Kerk: (voormalig) H. Hubertus
Adres: Bosscherweg 161, 6219 AA Maastricht
Architect: Kayser, Jules
Kunstenaars: Eyck, Charles
Laudy, Eugène
Levigne, Huub
Schoonbrood, Harrie
Timmermans, Frans
Vos, Charles
Exterieur:
Driebeukige kerk op kruisvormige plattegrond met toren en onderkerk, gekenmerkt door een expressieve, verticaal geaccentueerde architectuur. Deze verticale accentuering wordt bewerkstelligd met een ranke, trapsgewijs toelopende toren met tentdak naast het toegangsportaal, smalle hoogoplopende vensters, zich trapsgewijs verjongende steunberen, een hoog kerkschip onder steil zadeldak met leien in Maasdekking, hoog oplopende schoorstenen en een hoge apsis opgebouwd uit vijf smalle, trapsgewijs aflopende bouwvolumes. Zijbeuken onder lessenaarsdaken met leien in Maasdekking. Horizontale elementen vormen de plint-, dorpel- en gevellijsten in beton. Van het vooraanzicht van de kerk gaat een sterke diagonale werking uit vanwege de zichtlijn tussen het tentdakje van de lage zijkapel, de steile dakhelling en het tentdak van de toren. Tussen toren en zijkapel is een gedrongen, drievoudige entreepartij met traptreden geplaatst.
Interieur:
In het door de Art Deco beïnvloede interieur zijn diverse delen van de gewapend betonconstructie en veel expressief schoon metselwerk in rode en/of gele baksteen zichtbaar. In het schip bevinden zich spitse houten gewelven op spitsboogvormige bakstenen ribben met trekstangen. Spitse houten gewelven in de transepten, vlakke houten gewelven in de zijbeuken.
In 2009 is de kerk aan de Eredienst onttrokken. De kerk is niet afgebroken; er is nu een sportschool gevestigd. Het beeld van Charles Vos is aan de buitenkant blijven staan. (situatie mei 2022)
Werken Charles Vos:
Heilig Hart (exterieur).
Beeld: Franse kalksteen; sokkel: baksteen
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1945]
Afmetingen: beeld 222cm x 80cm x 80cm; sokkel 160cm x 85cm x 85 cm [1]
In een hoek van de “fabriekstuin” van N.V. Staalwerken “De Maas” werd in 1935 een Heilig Hartbeeld geplaatst. [2] De Christusfiguur houdt zijn hand zegenend in de richting van het fabrieksgebouw.
Het initiatief voor de vervaardiging van het beeld kwam van een van de leden van de fabriekraad, waarvan destijds pastoor Riga geestelijk adviseur was. De uitvoering van dat plan werd mogelijk gemaakt een spaaractie waarbij elk personeelslid (vrijwillig) elke week een bedrag afstond aan de fabrieksraad. Het benodigde bedrag was fl. 1.100,- (€ 500). [3]
Charles Vos werd benaderd om een ontwerp van het beeld te maken. Het ontwerp werd voorgelegd aan de Academische Club om het te toetsen op de liturgische juistheid. De Club delegeerde deze taak aan pater Cassianus Hentzen O.F.M.. In het ontwerpbeeld stond de duif, die op de rechterschouder van de Christusfiguur zit en de Heilige Geest symboliseert, met zijn kopje gekeerd naar het publiek. Volgens deze pater was dit liturgisch niet correct; het duifje moest gericht staan naar de Christusfiguur omdat door de Heilige Geest de genade gestort wordt in Christus en via Hem in allen die in Hem geloven. Vos paste daarop het ontwerp aan.
Het beeld met een hoogte van ruim twee meter werd geplaatst op basement van stenen die overgebleven waren bij de bouw van de Wilhelminiabrug en door Rijkswaterstaat beschikbaar werden gesteld. Over de gehele bovenzijde van het voetstuk werden bloembedden aangelegd. [4] Op de voorzijde van het basement staat de tekst “PAX HUIC DOMUI”, vrede zij dit huis.
Na het overlijden van Mgr Dr Poels werd op het basement waarop het beeld staat een kleine eenvoudige gedenkplaat ter nagedachtenis aan hem geplaatst.[5]
De intronisatie vond plaats op 1 juni 1935 bij gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het bedrijf. In een loden koker werd een oorkonde gestopt die ondertekend was door alle aanwezigen en geplaatst werd in het voetstuk. [6]
Niemand minder dan Mgr Dr Poels kwam, met alle plechtigheid aan het ceremonieel verbonden, de intronisatie verrichten, daarbij geassisteerd door de geestelijke adviseur van het bedrijf, de Z.E. Heer Riga. Verschillende autoriteiten woonden de plechtigheid bij o.a. de Commissaris der Koningin, Baron van Hövell tot Westerflier, burgemeester L. B. J. van Oppen, Mgr J. Wouters, deken van Maastricht, Ir J. Watteveen, Hoofdingenieur van de Rijkswaterstaat, de Heer Jos. Maenen, lid van de Gedeputeerde Staten, Pastoor Moorman van de St. Hubertusparcohie, Pater Dr Cassianus Hentzen O.F.M., destijds adviseur van de Limburgse R.K. Werkgeversvereniging, Pater Gilbertus Lohuys O.F.M., Pater Stumpel S.J. en voorts de heren Joh. de Koning, Districtsbestuurder van de Limburgse R.K. Werkliedenbond, dhr Lelieveld namens de R.K. Metaalbewerkersbond en J. Manns, namens de R.K. Transportarbeidersbond. [7]
Mgr Poels hield een toespraak, waarin hij er op wees, dat de moderne mens, indien hij een einde wil maken aan de wanorde, die overal in deze wereld heerst en aan de steeds verder voortwoekerende ontkerstening der maatschappij, op de eerste plaats Christus weer zal moeten brengen in de arbeid. [8]
Na de toespraak volgde de zegening van het beeld gevolgd door intronisatiegebeden.
Vervolgens hield de Heer van Oppen een toespraak. Hij wees er op, dat het enige doel van deze bijeenkomst was, uiting te geven aan onze samenwerking: “Ons bedrijf, een grote familie — is nu te aan het H. Hart. Wij streven naar de verbetering van aller materiële belangen, maar wij hebben ook geestelijke verplichtingen jegens elkander. Het beeld nu geplaatst is ons dierbaar, het moet zijn als een vuurtoren, waaruit bundels stralen schieten van liefde. Toen 10 jaar geleden begonnen werd met de onderneming, keek men ongelovig, toen we sociale maatregelen toepasten, hoge lonen betaalden, met de vakbond volop overlegden. Maar het mag getuigd: vriendschapsbanden brengen economische resultaten. Een onderneming is geen hoogspanningscel maar een gezin." [9]
Na afloop van de inwijding vertrekt men naar Stichting de Stuers, waar een ontbijt klaar stond voor de gasten en de employees. Directeur Van Oppen voerde als eerste het woord en sprak over de geest van samenwerking. Hij gaf vervolgens het woord aan de geestelijk leider van de fabrieksraad, pastoor Riga. Deze legde de nadruk op dat het initiatief tot oprichting van H. Hartbeeld was uitgegaan van de arbeiders die zitting hadden in de fabrieksraad, dat zij vrijwillig uit eigen beweging en met het brengen van persoonlijke offers de beeldhouwer in de gelegenheid hadden gesteld het beeld te maken. Hij noemde dit het beste voorbeeld van blijk van genegenheid van de arbeiders tegenover God, van de goede geest ook die in het bedrijf heerst en van de zegen die in de afgelopen jaren over het bedrijf is uitgestort.
Ook burgemeester Van Oppen, dr. Cassianus Hentzen (geestelijk adviseur van de R.K. Algemeene Werkgevers-vereeniging), dr. Maenen (voorzitter van de Limburgsche R.K. Werkliedenbond) en mgr. dr. Poels voerden nog het woord.[10]
Na opheffing als zelfstandige onderneming in januari 1968 werd het H. Hartbeeld overgeplaatst naar de St. Hubertuskerk, waar het thans op een nieuwe eenvoudige bakstenen sokkel ter rechterzijde van de ingang te zien is, Bosscherweg 161, Maastricht.
Christus, meer dan levensgroot en staande ten voeten uit, is afgebeeld tussen ter weerszijden van hem hoog opslaande golven, die laag en kalm aan de voorzijde als het ware een sokkel vormen. [12]
Christus draagt een lang gewaad, waarop zijn door een stralenkrans omsloten
H. Hart midden op de borst staat afgebeeld. Zijn hoofd met een fijn besneden gezicht is ietwat naar rechts gewend, terwijl Hij de blik gericht houdt op de fabrieksgebouwen in welke richting Hij ook zijn rechterhand zegenend omhoog houdt. De met een nimbus omgeven duif met het naar Christus toegewende kopje zit neergestreken in de holte van de over de rechterarm heen gedrapeerde mantel, die rond de hals over de linkerschouder naar achteren in sierlijke plooien over de rug heen valt. De linkerarm houdt Christus strak langs het lichaam, met zijn linkerhand enkele mantelplooien tezamen houdend. [13]
standbeeld bij de fabriek (foto Onze Spreekbuis)
Mgr. Dr. Poels zegent het beeld in waarbij de Heer Perry assisteert
Mgr. Dr. Poels (hoofdalmoezenier van de arbeid) en pastoor Riga (adviseur van de fabrieksraad) spreken de gebeden uit
De Heer Van Oppen spreekt de Heer Honigmann toe [11]
vier oude foto's uit het foto-album van Staalwerken De Maas (RHCL)
4 25-jubilarrisen voor het beeld (foto Onze spreekbuis 1953 nr 7)
oorkonde (foto Onze spreekbuis)
Ontwerp
Het gipsen ontwerp van het beeld werd in de Paasweek in de Onze-Lieve-Vrouwekerk opgesteld. Alleen de duif is verwijderd, de Christusfiguur heeft nu een overwinningsvaan in zijn hand vast.[14]
Afgietsels·
In 1943 vervaardigde Charles Vos in opdracht van de Staalwerken "De Maas" een ontwerp in klei naar het beeld "Heilig Hart van Jezus" (St. Hubertuskerk te Maastricht) in klein formaat (53cm x 17cm x 13cm) Van dit modelbeeldje werden twintig afgietsels [15] in gips gemaakt à fl. 15,- per stuk (ongeveer € 7,-), zowel in terracotta als in steenkleur. Op de voorzijde van de console de tekst PAX HUIC DOMUI (vrede zij dit huis). Aan de achterzijde is het werk gesigneerd met CH. Vos. Zij waren bestemd als geschenk bij bijzondere gebeurtenissen, zoals bijvoorbeeld een dienstjubileum. [16]
Er is ook exemplaar bekend waarbij het gips houtkleurig is gemaakt; de signering is Ch. Vos (Ch. ipv CH.)
In 1951 vervaardigde Charles Vos een ontwerp voor een in aardewerk gegoten facadesteen, bestemd voor de als in eigendom verworven huizen van beambten en arbeiders van de Staalwerken "De Maas". De voorstelling "De Engelbewaarder leidt de mens naar Onze Lieve Vrouw en het Kindje Jezus" was het uitverkoren thema van de oprichter en directeur (1925-1965) van de Staalwerken, de heer Emile van Oppen (1886-1965) [17]
Er is ook exemplaar bekend dat in houtkleur is gemaakt. De signering Ch. Vos (ipv CH.Vos)
collectie Peters Smeets
[1] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988, blz. 25
[2] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
[3] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
[4] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
[5] Leijendeckers H., 25 jaar in vogelvlucht, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 5, mei 1952, blz. 82-83
[6] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
[7] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
Leijendeckers H., 25 jaar in vogelvlucht, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 5, mei 1952, blz. 82-83
[8] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
[9] Leijendeckers H., 25 jaar in vogelvlucht, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 5, mei 1952, blz. 82-83
[10] Limburger Koerier 3 juni 1935
[11] Afbeeldingen: RHCL EAN_308 Staalwerken De Maas, 3 fotoalbums: omslag met bescheiden van de Lourdesbedevaart, 1956 - 1957; met een korte introductie over het bedrijf en het archief.
[12] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988, blz. 25
[13] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988, blz 25
[14] N.N., Ons H.Hart-beeld, in Onze spreekbuis, maandblad van en voor personeel der N.V. Staalwerken “De Maas” Maastricht, nummer 6, juni 1952, blz. 82-83
Er staat in de tekst “sedert enige jaren” , waarschijnlijk na de oorlog is met deze plaatsing begonnen.
[15] In De Limburger 23 november 2011 wordt vermeld 30 beeldjes
[16] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988, blz. 25
[17] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988, blz. 25