedte 29cm en diepte 30cm
Twee koningen [10]
Aanwezig in het Jacob van Hornemuseum in Weert
ontwerp van een koning (in Van Horne Museum Weert),
of dit een ontwerp voor de St. Servaaskerk was, is niet met zekerheid te zeggen
Herder [10]
Afmetingen 108 X 43cm
Er zijn vijf verschillende voorstudies van het beeld gemaakt; een beeld werd door het hoofd van de kerk uitgekozen.
Hoofd van de liggende koning
Particuliere collectie (collectie Peters Smeets)
Gips, bruin geschilderd
Niet gedateerd, niet gesigneerd
Afmetingen: lengte 37cm, breedte 30cm en hoogte 33cm
Herder met staf en schaapje
In de kerk St. Petrus (Sint Pieter Beneden) te Maastricht is een gipsen, bruin gepatineerd, voorstudie/model aanwezig.
[2] Paulussen, Charles Vos, beeldhouwer te Maastricht, Maastricht 2002 (CD-rom)
[3] www.ru.nl, 2008
[4] www.meertens.nl, april 2008, bij bezoek in november 2008 niet aangetroffen.
[5] www.meertens.nl, april 2008, email P.Coenen (15 juni 2022)
[6] Bestand SKKN, Mariahoek 16/17 Utrecht, 21-01-2009; email P.Coenen (15 juni 2022)
[6a] Email F.Mennens, 25 maart 2013; Mondelinge mededeling van de heer F. Mennens 26 maart 2013; email P.Coenen (15 juni 2022)
[7] Bestand SKKN, Mariahoek 16/17 Utrecht, 21-01-2009. email P.Coenen (15 juni 2022)
[8] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994;
Collectie T. Goffm-Viegen, Maastricht
[9] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994;
Particuliere collectie, Maastricht
[9a] Het is niet zeker dat deze koningen model zijn geweest voor de kerstkrib van de Servaaskerk
[10] Meerdere exemplaren:
Aangeboden op Marktplaats, september 2008
Aangeboden op Marktplaats augustus 2010
Marktplaats, 12 juni 2012, schatting prijs € 300 - € 600, beschadiging aan de voet
Marktplaats 6 augustus 2012
Marktplaats 20 mei 2013 aangeboden door De Pronckkaemer. (www.pronckkaemer.nl) vraagprijs € 650.
Diverse mails 20 en 21 augustus 2013; herplaatsing op 2 september 2013 (afb. 2224kr24y 1 en 2; niet geplaatst)
*1 Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988