Johan Piets
maandag, 20 maart 2023 13:24
Sint Jozef met Kind (Sint Jozefsheil, Bakel)
SINT JOZEF MET KIND (Sint Jozefsheil, Bakel)
Adres: Sint Jozefsheil, Roessel 3 5761 RP Bakel
Reliëf bestaande uit vijf delen (zijgevel van het hoofdgebouw)
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1952]
Afmetingen: plusminus 2m
Al voor de Tweede Wereldoorlog waren er plannen voor de bouw van een sanatorium voor tuberculosepatiënten in de bossen in de buurt van Helmond. De Tweede Wereldoorlog belette echter de uitvoering ervan, al was dat slechts tijdelijk. Als na de oorlog het aantal tuberculose patiënten nog verder toegenomen bleek te zijn, was pastoor P.E. van Leeuwen uit de Sint Jozefparochie in Helmond de initiatiefnemer tot de directe oprichting van de Stichting Sint Jozefsheil, op 9 juni 1945. Dhr. J.H. de Wit werd benoemd tot voorzitter van het bestuur. Met een renteloze lening van de Gemeente Bakel en Milheeze was het bestuur in staat veertig hectare bosgrond te kopen om daar het sanatorium te kunnen vestigen.
Het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting gaf het bestuur van de Stichting Sint Jozefsheil op 29 juli 1949 toestemming tot aanbesteding van de bouw van een “streeksanatorium”. De bevolking van Zuidoost Brabant reageerde enthousiast. Zij organiseerden allerlei activiteiten om geld in te zamelen voor het bouwfonds. Naast het inzamelen van geld zorgden de boeren uit de omgeving voor het grondwerk. Ook andere taken werden door de bevolking uitgevoerd.
Op 5 september 1951 werd het eerste paviljoen van sanatorium Sint Jozefsheil in gebruik genomen door de komst van de eerste negen patiëntjes. Zij werden ontvangen door Koningin Juliana.
Op 19 maart 1952, de feestdag van beschermheilige Sint Jozef, zegende Bisschop Z.H.E. Mgr. Mutsaerts het sanatorium in. Op 23 augustus verrichtte Staatssecretaris van Volksgezondheid de heer P. Muntendam de volledige ingebruikstelling. Aan het slot van de openingsplechtigheid bood de heer Bak namens de gezamenlijke aannemers en leveranciers een twee meter groot Sint Jozefbeeld aan van de beeldhouwer Charles Vos.
Aan het eind van de jaren vijftig kwamen er steeds minder gevallen van tuberculose voor. Dit had zijn weerslag op de Nederlandse sanatoria. Niet alleen kregen zij minder verzoeken tot opname van tuberculosepatiënten; ook de verhouding tussen mannen, vrouwen en kinderen binnen de sanatoria verschoof.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
Voor de directie van Sint Jozefsheil een teken: het roer moest om.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
Met de Jan de Witkliniek voor geestelijk hulpbehoevende bejaarden vormt Sint Jozefsheil nu één groot verpleegcentrum voor het streekgewest Helmond.[1]
Het reliëf is opgebouwd uit een vijftal stenen platen. In het onderste deel zijn twee platen, in het middelste eveneens twee en bovenaan slechts een plaat geplaatst. De voegen tussen de platen zijn duidelijk zichtbaar.
Jozef is frontaal staande afgebeeld, aan de rechterzijde voor de toeschouwer. Jozef draagt over zijn lang kleed een openvallende met capuchon (met daarop een nimbus). Zijn bebaarde gezicht is naar rechts beneden gericht op zijn Zoon, die aan zijn rechterzijde naast hem staat. Zijn Zoon is “en profile” afgebeeld met zijn hoofd ietwat naar boven gericht. Hij draagt een kleed dat reikt tot zijn knieën. Met zijn gevouwen handen reikt hij naar boven naar de hand van zijn vader. De andere hand van zijn vader rust op het hoofd van zijn zoon.
Jozef was de naamgever aan het sanatorium in Bakel.
Foto's Th. Kanters
[1] Dit artikel is gebaseerd op:
https://www.heemkundekringbakelenmilheeze.nl/sj35-09-sanatorium-wordt-verpleeghuis, krantenartikel “Sanatorium maakt plaats voor verpleeg-tehuis”
De Volkskrant van 25 augustus 1952
H.W.J. de Brouwer-Hommel en J.J.J. Heling (red.), 35 Jaar in plaatjes en praatjes. Sint Jozefsheil 1951 sanatorium 1986 verpleeghuis. Uitgave van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond (Bakel 1986), pag. 23-24
E, Dijkshoorn, 50 Jaar Sint Jozefsheil. Lustrumboek ter ere van het vijftigjarig bestaan van verpleeghuis Sint Jozefsheil te Bakel 1951-2001. Uitgave van Stichting De Zorgboog (Bakel/Eindhoven 2001).
Emails: H. Vincent (26 februari 2023), B. Vereijken (7 en 8 maart 2023), Th. Kanters (7 en 8 maart 2023), H. Pennings (Gemeente-archief Gemert-Bakel, 9 maart 2023) en B. van Kempen (9 maart 2023)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
zondag, 01 januari 2023 12:15
Het oude kerkje (Kerkrade, Eygelshoven)
Het oude kerkje (Kerkrade, Eygelshoven)
Adres: Kerkberg, 6471 JW Eygelshoven
De oudste delen van dit gotische hallenkerkje gaan waarschijnlijk terug tot in de elfde eeuw. Het kerkje is in de loop van de tijd vele malen aangepast en uitgebreid. In 1921 is de kerk gesloten en is een restauratie in 1939-’40 als devotiekapel in gebruik genomen. [1]
Werken van Charles Vos:
O.L. Vrouwebeeld
In 1949 schonken enige weldoeners dit beeld aan de kerk. [2]
Dit beeld is anno 2013 niet meer in de kerk aanwezig. Navraag bij (oud)leden van kerkbestuur: zij waren niet op de hoogte van het bestaan van het beeld. [3]
Barbara
In 1949 schonken enige weldoeners dit beeld aan de kerk. [4]
Dit beeld is anno 2013 niet meer in de kerk aanwezig. Navraag bij (oud)leden van kerkbestuur: waren niet op de hoogte van het bestaan van het beeld. [5]
[1] www.kerkgebouwen-in-limburg.nl , april 2013
[2] Limburger Koerier 27 maart 1939
[3] www.kerkgebouwen-in-limburg, maart 2013
[4] Limburgsch Dagblad 5 augustus 1949 en 19 augustus 1949
[5] Email B. Nols 30 maart 2013
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
donderdag, 11 augustus 2022 10:53
Servaas
Servaas
Huidige locatie onbekend
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd [omstreeks 1930]
Charles Vos maakte voor de Heiligdomsvaart in 1930 (12-27 juli) een beeld van St. Servaas dat tijdens de festiviteiten op het Vrijthof stond. Na afloop is het beeld nog te zien geweest in kruisgang van de St. Servaaskerk.
Voor de Hoofdwacht op het Vrijthof werd het beeld van St. Servaas opgesteld, geflankeerd door St. Lambertus en St. Hubertus.
Servaas in de kruisgang van de St. Servaaskerk (foto RHCL 27957 en 32095)
Jan Engelman schreef met veel waardering over het beeld:
“Het had iets patriarchaals, iets dat zeer welbegrepen weergaf den geest van grootsche soberheid en de onverzettelijke overtuigingskracht der vroeg-christelijke tijden waarin Servatius heeft geleefd. Het was een beeld van zware, gedrongen massa, alsof het een rotsblok was dat door een gril der natuur zoo werd gemodelleerd.
Er was niet veel détail aan te bespeuren en weinig naturalistische werkelijkheidsweergave maar het had toch niet het schematische der vooropgezette styleering. Het bleef bij alle grootheid van vorm, vrij, levend van spanning. Het was een organisch gegroeid beeld waarnaar men telkens weer wilde omkijken.
Het onwerkelijke, het ongeziene als werkelijkheidte doen verschijnen, is een der bijzondere vermogens van den goeden kunstenaar. Wanneer men opzag naar dit beeld (en vooral wanneer men het van links in het verkort zag trof de zekere, stoere kracht van dit werk ontwaarde men slechts na eenigen tijd van toezien, dat de beeldhouwer zich niet had gestoord aan de academische anatomie. Uit de gesloten massa der heiligengestalte maakte zich een verstorven, aartsvaderlijke herderskop met langzaamheid los en ook twee handen, geweldig groote handen, zag men als zware uitstulpingen verschijnen. De linkerhand hield den rankenken bisschopsstaf vast, zooals men die kent uit de schatkamer van Sint Servaas, en de rechterhand maakte het gebaar van zegenen. Het was als men scherp toekeek, vreemd om te zien hoe vooral die rechterhand “onmogelijk” in de massa zat. Dupuis of Falise zouden dit nooit aldus gedurfd hebben. En wat was deze hand geweldig in verhouding tot het hoofd! Waar was de reëele afstand tusschen die hand, die klauw mag men wel zeggen en het corpus.
Charles Vos had echter iets beters gedaan dan habiel die vraagstukken der anatomie oplossen (waartoe deze “Prix de Rome” natuurlijk wel in staat is). Hij had den bisschop Servatius begrepen als een heilige verschijning tegen een verren rijken achtergrond van mysterie. Hij gaf een gestalte die met plechtigheid en waardigheid met “dracht” den kromstaf hief en de met machtig, breed, overhuivend en omsluitend gebaar wist te zegenen. Hij deed deze manualen langzaam groeien uit een schier mastodontische massa en verwekte zoo, voor den gevoelige, die zich zonder vooroordeelen wist in te stellen, een zeer sterke suggestie.Zoo gaf deze beeldhouwer een deformatie, een vervorming der werkelijkheid die volkomen was verantwoord. Het onwerkelijke, het ongeziene verscheen als werkelijkheid …. Met statie en imposant doorvoeld van expressie en gebaar met diepe wijsheid is kop en handbeweging.” [1]
Nog een tweede artikel werd aan het beeld gewijd:
“Het eerste publieke, dat zijn vaderstad van hem zag, was de St. Servaas, welke in 1930 op het Vrijthof werd geplaatst en van treffende aartsvaderlijke visionaire allure was. Dit beeld, dat nu zyn plaats heeft in de omgang van St. Servaas is veel meer dan een historische St. Servaas. Daar ligt iets in van de blyvende bekommering en zorg om zyn stad.” [2]
Een onderdeel van de missieweek in 1936 was een tentoonstelling in de Dominikanerkerk.
Op het podium voor het orgel werd het grote beeld van St. Servaas, dat Charles Vos vervaardigde voor de Heiligdomsvaart van 1930, omgeven door een rijke versiering van palmen opgesteld.
zie ook:
de paragrafen Heiligdomsvaart 1930 en 1937 en Missieweken 1930 en 1936
[1] Kunst en letteren. Charles Vos. Een St. Servatius van zijn hand in De Nieuwe Koerier van 28 augustus 1930
[2] T., beeldhouwer Charles Vos wordt zestig jaar; Limburgs Dagblad 8 september 1948
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
dinsdag, 02 augustus 2022 06:56
St. Petruskerk (Sint Pieter Beneden) (Maastricht)
St. Petrus (Sint Pieter Beneden)
Adres: Sint Maternusstraat 15, 6212 BV Maastricht
Architect: Sprenger, W. en Peutz, F
Kunstenaars: Vos, Charles
De kerk van de H. Petrus, in vroeg-christelijke basilica-vorm, met uitgebouwde sacristie en pastorie, is 1938-1939 gebouwd in opdracht van pastoor J. Steegmans, naar ontwerp van de architecten W. Sprenger te Maastricht en F.P.J. Peutz te Heerlen. Toezichthoudend architect tijdens de bouw was H. Koene te St.Pieter-Maastricht. Links naast het voorportaal was een aanzienlijke campanile gepland, waarvan enkel de fundamenten zijn gerealiseerd.[1]
Charles Vos heeft in deze parochie gewoond. Waarschijnlijk heeft hij een drietal van zijn werken aan de kerk afgestaan. Het betreft een Maria met Kind (een voorstudie/model voor het houten beeld in Hageveld, Heemstede), een herder met staf en schaapje (voorstudie/model voor het houten beeld van de Kerstgroep in de St. Servaas, Maastricht) en een Heilig Hartbeeld.
Werken van Charles Vos:
Maria met Kind
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1940]
Afmetingen: hoogte 96cm, breedte 33cm en diepte 17cm
In 1817 werd het Bisschoppelijk kleinseminarie Hageveld in Velsen opgericht. In 1923 verhuisde het naar Heemstede. Charles Vos maakte voor het seminarie een tweetal beelden, een Maria met Kind (1940) en beeld van Jozef (1941)In 1965 werd het kleinseminarie gesloten. Tegenwoordig is in dit gebouw onder andere het College Hageveld, een scholengemeenschap voor voortgezet onderwijs gevestigd.
Na de verbouwing van de kapel tot aula (1985) werden de beelden overgedragen aan de St. Jansgeboortekerk te Hoogwoud. De houten beelden bevinden zich nog steeds in deze kerk.
In de kerk van Petrus (Sint Pieter Beneden) bevindt zich de voorstudie/ model voor het houten beeld van Maria met Kind.
Maria met Kind
Op een maansikkel waar een slang omheen kronkelt en aan de onderzijde versierd is met een bloemmotief (een lelie) staat Maria ten voeten uit afgebeeld. Zij heeft haar rechterbeen gebogen naar voren. Over haar lang kleed draagt ze een driekwarts mantel. Haar blik is op haar zoon gericht die zij aan haar rechterzijde ter borsthoogte vasthoudt; haar rechterarm omvat het zittende Kind rond zijn middel, met haar linkerhand ondersteunt ze zijn beentjes. Het Kind omvat met beide handjes een lang kruis dat op de console steunt.
Herder met staf en schaapje
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1943]
Afmetingen: hoogte 102cm, breedte 40cm en diepte 46cm
Een kerstgroep werd als geschenk van de parochianen van de St. Servaaskerk aan Pastoor-Deken J. Ingendael (1883 - 1954) gegeven, ter gelegenheid van zijn terugkeer na zijn gijzeling in het Groot-Seminarie te Haren (N.B.) van juli - december 1942.
Pastoor Ingendael schonk de Kerstgroep op zijn beurt aan zijn parochie, de St. Servaasbasiliek Maastricht.
Uit het archief van de St. Servaasparochie: "Kerstmis 1943 is een nieuwe kribbe voor het eerst in de kerk opgesteld. De (eikenhouten) beelden van het Kindje, Maria en Jozef waren gereed, die van de herders, schaapjes enz. waren nog slechts in ontwerp (als gipsmodel) aanwezig".
Het gipsen beeld van een van de herders bevindt zich nu in de kerk van St. Pieter Beneden.
De herder is staande afgebeeld, lichaam gedraaid. Zijn blik is naar beneden gericht naar de kribbe waar het kindje ligt. In zijn rechterhand houdt hij zijn staf vast; de andere hand rust op zijn hart.
Rechts naast hem staat het schaapje, de blik gericht op de herder.
Heilig Hart
Gebakken klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 51cm, breedte 15cm en diepte 19cm
Op een console is het Heilig Hart staande uitgebeeld. Over zijn wit kleed draagt hij een openvallende bruine mantel. Zijn linkerhand wijst haar zijn heilig hart (met stralen). Zijn rechterarm met gesterkte wijsvinger is omhooggericht. De stigmata zijn duidelijk zichtbaar.
Opm.: de drie werken staan niet meer in de kerk zelf opgesteld.
[1] https://www.kerkgebouwen-in-limburg.nl/kerken/maastricht/petrus-stpieter-beneden (augustus 2022)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
maandag, 30 mei 2022 09:39
(voormalig) Franciscanenklooster (Woerden)
(voormalig) Franciscanenklooster (Woerden)
Adres: Wilhelminaweg 77, 3441 XB Woerden
Het klooster is in 1899 gebouwd naar ontwerp van de architect J.H. Tonnaer uit Delft in opdracht van de Franciscanenorde. Op de begane grond bevonden zich een gastenkwartier, refter, keuken, bibliotheek, sacristie, kapittelzaal en een bergruimte. De verbinding met de kerk was via de recreatiezaal, thans het parochiecentrum De Dam. Op de verdieping lagen het dormitorium met zesentwintig cellen, een kapel en ziekenboeg. Op de zolderverdieping waren nog eens zestien cellen voor Lekenbroeders, voorts een naaiatelier en opslag voor pijen voor reizende paters.
Vanaf 1920 was in het klooster het centrum voor missiewerk van de Franciscanenorde gevestigd. Leegloop van de orde leidde uiteindelijk tot de verkoop van het kloostergebouw aan de gemeente Woerden in 1978, waarna het de functie kreeg van streekmuziekschool Inmiddels is in het gebouw het theater en het centrum voor kunsteducatie gevestigd. De hoofdstructuur van het gebouw is grotendeels behouden. [1]
Mantelmaria
Houten beeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 79cm, breedte 105cm en diepte 15cm [2]
Maria heeft haar armen gespreid ter bescherming van de aan haar voeten geknielde broeders, die beschutting vinden onder haar wijde mantel. Die broeders maken graag plaats voor elke andere gelovige, die toevlucht zoekt tot Maria en nu naar deze afbeelding kijkt. [3]
Nadat het klooster verkocht werd, is het beeld verhuisd naar de Haagweg in Leiden. Nu hangt het beeld in het stadsklooster San Damiano in Den Bosch. [4]
foto: Minderbroeders Franciscanen
Voorstudie
In het Van Hornemuseum te Weert bevindt zich een gipsen voorstudie van het beeld. [5]
Gips, bruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 79cm, breedte 105cm en diepte 15cm
Madonna met Kind
Op 2 mei 1949 werd de vijftigste verjaardag van het convent in Woerden gevierd.
Charles Vos maakte voor de paterskamer een Madonna met Kind, uitgevoerd in gebakken klei. [6] Verdere gegevens van het beeld ontbreken alsmede de huidige locatie.
[1] https://www.kloosterwoerden.nl/informatie/historie/ (30 mei 2022)
[6] De Perscommissie, Woerden – in het goud in Neerlandia seraphica, jrg. 19, aug. 1949, afl. 5, blz.280
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
dinsdag, 24 mei 2022 08:02
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Koninklijke Bibliotheek
Prins Willem-Alexanderhof 5, 2595 BE Den Haag
Nummer: KW 79 H 46
Zelfportret Charles Vos
In Glaudemans, E : Autografenboek
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd [1927-1939]
Materiaal: papier, 113 fol
Formaat: 228mm bij 146mm
In Autografenboek dat is aangelegd door Elisabeth (Bets) Glaudemans te Eindhoven. Het bevat 68 bijdragen, grotendeels ongelocaliseerd, door bekende kunstenaars en letterkundigen uit Nederland en België, grotendeels afkomstig uit de katholieke levenssfeer. In allerlei technieken zijn er 40 tekeningen, een schijnbedrieger en een kalligrafie.
Het boek heeft een bruine leren band met centraal op het voorplaat een blindstempel van bloeiende planten. In 2000 heeft de bibliotheek het boek gekocht van B.M.D. Keunen uit de nalatenschap van de heer en mevrouw R.B. Keunen-Finaly. [1]
Op initiatief van de Katholieke Kring is in 1916 de Eindhovense Leeszaal en Boekerij St. Catharina opgericht. Na een propagandavergadering in de RK Volksbond aan de Wal, waar een zekere heer Van Vuuren de geïnteresseerden toesprak, werd besloten een leeszaal in te richten.
De oprichting vond plaats op 1 mei 1916 in het gebouw Nieuwstraat 6, waar een ruimte gevonden was in een “alcoholvrij lokaal” boven de wijnkelders van de heer Boex. Het was de 32e leeszaal die in Nederland was geopend.
Eerste voorzitter was gemeenteraadslid P. van der Putt (1885-1957).
Eerste directeur was de heer De Leijer. Directrice van het eerste uur was Bets Glaudemans (1897-1995). [2]
De oprichting vond plaats op 1 mei 1916 in het gebouw Nieuwstraat 6, waar een ruimte gevonden was in een “alcoholvrij lokaal” boven de wijnkelders van de heer Boex. Het was de 32e leeszaal die in Nederland was geopend.
Eerste voorzitter was gemeenteraadslid P. van der Putt (1885-1957).
Eerste directeur was de heer De Leijer. Directrice van het eerste uur was Bets Glaudemans (1897-1995). [2]
Het zelfportret van Charles Vos dateert van rond 1928. Links boven is vermeld [folio] “20” en rechtsonder is de tekening gesigneerd Ch. Vos (met streep eronder). De tekening is gemaakt met een potlood op papier. [3]
foto: Koninklijke Bibliotheek
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
dinsdag, 24 mei 2022 07:29
Paterskerk (Venray)
Paterskerk
Adres: Leunseweg 5, 5802 CE Venray
Architect: Jules Kayser
Kunstenaars: Charles Vos
De Franciscanen kwamen in 1647 naar Venray. Zij bouwden in 1650 een kerk met klooster. In de nacht van 27 op 28 november 1925 woedde er een brand, waarbij alleen de oude kloostermuur bewaard bleef. In 1929 maakte ir. Jules Kayser uit Venlo een ontwerp voor nieuwbouw. Charles Vos maakte voor de kerk een beeld van de H. Oda.
Werken van Charles Vos:
Oda
Eikenhouten beeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1946] [1]
Afmetingen: hoogte 75cm en breedte 38 cm [2]
Tekst op banderol: “H. ODA PATR. VAN VENRAY"
De heilige Oda (c. 680 - Sint-Oedenrode, 726) was een Ierse of Schotse blinde koningsdochter, die genezen werd nadat ze het graf van de heilige Lambertus van Maastricht in Luik bezocht had. Haar vader wilde haar vervolgens uithuwelijken maar ze vluchtte naar de Brabantgouw, waar ze zich na een aantal omzwervingen in het latere Sint-Oedenrode vestigde als kluizenaar.
Volgens een in het Venrayse vrouwenklooster Jerusalem geschreven levensbeschrijving leefde de Heilige Oda enige tijd in Venray als kluizenares. Zij werd echter lastiggevallen door vervelende boeren (of eksters na gelang de legende) en vertrok daarom naar het later naar haar vernoemde Sint Oedenrode. Op een heuvel bij de Hiept ten westen van Venray zou zij zich nog even omgedraaid en gesproken hebben: "Venray, eeuwig zal ik uw voorspraak blijven in de hemel". Sint Oda is daarom Venrays beschermheilige. Volgens de overlevering is zij in 726 in Sint Oedenrode overleden. [3]
Op een meerhoekige console is staande “en face” H. Oda afgebeeld als jonge vrouw met vlechten onder haar lange sluier. Zij draagt een lang kleed. Op haar rechterhand (tegen de borst houdend) zit een vogel. Met de linkerhand omvat zij een wapenschild dat voor haar staat. Het betreft het wapen van de gemeente Venray: doorsneden, boven een gedeeld schild met gekroonde slangenkop en maansikkel, daarachter gekruiste sleutels; onder: bijenkorf vergezeld van twee maal vijf bijen. De bijenkorf en de bijen verwijzen naar de voor de regio van oudsher belangrijke bijenteelt. De bijen staan niet op het oorspronkelijke zegel en zijn aanvankelijk als opvulling in het wapen geplaatst. Het aantal van tien staat nu symbool voor de tien dorpen in de gemeente. [4]
Aan haar voeten is een banderol met de tekst "H. ODA PATR. VAN VENRAY".
foto: parochie Paterskerk
Heilig Hart (in de parochiezaal)
Eikenhouten beeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 160cm en breedte 75cm
Aan de achterzijde de signatuur: "copy beeld/ zusters ursl venray".
Dit beeld is een van de twee kopieën van het beeld uit het Ursulinenklooster in Venray. (zie ook LO Vrouw van altijddurende bijstand Overschie, Rotterdam)
De beelden zijn door Vos assistent Jan Balendong gekapt en dateren van omstreeks 1954.[5]
Het beeld is in matige staat: wijkende naden (door vocht?) en sporen van houtworm en boormeel, vooral in de voet waarin ook spinhout is verwerkt.[6]
Christus H. Hart is staande op een console ten voeten uit afgebeeld. Zijn linkerbeen is vooruit geplaatst, zijn rechtervoet is zijwaarts geplaatst. Over zijn kleed draagt hij een wijdvallende geplooide mantel. Zijn blik is vooruit gericht. Zijn rechterarm met open hand houdt hij gespreid zijwaarts. Zijn linkerhand wijst op het kruis op zijn hart. Op het kruis rust het Heilig Hart. Achter het kruis is een stralenkrans. Ook de achterzijde van het beeld is volledig uitgewerkt.
Het beeld is eind 2022 overgenomen van de parochie Johannes de Doper te Uithoorn. [7]
foto's parochie Johannes de Doper
foto's parochie Johannes de Doper
foto parochie Johannes de Doper
[1] Opmerkingen 8 maart 1946 ontvangen en 24 november 1946 gezegend. potloodaantekening inventarislijst 1986: schenking parochie. Eikenhout, 75cm, b. 38cm.
[2] Opmerkingen 8 maart 1946 ontvangen en 24 november 1946 gezegend. potloodaantekening inventarislijst 1986: schenking parochie. Eikenhout, 75cm, b. 38cm.
[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Oda_van_Brabant (23 mei 2022)
[4] Email 22 mei 2022 van E. Smeets, deken Venray (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
[5] De toewijzing is gebaseerd op gegevens uit het parochie-archief van Uithoorn dat oud-pastoor Van der Meer aan mevrouw I. Paulussen heeft doen toekomen (gesprek met I. Paulussen 25 maart 2009)
[6] Rapport opgemaakt voor Stichting Kerkelijk Kunstbezit Nederland (6 maart 2008)
[7] Emails Van Bemmelen (parochie Johannes de Doper te Uithoorn (november-december 2022) en deken E. Smeets te Venray (9 januari 2023)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
donderdag, 19 mei 2022 12:13
(voormalig) klooster Moerdijk (Moerdijk)
(voormalig) zusterklooster Moerdijk (Moerdijk) [1]
Steenweg 41, 4781 AL Moerdijk
Plaquette Heilig Hart in de voorgevel
Gebakken, geglazuurd aardewerk
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1948]
Banderol met de tekst “Vita et ressurectio nostra” (Ons leven en onze verrijzenis)
De congregatie is in 1886 gesticht door Huberdina Merkelbach (1834-1906; kloosternaam zr. Marie) te Moerdijk. Zij kwam in 1880 als begijn van Hoogstraten terug naar haar geboortedorp op verzoek van pastoor Van Gier om er katholiek onderwijs aan meisjes te gaan verzorgen in het net gebouwde gesticht.
Pastoor Johannes van Gennip schreef de regel voor haar nieuwe congregatie waarvan het moederhuis in Moerdijk stond. De zusters openden hier de ‘Industrieschool voor Jongejuffrouwen’ en in 1902 ook een meisjespensionaat, Sacré-Coeur. De congregatie heette officieel de Sorores Sanctissimi Cordis Jesu, kortweg ook wel Zusters van het H. Hart of Zusters van Moerdijk genoemd.
Tot 1915 waren de zusters puur in het onderwijs werkzaam, maar vanaf dat jaar gingen ze zich ook bezighouden met gezondheidszorg. Tussen 1925 en 1937 breidde de congregatie zich enorm uit. [2]
Het klooster van Moerdijk werd in 1944 door de oorlog geheel verwoest. Vanaf 1948 is het huidige gebouw (voormalig zusterhuis) naar ontwerp van architect Koldewey herbouwd met afgebikte stenen van het oude klooster, waarna de gevels zijn witgeverfd. Enkele jaren later is aan de linkerzijde van het zusterhuis een school aangebouwd, hiervan resteert nog een klein, sterk gewijzigd, deel. [3]
Uit het tijdschrift Katholiek Bouwkunst blijkt dat Charles Vos betrokken was bij het herbouw. “ Dankzij wijs beleid van het bestuur van de orde konden enkele beeldende kunstenaars het klooster met hun werk sieren: zo prijkt er top van de voorgevel een kleurig reliëf van Charles Vos (gebakken, geglazuurd aardewerk), met een voorstelling van het H. Hart. Op een banderol aan de voet van het beeld staat de aanroeping geschreven uit de litanie van het H. Hart: “Vita et ressurectio nostra” (Ons leven en onze verrijzenis).” [4] Deze tekst heeft betrekking op her opstanding van het klooster in 1948 na de verwoesting in 1944.
In 1972 waren er geen zusters meer om de onderwijzeressen die met pensioen gingen, te vervangen. Daarom werd het klooster in dat jaar opgeheven. [5]
Na het vertrek van de zusters werd het klooster omgebouwd tot een modern woonhuis. Het klooster is meerdere malen doorverkocht. In 2021 is het verkocht aan een jong gezin dat het pand als woonhuis/atelier gaat gebruiken. [6]
De plaquette heeft uit vijftal verticale banden, steeds uit een steen bestaande met uitzondering van de onderste band die drie naast elkaar stenen heeft. Het is een voorstelling van het Heilig Hart, waarna de kloosterorde vernoemd is. Het Heilig Hart is staand “en face” uitgebeeld en draagt een kazuifel (in dit geval twee onderkleden met een halve mantel over de armen gedrapeerd). Het hoofd is afgewend naar links, de armen gespreid (een hoog en een laag). De stigmata in voeten en handen zijn duidelijk zichtbaar. Om het beeld zijn versieringen in diverse blauwtinten.
De onderste band bevat de banderole met de tekst Vita et ressurectio nostra, die betrekking heeft op de herrijzenis (herbouw) van het in 1944 verwoeste klooster.
Aan beide zijden naast het beeld is een steen aangebracht met een zes-puntige er op.
[1] Vestigia BV Archeologie & Cultuurhistorie V991, definitief 2.0, d.d. 30-08-2012; Voormalig zusterklooster Moerdijk Steenweg 41, Moerdijk. V11:Inventarisatie cultuurhistorisch waardevolle objecten gemeente Moerdijk
[2] https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/de-zusters-van-het-allerheiligst-h-hart-van-jezus-sscj (mei 2022)
[3] Vestigia BV Archeologie & Cultuurhistorie V991, definitief 2.0, d.d. 30-08-2012; Voormalig zusterklooster Moerdijk Steenweg 41, Moerdijk. V11:Inventarisatie cultuurhistorisch waardevolle objecten gemeente Moerdijk.
[4] B.J.K., Een klooster te Moerdijk, in Katholiek Bouwblad, jrg. 18, 1950-1951, nr. 12, 17 maart 1951, blz. 178
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
zaterdag, 22 januari 2022 13:16
Kunstmuseum Den Haag
Kunstmuseum Den Haag
Kunstmuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag
Het museum heeft een drietal werken van Charles Vos in haar collectie. Het betreft een tweetal tekeningen en een beeld van Franciscus van Assisi.
1. Kop van een militair (karikatuur)
Langdurige bruikleen Wibbina Stg.
Objectnr.: 0636028
Krijt en potlood op papier
Gesigneerd CH met daar doorheen V (links onder de tekening); niet gedateerd [1910]
Afmetingen: hoogte 33cm en breedte 24cm [1]
Rechts onderaan de tekst: Charles Vos Maastricht (wellicht een doordruk)
Een militair met een blauwe dienstjas met opstaand boord is “en profil” naar links afgebeeld. Hij heeft zijn hoofd hautain naar boven gericht (de neus in de wind), heeft kort grijs haar met aan de voorkant stoppeltjes.
Deze afbeelding pas goed in de serie ansichtkaarten die hij in 1911 in Antwerpen (waar hij een kunstopleiding volgde) vervaardigde en naar vrienden en familie verstuurde.
Zie particulier bezit, tekeningen, nummer 7, serie van 8 ansichtkaarten.
foto: Kunstmuseum De Haag
2.Schetsblad
Langdurige bruikleen Wibbina Stg.
Objectnr.: 0636029
Potlood op papier
Gesigneerd Vos (fecit) [2]; gedateerd januari 1918
Afmetingen: hoogte 20,3cm en breedte 25,4cm [3]
Rechts boven de tekst:
Januari 18
Le melade imaginaire
L’Anglais ??? qu’on le parle [4]
Op de tekening zijn een viertal taferelen afgebeeld.
Linksboven is een hoofd van een vrouw “en profil” naar rechts afgebeeld.
Aan de rechter bovenzijde is de ontmoeting tussen een tweetal mannen weergeven die elkaar een hand geven. De linker is in uniform, de ander in een driedelig kostuum.
Voor hen staat een man “en face”, een cape dragend en op het hoofd een sombrero. Met zijn linkerhand houdt hij een wandelstok vast. De andere hand houdt hij geopend op borsthoogte.
Naast hem een man “en profil” naar links, een driekwarts broek dragend en een hoed in zijn hand.
De tekening is moeilijk te duiden.
foto: Kunstmuseum Den Haag
3. Franciscus van Assisi
Langdurige bruikleen Wibbina Stg.
Objectnr.: 033875
Donker gepatineerd brons, gegoten door Verbeijst te Brussel wat blijkt uit het gietersmerk aan de achterzijde; een zeer klein stempel op twee regels met de inhoud ‘Fondu par Verbeyst Bruxelles’ [5]
Gesigneerd Ch. Vos (achterzijde, waarvan de V twee uithalen aan de lijnen heeft [6]), niet gedateerd [1948]
Afmetingen: hoogte 30cm, breedte 9cm en diepte 8,5cm [7]
In de holte aan de onderkant van het beeld bevindt zich een etiket dat helaas gescheurd en onleesbaar is.[8]
Franciscus is staande op een vierkante console met aan de voorkant het opschrift "FRANCISCVS/VAN ASSISI" "en profil" uitgebeeld predikend tegen een vogel, die hij in zijn linkerhand voor zich houdt. Zijn hoofd is enigszins naar links naar achteren gericht. Hij heeft zijn ogen gesloten en zijn mond is geopend.
In tegenstelling tot vele andere beelden van Vos is de monnikenpij vrij strak uitgewerkt; het zwierige dat Vos' werk vaak kenmerkt, ontbreekt.
Dit beeld is hoogstwaarschijnlijk tentoongesteld tijdens een expositie in 1994/95 in Weert, die in geheel gewijd was aan Charles Vos. [9]
Eenzelfde beeld is ook nog in particulier bezit.
foto: Kunstmuseum Den Haag
[1] https://www.kunstmuseum.nl/nl/collectie/zoeken?search=charles%20vos, januari 2022
[2] Fecit = hij maakte
[3] https://www.kunstmuseum.nl/nl/collectie/zoeken?search=charles%20vos, januari 2022
[4] Le melade imaginaire is de ingebeelde ziekte. Wellicht heeft dit betrekking op het gelijknamige toneelstuk van Molière. L’Anglais is Engels. Qu’on le parle is laten we dat zeggen
[5] Kunstmuseum Den Haag, email Rianne van Wijnen van 26 januari 2022
[6] Kunstmuseum Den Haag, email Rianne van Wijnen van 26 januari 2022
[7] https://www.kunstmuseum.nl/nl/collectie/zoeken?search=charles%20vos, januari 2022
[8] Kunstmuseum Den Haag, email Rianne van Wijnen van 26 januari 2022
[9] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994 Collectie P. Huys o.f.m., Leiden (25), daarna waarschijnlijk in bezit gekomen van Wibbina Stg.
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under
woensdag, 19 januari 2022 10:45
Hermes geflankeerd door twee allegorische figuren
Hermes geflankeerd door twee allegorische figuren [1]
Grote Gracht 82[2], 6211SZ Maastricht
Hermes geflankeerd door twee allegorische figuren
Eigenaar pand: Universiteit van Maastricht
Steen
Niet gesigneerd, niet gedateerd (rond 1938)
Een drietal stenen aangebracht in de gevel tussen de eerste en tweede verdieping tussen de raampartijen van de etages.
Het pand was rond 1900 in handen van Groutars. Hij overleed in 1909 waarna zijn weduwe Maria Catharina Ph. van Beneden in 1910 in bezit kwam van het pand, en het in 1926 verkocht aan N.V. verzekeringsbank De Maas, gevestigd op de Grote Gracht 82. In 1937 ging het eigendom over naar een aangepaste vorm van de genoemde verzekeringsbank: N.V. Levensverzekering Maatschappij De Maas. Toen werd het pand gesloopt en een jaar later herbouwd. De beelden zullen wel toen zijn aangebracht. In 1964 werd het pand aan de gemeente verkocht die het uiteindelijk doorverkocht aan de Stichting Algemeen Mijnwerkersfond van de steenkolenmijnen in Limburg, die gevestigd was in Heerlen.[3] Rond 2010 was het pand nog niet wit geverfd.[4] Op dit moment is de Universiteit van Maastricht eigenaar van het pand.
Het drietal stenen heeft grote overeenkomsten met een drietal stenen geplaatst boven de zij-ingang van het Oude Gouvernement in de Lenculenstraat in Maastricht. Deze laatst genoemden zijn met zekerheid gemaakt door Charles Vos. Gezien de gelijkenis en de periode waaruit de stenen stammen (jaren dertig van de vorige eeuw) ga ik er vanuit dat Charles Vos ook de maker is van de stenen op de Grote Gracht.
De N.V. verzekeringsbank De Maas heeft hoogstwaarschijnlijk de opdracht gegeven aan Charles Vos om het drietal stenen te maken. De keuze voor deze beelden is helaas onbekend.
Centraal is Hermes, een figuur uit de Griekse mythologie, afgebeeld. Hij is de zoon van de oppergod Zeus en de bergnimf Maia. Hij was de boodschapper tussen de goden.
Hij is bekend als de god van o.a. de handel en reizigers.
Hermes wordt meestal afgebeeld als een jongeman met baard en een korte mantel. Hij draagt een helm met vleugels en houdt aan zijn rechterzijde een herautenstaf met beide handen vast. Deze staf gaf een koerier of onderhandelaar ongehinderde doorgang in het oude Griekenland. Aan zijn voeten draagt hij gevleugelde sandalen. Vos heeft al deze attributen uitgebeeld.
De rechterafbeelding is een landbouwer met gedraaid onderlichaam en het gezicht naar rechts beneden afgewend. Met zijn linkerarm houdt hij een bundel aren vast. In zijn rechterhand heeft hij een sikkel. Net bij het Oude Gouvernement heeft Wim van Hoorn model gestaan.
Wim van Hoorn was student van Charles Vos aan de Middelbare Kunstnijverheidschool in Maastricht. Na zijn opleiding in Maastricht ging hij op voorspraak van Vos naar de Academie in Amsterdam. Hij zou een bekend beeldhouwer worden.
De linkerafbeelding is moeilijk te duiden. Waarschijnlijk is het een vrouw met een lang kleed. Haar gezicht is naar links beneden afgewend. Op borsthoogte houdt zij tussen haar handen (linkerhand beneden, rechterhand boven) een voorwerp vast. Het voorwerp is niet te duiden.
[1] Dank aan J. Bartelet voor zijn inbreng
[2] Het huisnummer 84 komt niet voor bij het RCE. Het betreffende pand is tussen nr 82 (beschreven als: het voormalige kanunnikenhuis van de gebroeders Soiron) en nr. 86 (beschreven als: HUIS met lijstgevel, XVII, met banden, profiellijsten en hoekblokken) gelegen.
Het pand met de beeld van Hermes komt bij het RCE niet voor en heeft geen monumentenstatus.
Ook in het officiële postcodeboek komt het nummer 84 niet voor.
Vanaf dat N.V. verzekeringsmaatschappij De Maas het pand in 1926 in bezit kreeg, het altijd samen met Grote Gracht 82 werd doorverkocht aan bovengenoemde partijen.
Bronnen:
Email A. Valleau (RCE) 12 januari 2022; Email M. Kaesler (UM) 12 januari 2022; Email J. Bartelet 19 januari 2022;
https://www.postcode.nl/6211SZ/64-92.
[3] Email J. Bartelet 19 januari 2022
[4] Zichtbaar op oude foto’s
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Tagged under