U bevindt zich hier: Start 
Religieuze werken Overig religieus werk Maastricht Devotiebeelden (Bidweg)
Religieuze werken Overig religieus werk Maastricht Devotiebeelden (Bidweg)
maandag, 06 juli 2009 00:00
Devotiebeelden
DEVOTIEBEELDEN (Bidweg)
Devotiebeelden die geplaatst zijn langs de bidweg ter ere van Onze Lieve Vrouw "Sterre der Zee", Maastricht. De route ging van de (tweede) Minderbroedersklooster in de Tongersestraat (waar het beeld Onze Lieve "Sterre der Zee" oorspronkelijk stond) via de Bouillionstraat, Papenstraat, Bredestraat naar OLVrouwekerk, en vandaar via de Cortenstraat, Witmakerstraat en Kapoenstraat weer terug naar het klooster. Later toen het beeld in de OLVrouwekerk kwam te staan (vanaf 1837), was deze kerk begin- en eindpunt: OLVrouwekerk, Cortenstraat, Witmakerstraat, Lenculenstraat, Bouillionstraat, Papenstraat, St. Jacobsstraat, Bredestraat, OLVrouwekerk.[1]
Bij gelegenheid van de Heiligdomsvaart in 1943 werd een beeldje van Maria geplaatst in de Bredestraat 14. Het beeld viel zeer goed in de smaak. Dit leidde tot de oprichting van het Comité Devotie langs de Weg met als doel de devotie van Maria te bevorderen o.a. door het markeren van de bidweg met Mariabeelden.
Langs de bidweg in Maastricht kwamen in totaal negen beelden waarvan er zes door Charles Vos vervaardigd, alle gemarkeerd door een zespuntige ster, het symbool van Maria "Sterre der Zee".
Het beeld van H. Maria "OLV hulp der Christenen", dat deel uitmaakte van de zogenaamde Bidwegbeelden is onvindbaar. Het gebakken en geglazuurde origineel werd in 1943 geplaatst in de hoeknis boven het pand Bredestraat-hoek-Heggenstraat. Nadat het in hetzelfde pand op een andere plek was herplaatst, werd het enige tijd later gestolen. [2]
OLV VAN DEN GOEDEN DUIK
Adres: Cortenstraat / Koestraat 2, Maastricht.
Beeld gebakken klei in verschillende kleuren geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1946]
Afmetingen: hoogte 160cm, breedte 77cm en diepte 16cm [3]
Maria is staande ten voeten uit, met vooruitgebogen knieën, afgebeeld op een wolk. Op haar rechterarm draagt zij het zittende Kind. Haar linkerhand houdt de voeten van haar Zoon vast. Haar blik is op het Kind gericht. Over haar witte kleed draagt zij een openvallende blauwe mantel waaronder zich aan weerszijden twee onderduikers schuil houden. Het Kind, met uitgestrekte armen, kijkt naar de onderduikers. Hun smekende blik is naar boven gericht op Maria en haar Zoon.
Linksboven, naast het hoofd van Maria, is op de achterwand een vliegende bom (V-wapen) afgebeeld. Aan de andere zijde een duif met vredestak. Bovenaan staat: 1940 1945. Op de banderole beneden staat rechts op een rood schild de stadsster van Maastricht; aan de andere zijde op een blauw schild een vallende ster.
Een Maastrichtse familie gaf Charles Vos de opdracht een beeld te maken als dank voor terugkeer van hun zoon die in 1942 een tijd ondergedoken had gezeten om zich te onttrekken aan de Duitse Arbeiteinsatz. Daar komt de benaming van OLV van de goede duik vandaan. [3a]
OLV ALLERZUIVERSTE MAAGD
Adres: Witmakerstraat/Kapoenstraat 30-32, Maastricht.
Beeld gebakken klei in verschillende kleuren geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 125cm, breedte 67cm en diepte 13cm [4]
Het beeld staat in een nis. Het afdakje van de nis wordt aan de beide buitenzijden ondersteund door een engel. Onderaan houden twee engelen een banderol vast met de tekst:
ALLERZUIVERSTE MAAGD
BESCHERM UWE STAD.
Maria is staande ten voeten uit afgebeeld. Onder haar voeten vertrapt zij twee slangen. Over haar wit kleed draagt zij een openvallende blauwe mantel. Op haar hoofd draagt ze een bloemenkrans. Haar rechterhand wijst naar haar hart; in de linker houdt zij een lelie, het symbool van haar zuiverheid, vast.
Achter haar hoofd is in de nis de zespuntige ster aangebracht.
OLV STERRE DER ZEE
Adres: Lenculenstraat 21, Maastricht
Plaquette gebakken klei in verschillende kleuren geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1947]
Afmetingen: hoogte 57cm, breedte 32,5cm en diepte 0,5cm [5]
In 1947 werd aan de voorgevel van het voormalig R.K. Weeshuis (nu het Hof van St. Monica) een plaquette van OLV Sterre der Zee aangebracht..
Maria (voorzien van een nimbus) met Kind is staande ten voeten uit afgebeeld op banderole met de tekst STELLA DUCE. Zij draagt over haar wit kleed en een openvallende mantel die bovenaan is vastgemaakt. Op haar linkerarm draagt zij het Kind (in zithouding), dat zich met zijn linkerhandje aan zijn moeder vasthoudt. De blik van het Kind is op de toeschouwer gericht. Zijn moeder heeft haar hoofd tegen het kinderhoofdje aangevleid.
Links onderaan is een op de golven deinend schip met bolle zeilen weergegeven. Maria's rechterhand wijst naar het zeil. Aan de andere zijde van Maria zijn lelies.
Aan de bovenzijde aan weerszijden van haar hoofd is een afbeelding aangebracht: links de OLV-basiliek (voorgevel) en rechts de bidwegster.
Met uitzondering van de onderzijde is het geheel omlijst met roosjes.
Replica's
Van de plaquette van OLV Sterre der Zee in de Lenculenstraat 21, Maastricht zijn vele replicaties gemaakt. De kleur is verschillend, de tekst is wisselend of ontbreekt. In het artikel heiligenbeelden in particulier bezit wordt aan deze replica's bijzondere aandacht besteed.
OLV VAN SMARTEN
Adres: Vrijthof / Bredestraat 30a-32, Maastricht
Pièta Maulbrunner zandsteen
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 60cm, breedte 39cm en diepte 22cm [6]
Onder een luifel is een zetelende Maria met Zoon weergegeven. Op haar schoot ligt het levenloze lichaam van haar Zoon. Maria ondersteunt het van pijn vertrokken hoofd van Jezus met haar rechterarm; de rechterhand houdt de omlaag hangende arm van haar Zoon vast. Haar linkerarm houdt ze gespreid naar buiten. Haar hoofd, met verdrietige blik, is naar rechts boven gericht.
Voorstudie:
Particulier bezit
Potloodtekening, gesigneerd CHV, niet gedateerd [1946]
Afmetingen breedte aflopend van 18 naar 17,5cm en hoogte van links naar rechts aflopend 23,5 naar 22,8cm. Tekening 6,8 bij 8cm.
Bij de tekening staat een tweetal maten: hoogte 49', breedte 335. Onderaan de tekst "Ont. PIÉTA Breedestr. Maulbrunner Zandsteen"
De tekening laat zien dat de beide figuren qua houding afwijken van de uitvoering in steen. Het grotere achtergrond reliëf met de luifel vormt op de tekening een sluitend geheel. De uiteindelijke maten wijken af van de tekening. Ook het lampje aan elke zijde naast het beeld is niet (meer?) aanwezig.
OLV ALLERHEILIGST HART VAN MARIA
Adres: Bredestraat / OLVrouweplein 26-27, Maastricht
Beeld hardsteen
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1946]
Afmetingen: hoogte 80cm, breedte 18cm en diepte 18 cm [7]
In 1946 werd dit gevelbeeld, waarbij de ster ontbreekt, geplaatst. [7a)
Maria is staande ten voeten uit afgebeeld op een wolk. In haar handen, op borsthoogte, houdt ze een hart omgeven door een doornenkrans vast. Haar blik is enigszins naar links afgewend. Zij draagt een lang kleed en is voorzien van een sluier waaronder een vlecht uitkomt.
Ontwerp "OLV hulp der Christenen"
Particulier bezit.
Gips, lichtbruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1942-1943]
Afmetingen: hoogte 55cm, breedte 25cm en diepte 14cm
Dit beeld is een ontwerp voor het eerste Mariabeeld, genaamd "Onze Lieve Vrouw Hulp Der Christenen", dat deel uitmaakte van de zogenaamde Bidwegbeelden: de langs de route van de bidweg van "OLV Sterre der Zee" geplaatste Maria-afbeeldingen te Maastricht.
Het gebakken en geglazuurde origineel werd in 1943 geplaatst in de hoeknis boven het pand Bredestraat-hoek-Heggenstraat. Nadat het in hetzelfde pand op een andere plek was herplaatst, werd het enige tijd later gestolen. Sindsdien is dit Mariabeeld spoorloos verdwenen.
Maria is met het naar rechts gewende hoofd en staande ten voeten uitgebeeld. Zij strekt haar rechterhand reddend uit naar de hulploze naakte man, die ten halve lijve in het water is afgebeeld. Drie van de zes punten van de bidwegster, met vallende stralen zijn afgebeeld ter rechterzijde van Maria's hoofd. *1 Bij haar linkerhand houdt ze haar zittende Zoon vast aan zijn linkerbeen. Zijn rechterhand houdt hij om zijn moeders hals. De andere hand steunt op Maria's linkerarm. Hij kijkt naar de hulploze mans.
foto's Paulussen
Het beeld was nog op de hoek aanwezig. Eerst was in het front boven de begane grond geplaatst. De nis nog zichtbaar.
foto: monumentenzorg
huidige situatie (links de voorgevel, rechts de hoeknis)
ontwerp beeld
[1] www.meerten.knaw.nl, april 2008
[2] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[3] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[3a] Minis Servé, De verbeelding van Maastricht. Kunstwerken in de openbare ruimte van de stad Maastricht; Maastricht 2015, blz. 67
[4] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[5] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[6] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
Van deze voorstelling is de ontwerpschets bewaard gebleven (locatie onbekend). Deze in de linkerbenedenhoek CHV. gesigneerde tekening in zwart en bruin gekleurd (waterverf) laat zien dat de beide figuren qua houding afwijken van de uitvoering in steen. Het grotere achtergrond reliëf met de luifel vormt op de tekening een sluitend geheel.
[7] Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[7a]Graatsma, Paulussen, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
*1 Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994