DefaultCms2CmsCategory (313)
donderdag, 19 september 2024 07:44
O.L.Vrouwe van de Rozenkrans en Sint Jacobus (Vlissingen)
Johan PietsKerk: O.L.Vrouw van de Rozenkrans en Sint Jacobuskerk
Adres: Singels 106, 4381 VL Vlissingen
Werken van Charles Vos:
Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans
Steen
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1938]
Afmetingen: hoogte ongeveer 160cm
In 1905 werd het initiatief genomen tot de bouw van de kerk als bijkerk van de Sint Jacobus de Meerderekerk aan de Wilhelminastraat uit 1858. De bouw begon in november 1910 en op 19 december 1911 werd de kerk ingewijd. Architect Albert Margry ontwierp een driebeukige neoromaanse kruiskerk. Het is onduidelijk of de kerk helemaal is voltooid, een toren is niet gebouwd. Wel zijn er twee kleine torens aan de achterzijde van de kerk aan weerszijden van de apsis. Deze apsis werd in de jaren 1914 en 1919 voorzien van in totaal vijf gebrandschilderde glas-in-loodramen uit het atelier van F. Nicolas en Zonen uit Roermond. In 1923 werd de kerk uitgebreid met een kapel en in 1925 met een nieuwe vleugel. Tot de jaren 1930 werd de kerk verder verfraaid met nieuwe kruiswegstaties en heiligenbeelden. In 1928 werd het priesterkoor gepolychromeerd.
In 1936 werd de pastorie verplaatst van de Jacobskerk, waarmee de O.L.V.-kerk feitelijk de parochiekerk was geworden. Tussen 1936 en 1938 werd de kerk daarvoor vergroot, het schip werd met drie traveeën uitgebreid. Tevens wordt er in 1938 een beeld van Charles de Vos, Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans, geplaatst in de gevel. In januari 1939 kon de kerk weer plechtig in gebruik worden genomen. De oude Sint Jacobskerk was in 1938 al verkocht en werd afgebroken.
De O.L Vrouw van de Rozenkrans en Jacobusparochie is in 1999 gefuseerd met de Sint Martinusparochie uit Souburg en de Emmanuelparochie uit de wijk Pauwenburg tot de nieuwe "Parochie Zuid-Walcheren". Per 1 januari 2010 fuseerde
deze parochie met de parochie van Middelburg tot de nieuwe "Heilige Mariaparochie Walcheren". De kerk bleef in gebruik voor de katholieke eredienst.
Door toenemende afname van het aantal parochianen konden de hoge onderhoudskosten van de kerk niet meer worden opgebracht. Daarom werd eerst gekeken of een deel van de kerk en pastorie kon worden verbouwd tot appartementencomplex, om zo de kosten voor het onderhoud te kunnen blijven betalen. In januari 2022 werden echter definitieve plannen gepresenteerd voor de herbestemming van het kerkgebouw als hotel. Op 24 april 2022, met Beloken Pasen, is de laatste dienst gehouden, waarna de kerk op 1 juni werd overgedragen voor de verbouwing. Het ligt in de bedoeling om de Emmanuelkapel van de kerk te renoveren, welke in gebruik zal blijven bij de parochie.[1]
In de notulen van het kerkbestuur stond onderstaande bericht:
“De Eerw. Voorzitter[2] doet mededeeling van het feit dat hij van een vurig Maria-vereerder[3] het grote Mariabeeld voor de O.V. Vrouwekerk heeft cadeau gekregen. Dit beeld zal 1.60 meter groot worden en door Dhr. Charles de Vos uit Maastricht worden geleverd en in de voorgevel worden geplaatst”.[4]
O.L.Vrouw van de Rozenkrans is een titel van de Heilige Maagd Maria die het belang van het bidden van de rozenkrans benadrukt. Op haar feestdag op 7 oktober wordt zij vereerd als de beschermster van het christendom. Door het bidden van de rozenkrans vragen de gelovigen bescherming aan Maria voor hen persoonlijk als voor de Kerk.
Maria is ten voeten uit staande op een console met rug afgebeeld. Over haar kleed draagt zij een openvallende geplooide mantel die bovenaan met een speld is vastgemaakt. Haar blik is naar beneden gericht. In haar handen, linker op borsthoogte, houdt zij een naar beneden hangende rozenkrans vast. Onder haar voeten liggen rozen.
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Onze-Lieve-Vrouw_van_de_Heilige_Rozenkrans_en_Sint-Jacobus_de_Meerderekerk, september 2023
[2] pastoor Timp
[3] mevrouw S. Speckens-Klijberg was een groot Maria-vereerdster en was bevriend met pastoor Timp. Zij schonk regelmatig allerlei zaken aan de kerk. Wellicht dat zij ook het beeld gemaakt door Vos financierde. (bron: L. Speckens email 16 september 2024)
[4] L. Speckens email 16 september 2024
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Borstbeeld van François Janssen
Adres: MUMC (depot), P. de Beyelaan 25, 6229 HX Maastricht
Brons
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1947]
Afmetingen: hoogte 55cm, breedte 60cm en diepte 35cm[1]
François (Franciscus Isidorus Josephus) Janssen werd op 29 maart 1871 te Bingelrade geboren.
Zijn vader was rentenier. Zijn zoon François volgde het gymnasium te Rolduc. Na zijn diplomering ging hij aan de Universiteit van Amsterdam rechtswetenschappen studeren, hij promoveerde in 1893.
Hij vestigde zich in hetzelfde jaar in Maastricht als advocaat en procureur. Deze baan werd in 1917 ingeruild voor een functie van rechter bij de rechtbank van Maastricht. In 1929 promoveerde hij tot vicepresident van de rechtbank en in 1939 werd hij president van de rechtbank. Op zeventig jarige leeftijd ging hij op 1 april 1941met pensioen.
Janssen was ook actief in de politiek voor de RKSP (Roomsch Katholieke Staatspartij) tot december 1945 en vanaf die datum voor de KVP (Katholieke Volkspartij). Van 1899 tot 1927 was hij lid van de Maastrichtse Gemeenteraad. Daarnaast was hij van 1899 tot 1922 lid van de Provinciale Staten in Limburg. In 1902 werd hij door het district Maastricht afgevaardigd naar de Tweede Kamer der Staten-Generaal. In zijn portefeuille had hij justitie en onderwijs. Met een kleine onderbreking zou hij tot 1918 lid van de Tweede Kamer blijven.
In 1922 deed hij zijn herintrede in de Haagse politiek, als senator in de Eerste Kamer der Staten-Generaal. In 1946 behoorde hij tot de minderheid van zijn fractie die tegen de herzieningsprocedure van de Grondwet zou stemmen.
Daarnaast vervulde hij nog een aantal andere functies: commissaris bij de Zuid-Limburgse Bank en commissaris bij de Hollandsche IJzeren-Spoorweg Maatschappij en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (1926-1938) en de Nederlandsche Spoorwegen (vanaf 1938).
Hij overleed op 25 augustus 1952 te Maastricht.[2]
François kijkt de aanschouwer met een strenge blik aan. Hij is kalend en heeft een volle snor. Hij draagt een overhemd met stropdas. Over zijn gilet draagt hij een colbert.
Aan de voorzijde is een plaatje aangebracht.
[1] https://kunst.mumc.nl/kunstenaar/vos-charles, juli 2024
[2] Bronnen https://www.parlement.com/id/vg09ll1yyez9/f_i_j_frans_janssen , juli 2024
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Jozef met Kind (Sint Jozefkapel, Broekhuizen) [1]
Adres: Kapel de Stokt, Horsterweg 6, 5872 CD Broekhuizen
Keramiek
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1939]
Afmetingen: breedte 45cm en hoogte 85cm
De heer Berger, de burgemeester van Venlo, was de eigenaar het kasteel Broekhuizen op de Stokt met de bijbehorende gebouwen en landerijen. Als afronding van de restauratie van het kasteel liet hij een St. Jozefkapel bouwen. De architect van de kapel was architect Jules Kayser uit Venlo. De uitvoering werd opgedragen de gebroeders Thijssen uit Broekhuizenvorst. Voor de bouw werden stenen gebruikt van een naburige, gesloopte dubbelwoning.
De heer Berger was een groot vereerder van Jozef. Aan hem werd de kapel dan ook opgedragen.
Charles Vos kreeg de opdracht een beeld van Jozef met zijn Zoon te vervaardigen. Het beeld kreeg een plaats in de spitsboognis in de achtermuur.
Het beeld is vervaardigd van keramiek, geschilderd in gedekte kleuren en vervolgens geglazuurd. Het stelt de Heilige Jozef voor, die, met aan zijn rechterzijde het kind Jezus, uit de werkplaats (werkbank, driehoek) op de toeschouwer toekomt. De linkerhand van Jozef houdt de linkerhand van het kind vast. De rechterhand is achter het hoofdje van Jezus, alsof Jozef het blije kindje wil aanmoedigen op de mensen toe te lopen. De lelies links en rechts op het reliëf symboliseren de maagdelijkheid van de H. Jozef. Tevens benadrukken ze de beweeglijkheid van het beeld.
De opmars van de geallieerde troepen liep in Midden Limburg vast (oktober-november 1944).
Er braken felle gevechten los. Ook vond een hevige strijd plaats rondom het kasteel van Broekhuizen. Het kasteel werd vernield. Het kapelletje doorstond de strijd om het kasteel Broekhuizen op 30 november 1944 ongeschonden.
Een hekwerk afkomstig van het vernielde kasteel werd voor de ingang van de kapel geplaatst in 1984.
In 1986 werd in het kapelletje een plaquette aangebracht ter nagedachtenis aan Alfons Berger die op 20 januari 1945 in het concentratiekamp Neuengamme om het leven kwam. De plaquette is onder het beeld van Jozef aangebracht.
De tekst:
TER GEDACHTENIS
AAN
ALFONS
BERGER
GEB: VENLO 1-5-1925
OMGEKOMEN IN HET
CONCENTRATIEKAMP NEUENGAMME
IN DUITSLAND 20-1-1945
AAN
ALFONS
BERGER
GEB: VENLO 1-5-1925
OMGEKOMEN IN HET
CONCENTRATIEKAMP NEUENGAMME
IN DUITSLAND 20-1-1945
De heer Berger, vader van het slachtoffer en tevens toenmalig burgemeester van Venlo, liet de plaquette na de Tweede Wereldoorlog in de kapel aanbrengen. Tevens liet hij voor elk van zijn zes kinderen een boom rond het kapelletje planten. Vijf bomen hebben zich geworteld en bevinden zich nog altijd naast de kapel, de zesde heeft het niet gered.
Een tweede gedenkplaat is op 12 december 1997 ter herinnering aan de drie in de Tweede Wereldoorlog en in Indië omgekomen Stokter jongens aangebracht.
Sef van Megen, overleden op 5 april 1945 in Dohnsen, Duitsland
Leo Timmermans, overleden 5 juni 1945 in Hamm, Duitsland
Jac Timmermans, overleden 12 december 1947 in Lampegan in Indië
kapel in 1946
foto's: Wikipedia en Historische Kring Broekhuizen en Broekhuizenvorst
[1] Dit artikel is gebaseerd op:
Boertjes Katja en Arjen Eissens, Heyligen huyskens – kapellen langs velden en wegen in Limburg, Eindhoven 1999, blz. 18 t/m 20
Historische Kring Broekhuizen en Broekhuizenvorst emailcontact met Jeu Derikx, 18 en 19 mei 2024: bestand Sint Jozefkapel op de Stokt Broekhuizen ontvangen
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Maastricht Museum
Avenue Céramique 59, 6221 KV Maastricht
Kerststal[1]
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte (max) 10cm
De kerststal bestaat uit een tien beelden:
Een kribje met het kindje Jezus.
Maria: zij draagt een wit kleed met daaroverheen een openvallende blauwe mantel, ze is zittend uitgebeeld met haar handen voor zich gevouwen.
Jozef: hij draagt een wit kleed met daaroverheen een openvallende bruine mantel, hij is geknield weergegeven met zijn beide armen naar boven geheven.
Twee herders waarvan een staande en een geknield.
Drietal koningen: Casper (met kroon) is staande weergegeven. Voor zich houdt hij een kelk met wierook vast; de oude Melchior is knielend, opkijkend naar het kindje weergegeven. Voor zich staat een kistje met goudstukken; Baltasar is eveneens knielend met de gespreide armen en opkijkend naar het Kindje uitgebeeld. De mirre staat voor hem.
Twee engelen die voor zich een kaarsenstandaard vasthouden.
[1] In bruikleen Grouwels
Published in
DefaultCms2CmsCategory
zaterdag, 03 februari 2024 11:50
Twee reliëfstenen (voormalige) Suringarschool (Franciscus Romanusweg)
Johan PietsTwee reliëfstenen (voormalige) Suringarschool
(voormalige) Suringarschool, Franciscus Romanusweg 50, 6221 AH Maastricht
Belgisch graniet
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1923]
De kerkraadsvergadering, in de grote kamer van de St. Janskerk, besloot op 3 mei 1915 een onderzoek in te stellen naar de oprichting van een eigen school. De locatie zou in Wijck moeten zijn. Ter realisatie werd de Vereeniging Suringarschool opgericht. De gemeente wees in 1917 een terrein aan de Franciscus Romanusweg toe voor de bouw van de geld. Het werven van de benodigde fondsen was moeilijk. Architect H.A.M. de Ronde uit Maastricht en architect W. de Vrind Jr. uit Den Haag maakten het ontwerp. Uiteindelijk werd op 2 oktober 1922 het werk aan aannemer H. Vlot uit Maastricht gegund en voor een bedrag van fl. 68.000 (ongeveer € 31.000) en kon de bouw startten. Een jaar later werd de school geopend.
Boven de voordeur is een houten luifel met geornameerde houten kolommen, aan weerszijden rustend op een baksteenbalustrade. Aan weerszijden van de entreepartij is een uitstulpende baksteen en hardstenen gevelsteen met de respectievelijke teksten “PS.148. 12.-13” en “Joh. 17.3”.[1]
De gevelstenen zijn gemaakt door Charles Vos. In onderstaand artikel uit het boek van Bax[2] staat een verhaal over de gevelstenen.
“Wat hebben wij ook lang nagedacht over de bewerking dier beide steenen van belgisch graniet in den gevel! Wij begeerden iets zinnebeeldigs, dat bij het Protestantsch-christelijk karakter der Suringarschool zou passen en toch niet alledaagsch of afgezaagd, mocht heeten. Toen de voorlichting van twee deskundigen in „Holland" geen voldoening bracht, hebben wij ons na langdurig
beraad eenstemmig verklaard voor de gedachten, die uit de steenen nog lang mogen spreken tot alle belangstellenden:
De linkersteen vertoont een haast heel de oppervlakte beslaande versiering van klimop, beeld van de trouw en de aanbidding: het opgaan naar Boven. Duidelijk maar niet opzichtig staat boven de versiering aangegeven: Psalm 148 : 12, 13, waar men kan lezen: „Jongelingen en ook maagden; gij ouden met de jongen! Dat zij den Naam des Heeren loven, want Zijn Naam alleen is hoog verheven; Zijne majesteit is over de aarde en den hemel.” Echter is de aanbidding op zichzelf nog niet iets christelijks, aangezien ook de joden en Mahomedanen haar kennen. Haast en ook tot de aanbidding behoeven wij de kennis van God door het Evangelie. Zoo brengt dan de rechtersteen: Johannes 17:3: ,,En dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen den eenigen waarachtigen God en Jezus Christus, Dien Gij gezonden hebt.” En deze steen heeft, weer bijna over de geheele oppervlakte, de lelie als motief. De lelie is het, beeld der reinheid: de reine van hart: ziet en kent God het meest (Matth. 5 : 8).
Voor deze opvatting en uitbeelding gevoelden wij te meer, omdat de bijbel bij het Protestantisme behoort, uit de keuze van een gewijd woord zoowel uit het Oude als uit het Nieuwe Testament het logische spreekt en klimop en lelie aanstonds worden herkend.
Op den vierden September 1923, den blijden dag der inwijding, was de bewerking der steenen nog niet opgedragen aan den beeldhouwer Charles Vos. Eerst een goed jaar later zijn ze geplaatst en te spoedig heeft de welige wingerd hen overdekt. Voortaan dient dit te worden verhoed. Ook om de gestadige herinnering, dat de geest in onze school zooveel mogelijk moet harmonieeren met de sprekende taal dier steenen in haar gevel.”
In het gebouw is nu Samen Spelen Kinderopvang gevestigd.
[1] Deze paragraaf is gebaseerd op: https://rijksmonumenten.nl/monument/506679/suringarschool/maastricht/ en
Bax W., Memorandum der Vereeniging Suringarschool te Maastricht, Maastricht 1944
[2] Bax W., Memorandum der Vereeniging Suringarschool te Maastricht, Maastricht 1944, blz. 19-20
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Grafmonument voor Louis Regout
Adres: Campo Santo dei Teutonici e dei Fiamminghi, Vaticaanstad (Rome)
Grafmonument uitgevoerd in marmer
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1922]
Het grafmonument is aan de hand van tekeningen en maquettes van Charles Vos uitgevoerd door de Romeinse beeldhouwer Giuseppe Mazzari. Het kwam gereed in 1922.[1]
Het Campo Santo dei Teutonici e dei Fiamminghi ("begraafplaats der Duitsers en Vlamingen"), meestal aangeduid als Cimitero Teutonico, is een begraafplaats in Rome. De begraafplaats bevindt zich net ten zuiden van de Sint-Pietersbasiliek, op de plaats waar vroeger een deel van het Circus van Nero stond.[2]
Louis Regout (Maastricht 27 oktober 1861) was een telg uit de bekende Maastrichtse fabrikantenfamilie Regout. Hij was een zoon van Louis (I) Regout en een kleinzoon van Petrus (I) Regout. Hij werd opgeleid aan het gymnasium van de jezuïeten in Katwijk aan de Rijn en deed daarna eindexamen aan het Stedelijk Gymnasium in Maastricht. Hij studeerde vervolgens civiele techniek aan de Universiteit van Luik (1878-1881) en rechten en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam (promotie 1896). Regout stond bekend als een joviale Limburger, principieel katholiek en fel anti-socialistisch.
In 1888 trouwde hij met de Amsterdamse Wilhelmina Joanna Everard (1867-1956), met wie hij negen kinderen kreeg. Het gezin Regout-Everard bewoonde aanvankelijk het pand "Poort van Rekem" in de Bredestraat in het centrum van Maastricht. Begin 20e eeuw was Louis met een geschat jaarinkomen van 26.000 gulden de rijkste inwoner van Maastricht, gevolgd door zijn neef Petrus (III), die in de Boschstraat woonde. Later verhuisde het gezin naar de door zijn vader gebouwde Villa Kruisdonk tussen Maastricht en Meerssen.
Regout overleed op 27 oktober 1915 in Rome aan een ziekte, waarschijnlijk een ingewandsziekte gecombineerd met bloedarmoede. Hij werd aanvankelijk begraven op het Campo Verano en in 1922 bijgezet in een marmeren graftombe op het Campo Santo dei Teutonici e dei Fiamminghi in Vaticaanstad. Zijn echtgenote Wilhelmina Everard is begraven in de grafkapel van de familie Louis Regout op de Algemene Begraafplaats Tongerseweg in Maastricht. Louis staat daar ook op vermeld, met een verwijzing naar het graf in Vaticaanstad. In de kapel van het familiemausoleum, naast de basiliek van Meerssen, bevindt zich eveneens een gedenkplaat.
Louis Regout was ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en grootofficier in de Kroonorde.
Louis Regout was een van de directeuren van het familiebedrijf van de Regouts in Maastricht, de glas-, kristal- en aardewerkfabriek De Sphinx, voorheen Petrus Regout & Co. In 1883 was hij mede-oprichter van de porseleinfabriek Mosa, oorspronkelijk gevestigd in de gemeente Meerssen, waarvan hij van 1883 tot 1909 directeur was. Hij was tevens lid van de raad van commissarissen van de Staatsspoorwegen en de Stoomvaart Maatschappij Zeeland, en verder lid van de Mijnraad (1902-1906) en curator van de Technische Hogeschool Delft (1905-1909, 1915).
Van 1895 tot 1904 was hij lid van Provinciale Staten van Limburg, vanaf 1898 tevens gedeputeerde. Van 1904-1909 was hij lid van de Eerste Kamer, waar hij onder andere pleitte voor sociale verzekeringen. Van 1909 tot 1913 was Regout minister van Waterstaat in het kabinet-Heemskerk. In dit kabinet was zijn broer Robert minister van Justitie. Regout zette zich in voor het beter bevaarbaar maken van de Maas (de Maasverbetering) en de Waal en gaf een belangrijke aanzet voor de drooglegging van de Zuiderzee. Ook werd onder zijn bewind begonnen met de verbouwing van het Tweede Kamergebouw.
Van 16 september 1913 tot 9 juli 1915 was hij buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister in tijdelijke en bijzondere zending bij de Heilige Stoel te Rome. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stelde hij zich anti-Duits op. Kort na het beëindigen van zijn missie overleed hij in Rome aan een ziekte.[3]
Het graf bestaat uit twee delen. Het onderste deel bevat de tekst:
LOUIS H. W. REGOUT
MINISTRE des PAYS BAS aupres de St. SIEGE
né à Maastricht 27.X.1861 déc. À rome 27.X.1915
Naast de steen zit geknield een jongen, rechts zit gekield een vrouw
Centraal in het bovenste in een ovaal een portret van Regout. Links het Nederlands wapenschild vastgehouden door twee rechtopstaande leeuwen. Rechts het wapenschild van het Vaticaan.
foto Wikipedia (zie voetrnoot 3)
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 117
[2] Wikipedia, januari 2024
[3] Wikipedia, december 2023 (https://nl.wikipedia.org/wiki/Louis_Hubert_Willem_Regout)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
28. Schetsblok
Particulier bezit
"Schetsbloc, 100 bladen transparant schets-teekenpapier
Nr 560 DIN A5, 148 X 210mm (bladen), 150 X 225 mm (blok)
Uitgave O. Harris Import Co. N.V. - Amsterdam"
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Een aantal bladen is eruit gescheurd en een gedeelte van de bladen zijn niet gebruikt. Alle bladen met een tekening zijn afgebeeld, al dan niet voorzien van commentaar.
De blok moet aan jaren dertig begin jaren veertig van de vorige eeuw gedateerd worden. [1]
1. Geen omschrijving
2. Waarschijnlijk de kerk van St. Pieter Boven te Maastricht
3. Bosachtige omgeving met konijnen en een vogeltje in de lucht
4. Bosachtige omgeving met konijnen
5. Gedeelte van een gezicht
6. Bacches, de God van de wijn, met een kroon van wingerdbladeren, zittend op een wijnvat met een glas wijn in zijn hand en vergezeld door Ariane (Ariadne)
7. Vrouwelijk naakt
8. Geen omschrijving
9. Geen omschrijving
10. Tulpen in een vaas met een handvat
11. Geen omschrijving
12. Geen omschrijving
13. Geen omschrijving
14. Man (schets). Uitgewerkte omhoog geheven linkerarm met een bol in de hand
15. Johannes de Evangelist. De ontwerptekening voor het gelijknamige beeld in de kerk van de Goede Herder in Wassenaar. De adelaar is centraal vooraan getekend. In het Jacob van Hornemuseum komt een weinig gedetailleerd ontwerp in klei voor. In particulier bezit is het definitief ontwerp op schaal in gepolychromeerde klei. De adelaar is nu aan Johannes rechterzijde geplaatst.
16. Vrouw. Het gezicht is uitgewerkt en een aanzet van het bovenlichaam.
De andere bladzijde zijn hetzij leeg of verwijderd.
kaft
afb 1 afb 2
afb 3 afb 4
afb. 5 afb. 6
afb 7 afb 8
afb 9 afb 10
afb 11 afb 12
afb 13 afb 14
afb 15 afb 16
___________________________________________
[1] Op basis van de tekening van Johannes de Evangelist. Het definitieve beeld werd begin jaren veertig vervaardigd.
29. Schetsblok
Particulier bezit
Niet gedateerd, een aantal bladen is eruit gescheurd en een gedeelte van de bladen is niet gebruikt. De blok zal tussen 1940 en 1950 in gebruik zijn geweest. Dit is af te leiden aan de hand van de ontwerptekeningen waarvan het beeld gerealiseerd en gedateerd is.
Alle bladen met een tekening zijn afgebeeld, al dan niet voorzien van commentaar.
In veel gevallen is niet na te gaan of een ontwerptekening ook geleid heeft tot het maken van het beeld. Daarvoor kan een aantal oorzaken genoemd worden:
- Vos maakte meerdere ontwerpen. Er zijn bladzijden uit de blok gescheurd. Zijn dit de ontwerpen die uiteindelijk gerealiseerd zijn?
- Vos heeft een ontwerp voor de potentiële opdrachtgever gemaakt maar heeft hij de uiteindelijk opdracht niet gekregen?
- Alle nu bekende beelden van Vos staan op de site, maar nog steeds worden nog niet vermelde beelden opgespoord. Zijn er beelden van ontwerpen gemaakt die mij nog onbekend zijn?
Aan de hand van de ontwerpen van Maria-monumenten (en Mariabeelden) in de blok is dit te verduidelijken. De groot aantal ontwerpen kunnen niet gerelateerd worden aan een monument, terwijl Vos direct na de Tweede Wereldoorlog diverse Maria-monumenten heeft vervaardigd, zoals:
1946 Maria, Hoolstraat te Beek
1946 OLV van Mechelen, ’t Hofke te Mechelen
1947 OLV Sterre der Zee, Lenculenstraat te Maastricht
1948 OLV Heilige Moeder Gods, Bouillonstraat te Maastricht
1949 Maria, Celebesstraat te Maastricht
Door ouderdom van de blok en de zeer geringe dikte van het papier zijn soms doordrukken van de achterzijde zichtbaar.
Afmetingen blok: breedte 16,5cm, hoogte 10,6cm; tekenbladen met perforatierand aan de linkerzijde, breedte 15cm, hoogte 10,6cm. Potloodtekeningen en aantekeningen met potlood
Opschrift kaft voorzijde “Goal”. Geen van de bladen is gesigneerd.
1. Een ontwerptekening, waarschijnlijk gemaakt in opdracht van het St. Antonius Gesticht aan de Binnenweg in Rotterdam. Dit gesticht is opgericht in 1866 voor de opvang van ongeneeslijke zieke R.K. vrouwen, later werden ook mannen toegelaten, zij het strikt gescheiden. Het gebouw aan de Binnenweg werd naar een ontwerp van onder meer Magry gebouwd.
Vos heeft rechts naast de tekening verticaal vermeld “St. Antonius Gesticht Binnenweg 33 [?]”. Aan de linkerzijde staat verticaal geschreven “Mevr. Middendorf Westersingel 96 Centrum Rotterdam”.
Centraal in de afbeelding staat een Madonna met gespreide armen geflankeerd aan beide zijden door een niet nader geïdentificeerde persoon die zijn blik richt op de Madonna. Het is niet bekend of dit ontwerp ook uitgevoerd is.
2. In de schetsblok zit een bladzijde met aantekeningen over het St. Jozefbeeld dat Vos heeft gemaakt voor de H. Jozefkerk Sanderboutlaan, 6171 BA Stein (Kerensheide). Gedateerd 1944
1 2
3. Op de bladzijde staan aantekeningen over diverse beelden:
- Kruisbeeld D H G Bolten Statenlaan 4 Den Haag
Statenlaan 4 werd gebouwd voor de tekenleraar en kunstschilder H.J. (Herman) van der Weele (1852-1930).
Na 1930 werd het huis betrokken door de oudste dochter van Van der Weele. Zij was gehuwd met de arts G. Ch. Bolten. Zij lieten het huis naar achteren uitbouwen. In de oorlog moest de familie het huis verlaten omdat het lag binnen de Atlantikwal.
Na de oorlog werd het huis bewoond door de zoon Daan Bolten, die kunstgeschiedenis had gestudeerd en verwoed verzamelaar was, hij werkte bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en was vanaf 1952 directeur van Museum Het Prinsenhof in Delft. Bolten verzamelde meubels, porselein, schilderijen en zilver. In 1987 schonk hij zijn huis in Den Haag, zijn huis in Veere (Kaai 89) en zijn collectie aan de Vereniging. De kunstcollectie werd grotendeels in bruikleen gegeven aan Kasteel Rosendael bij Velp. [1] Vos zou een kruisbeeld maken. Het is niet bekend of dit kruisbeeld gemaakt is.
Na de oorlog werd het huis bewoond door de zoon Daan Bolten, die kunstgeschiedenis had gestudeerd en verwoed verzamelaar was, hij werkte bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en was vanaf 1952 directeur van Museum Het Prinsenhof in Delft. Bolten verzamelde meubels, porselein, schilderijen en zilver. In 1987 schonk hij zijn huis in Den Haag, zijn huis in Veere (Kaai 89) en zijn collectie aan de Vereniging. De kunstcollectie werd grotendeels in bruikleen gegeven aan Kasteel Rosendael bij Velp. [1] Vos zou een kruisbeeld maken. Het is niet bekend of dit kruisbeeld gemaakt is.
- Fr [franciscaan?) R[udolf] Pans Gardiaan Minderbroederklooster Woerden
Madonna ± 100.
Dit heeft betrekking op een Mantelmaria. Het beeld is na verblijf in Woerden door Orde Minderbroeders Nederland in bruikleen gegeven aan het Van Hornemuseum in Weert.
- St. Barbara Mechelen-Wittem
Doorsnede met maten en vermelding beeld ± 140 Console 45
R.K. Mijnwerkersbond 1946
Het Barbarabeeld staat in de kerk van Johannes de Doper (Hoofdstraat 2, 6281 BD Mechelen (Gulpen-Wittem). Het beeld is 150cm hoog en staat op een achthoekige console. Het beeld werd door de R.K. Mijnwerkersbond in 1947 overgedragen aan de kerk.
- Armen Corpuo Den Haag
2 X 10 – 7,5
Verder geen gegevens, onbekend waar dit betrekking op heeft.
- Bergen[?] Mariabeeldje 45
Verder geen gegevens, onbekend waar dit betrekking op heeft.
- Kapitelen 35 . 156
Verder geen gegevens, onbekend waar dit betrekking op heeft.
- [..] (Hulsman?) Venray St Servatius
St Marti[nus] Hooijman (?)
[…]
Verder geen gegevens, onbekend waar dit betrekking op heeft.
4. Blad met aantekeningen.
3 4
5. Blad met aantekeningen.
6. Blad met driedimensionale schets met afmetingen. Verder geen gegevens, onbekend waar dit betrekking op heeft.
5 6
7. Oor
8. Gezicht "en profil" naar links.
.
7 8
9. Gezicht "en profil" naar rechts.
De afbeeldingen kunnen betrekking hebben op ontwerpen voor het beeld van de Heilige Familie op het Doctor Poelsplein in Venlo. Afbeelding 8 zou dan Dr. A.F.H. Derckx zijn, afbeelding 9 Dr. H.A. Poels, voormannen van R.K. Arbeidsbeweging. Zoals eerder aangegeven wordt de schetsblok gedateerd 1940-1950, Paulussen [2] dateert het beeld van de Heilige Familie in Venlo in 1926. Dan is de verwijzing naar Derckx en Poels twijfelachtig.
10. Ontwerp waterbak met in het midden een verhoging met bassin waarin een console oprijst waarop een Mariabeeld staat. Nadere gegevens ontbreken.
9 10
11. Wellicht heeft dit ontwerp verwantschap met het vorige. Aannemer Essers uit de Nieuwstraat te Heer [3] wordt bij de tekening vermeld. Dit wekt de indruk dat deze aannemer werkzaam geweest is bij het vervaardigen van het monument.
12. Met behulp van de tekening op de volgende bladzijde is dit ontwerp wellicht te plaatsen. Voor Tegelen maakte Vos na afloop van de Tweede Wereldoorlog (1948) een Maria-geloftebeeld (Raadhuisplantsoen). De tekening vertoont qua opbouw duidelijke overeenkomsten met het beeld; alleen het onderste deel werd kleiner. Op het middenvlak is een aanzet tot een reliëf ingetekend, op het monument komt dit reliëf ook voor.
11 12
13. Het wapen van de gemeente Tegelen. Het wapen is een combinatie van de Heilige Martinus, de beschermheilige van Tegelen en het wapen van Gulik (de leeuw). Vos heeft bij dit ontwerp een eigen invulling gegeven. Bij Maria-geloftebeeld is geen gebruik gemaakt van het gemeentewapen.
14. Ontwerp van een groter monument. Op een groot basisplateau leiden een drie/viertal treden naar een zeshoekige zuil waarop een beeld Maria (?) staat. Op de volgende bladzijde is een bovenaanzicht getekend. Verdere gegevens zijn niet bekend.
13 14
15. Zie 14.
16. Ontwerp voor een groter monument. Op een zeshoekige basis is een vierkante zuil, opgebouwd uit meerdere onderdelen, geplaatst waarop een beeld staat. Dit zou wellicht de Heilige Familie kunnen zijn. Rechts (voor de toeschouwer) Maria met voor zich haar Zoon en aan haar rechterkant Jozef. Verdere gegevens zijn niet bekend.
15 16
17. Ontwerp voor een groter monument. Op een basis van verticaal gemetselde stenen staat een zuil bestaande uit twee lagen. Het onderste laag bestaat uit vijf lagen gemetselde horizontaal geplaatste stenen, verdeeld over drie kolommen. Hierboven een drietal platen. De naden van de twee lagen lopen in elkaar over. Op dit geheel staat een beeld van Maria (?). Zij is zittend afgebeeld met haar benen naar links, haar rechterhand rust op een rechts van haar liggende bal (de wereldbol?). Verdere gegevens zijn niet bekend.
18. Ontwerp van een groter monument. Op een zeshoekige basis staat een eveneens zeshoekige zuil opgebouwd uit platen. Bovenaan de drie zichtbare platen is een rechthoek, met een spitstoelopende onderzijde, aangebracht waarin tekst of een afbeelding kan worden aangebracht. Op de zuil een beeld, wellicht Maria. Het beeld lijkt sterk op het voorafgaande ontwerp. Alleen heeft Maria haar benen onder haar lichaam. Verdere gegevens zijn niet bekend.
17 18
19. De volgende vier ontwerpen hebben zeer waarschijnlijk betrekking op het mijnwerkers-kruismonument in Brunssum (1947). Het eerste, derde en vierde ontwerp hebben dan betrekking op de locatie waar het monument oorspronkelijk geplaatst werd (in de nabijheid van de staatsmijn Prins Hendrik). Het beeld heeft al verschillende standplaatsen gehad, Bodemplein, Haansberg en thans Rumpenerstraat. [4]
Door het ontbreken van oude foto's is niet bekend of de ontwerpen voor de locatie ook zijn gerealiseerd. Het monument, als herinnering aan de mijnramp in 1947, is uitgevoerd conform het ontwerp. Centraal de gekruisigde Christus geflankeerd door een huisgezin waar de vrouw met haar kinderen hoopvol opkijkt naar Christus (rechts) en de mijnwerker (links) diep peinzend naar beneden kijkt.
20. Zie 19
19 20
21. Zie 19
22. Zie 19
21 22
23. Tekening van een vrouw. Waarschijnlijk hebben de ontwerpen 23 t/m 27 betrekking op hetzelfde beeld. Verdere gegevens zijn niet bekend.
24. Tekening van een vrouw. Verdere gegevens zijn niet bekend.
23 24
25. Tekening van een vrouw. Verdere gegevens zijn niet bekend.
26. Tekening van twee vrouwen. Verdere gegevens zijn niet bekend.
24 26
27. Tekening van een vrouw. Verdere gegevens zijn niet bekend.
28. Twee situatieschetsen (28 een ruwe schets, nader uitgewerkt in 29). Bij dit laatste schets de tekst "Robeerts 4248 Emma Hoensbroek" . In Hoensbroek en omgeving is geen beeld van Vos bekend dat in de geschetste situatie geplaatst zou kunnen worden. Naspeuringen op de vermelde naam en telefoonnummer leverden geen resultaat op.
27 28
29. Zie 28
30. Vervolgens komen drie ontwerptekeningen van een Mariabeeld, gevolgd door een situatietekening en een in met bruin potlood gedetailleerd Mariabeeld. De vier tekeningen van Maria hebben een grote gelijkenis. Waarschijnlijk is de laatste tekening het definitieve ontwerp. Of dit beeld wellicht bestemd was voor er tussen in vermelde situatietekening, is niet bekend.
29 30
31. Zie 30
32. Zie 30
31 32
33. Zie 30
34. Zie 30
33 34
35. Vos heeft waarschijnlijk een opdracht ontvangen om een ontwerp te maken voor een Mariabeeld dat een plaats buiten zou krijgen. Verspreid over de schetsblok komen nu steeds een aantal pagina’s, afgewisseld met andere schetsen, achter elkaar die betrekking hebben op een Mariabeeld. Of deze allemaal betrekking op hetzelfde project hebben, is niet zeker, de kans erop, gezien de ontwerpen, is zeker groot.
Op bladzijde 35 staan drie ontwerpen van het totale monument, met nog een totaalontwerp op bladzijde 44, 45 en 48. De andere pagina’s laten het ontwerp van het Mariabeeld zien.
Eerste serie
Op deze bladzijde staan een drietal totaalontwerpen.Het linker bestaat uit een trapeziumachtige voet, een taps toelopende zuil met aan de bovenzijde een verbrede afdekplaat waarop het beeld geplaatst kan worden. Het beeld is slechts schetsmatig uitgewerkt.
Op het middelste ontwerp (zeszijdige voet met een zeshoekige zuil met een afdekplaat) is het beeld van Maria gedetailleerd uitgewerkt. Het betreft Maria in een S-houding.
Op het rechter ontwerp is het Mariabeeld in dezelfde S-houding maar minder gedetailleerd geplaatst op een zuil met een verbreed voetstuk en bovenaan een afdekplaat.
De twee volgende bladzijden zijn uit de blok gescheurd.
36. De Maria in S-houding is nader uitgewerkt. Het ontwerp laat is qua houding mooier dan op dat van het middelste ontwerp (zie boven)
35 36
.
37. Ook maakte hij een Maria-ontwerp in een veel strakkere houding
38. Twee kleine ontwerpen. Wellicht onderdelen van het totale Maria-monument.
.
37 38
39. Doorsnede van een console. Het lijkt er op dat bovenop de zuil, die uit drie delen bestaat, een beeld op een zeshoekige console geplaatst wordt. Heeft dit ontwerp een relatie met het op de volgende getekende beeld?
40. Een schetsmatige tekening. Centraal een zetelende heilige met nimbus in monnikenkledij (?). Beide buitenzijden en de onderzijde zijn te weinig uitgewerkt om een uitspraak te doen over de betekenis ervan.
39 40
41. In rechthoek waarvan de buitenzijden naar beneden zijn doorgetrokken een tekening van een dansvloer. Naast de centrale figuur is aan beide zijden een koppel aan het dansen. Links in de afbeelding staat een chic geklede dame met een hautaine uitstraling. Aan de rechterzijde een heer in rokkostuum. Onder de afbeelding staat een woord dat niet te ontcijferen is.
42. Tweede serie.
Een schetsmatige tekening waarin alleen de houding goed tot uitdrukking komt. De volgende bladzijde is uit de blok gescheurd.
41 42
.
43. Een ontwerp voor een totaal monument met bovenop het beeld als ontworpen op de vorige bladzijde. Op een plateau staat een zeshoekige zuil uit een tweetal delen, waarbij het onderste deel korter maar breder is.
44. Waarschijnlijk nog een totaalontwerp met ronde voet waaruit een hoge ronde zuil ontspringt met bovenaan een beeld dat met een paar lijnen is ingetekend. Zou dit ontwerp zijn voor het Amorbeeld op het Amorsplein in Maastricht?
43 44
45. Dit ontwerp lijkt niets te maken te hebben met de voorafgaande tekeningen. Het is een Mariabeeld, waarbij zij staande is afgebeeld op een wereldbol. Ook de maansikkel, die bij veel Maria’s van Vos aanwezig is, ontbreekt niet. Wellicht dat ook een slang aan haar linkerzijde omhoog kruipt.
46. Charles Vos heeft een zevental kruiswegstaties gemaakt. In 1948 startte hij met de vervaardiging van de kruiswegstatie voor de H. Jozefkerk in Keent (St. Jozefkerkplein 1, Weert). De productie zou een lange periode in beslag nemen.
In 1952 begon hij aan zijn achtste kruisweg voor de St. Bartholomeuskerk in Waspik. Hij heeft door onenigheid met de pastoor en zijn vrij plotselinge overlijden in 1954 het project niet kunnen voltooien. Vier staties werden overgedragen aan de parochie.
De drie schetsen in de blok zijn vrijwel zeker ontworpen voor de staties 12, 13 en 14 voor de kerk in Weert. Bij de vervaardiging van statie 12 is het ontwerp gevolgd. Bij de statie 13 en 14 zijn aanpassingen gedaan bij het maken van de statie.
Statie 12
45 46
47. Derde serie
Nog een totaal ontwerp. Een zuil met een verbrede onderzijde met daarop een Mariabeeld geplaatst. Schetsmatige uitwerking van het Mariabeeld.
48. Statie 13, zie 48.
47 48
49. Zie 47
50. Statie 14, zie 48.
49 50
51. Maria met Kind. Maria is ten voeten uit staande op een console afgebeeld. Aan haar linkerzijde houdt hij haar Zoon vast.
52. Deze Maria met Kind vertoont veel overeenkomsten met die van de voorafgaande bladzijde. Hebben beide schetsen betrekking op het Mariabeeld in de Celebesstraat in Maastricht? Het Kindje is dan bij het beeld hoger staande afgebeeld.
51 52
53. Tekst: St. Jozef beeld voetstuk 300
Steen
2 meter 1200
1 meter 600 met kind 200 […..]
2 meter 1000
1 meter 600 met kind 700
voetstuk metselwerk
54. Tekst: fotos Timmers (of Tummers)
Kasteel Borgharen
St Joannes Wassenaar
Kribbe kap.
2 Staties Husken Col.
1 Missionaris
1 St. Servaas Brug
Artikel Ad Welters
53 54
Adres: Rosendael 1, 6891 DA Rozendaal
[2] Paulussen, Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994, blz. 21
[3] In de telefoongids van Maastricht uit 1950 staat als huisnummer 5 vermeld
[4] Willems, Angelique e.a., Straatbeelden Brunssum , z.j.
30. Jozef
Particulier bezit
Potloodtekening op papier
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen blad: hoogte 22,5cm en breedte 19,2cm
Voorzijde: tekening Jozef. Afmetingen: hoogte 19cm en breedte 15,5cm
Achterzijde: een viertal schetsen: links hoogte 6,5cm en breedte 2cm; rechtsboven hoogte 9cm en breedte 7,5cm; rechtsmidden hoogte 6,5cm en breedte 8,5cm; rechtsonder hoogte 7cm en breedte 5cm
Voorzijde:
Centraal in de tekening staat de Heilige Jozef met nimbus “en face”afgebeeld. Hij maakt een zegenend gebaar met zijn armen gespreid naar beneden.
Paus Pius IX heeft Jozef in 1870, bij het decreet Quemadmodum Deus uitgeroepen tot de beschermer van de kerk. Theologisch wordt hij dan tevens de beschermer van het huisgezin.
Deze twee beschermende taken van Jozef zijn links en rechts van hem uitgewerkt.
Aan zijn rechterzijde is in de verte een huis afgebeeld met daarvoor een huisgezin, bestaande uit vader en moeder met een kind op haar arm. De ouders hebben hun nederige blik gericht op de Heilige. Het kind heeft zich tegen zijn moeder aangevleid, de vader heeft zijn rechterhand op de schouder van zijn kind gelegd.
Aan de andere zijde van Jozef is een koepel met kruis van een kerk weergegeven.
Er zijn een drietal banderoles:
Beneden: tekst “GAAT TOT JOZEF”
Over rechterarm van Jozef: “BESCHERMER VAN HET HUISGEZIN”
Naast rechterarm van Jozef: “PATROON DER H. KERK”
Deze tekening is waarschijnlijk een ontwerp voor een verkregen opdracht. Of dit ontwerp ooit is verwezenlijkt, is op dit moment niet bekend.
31. OLV Heilige Moeder Gods
Particulier bezit
Enveloppe met op de achterzijde de tekst "Aylvalaan 54 Maastricht"
Op de voorzijde een potloodtekening
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1948]
Afmetingen enveloppe: hoogte 10cm en breedte 19cm
Afmetingen tekening: hoogte 12cm en breedte 6,5cm (dwars op enveloppe getekend)
Dit is een tekening van het beeld in het plantsoen in de Bouillionstraat te Maastricht.
Maria met kroon heeft haar hoofd naar links omlaag gericht op haar Zoon, die zij op haar linkerarm draagt. Schetsmatig is op de tekening de lelie in haar rechterhand weergegeven.Maria is gehuld in een wijduitlopende mantel, staat op golven (niet duidelijk uitgewerkt), terwijl de ster boven haar hoofd prijkt (op de tekening lopen kroon en ster in elkaar over).
32. Altaar met man ernaast en een Kruisbeeld
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk.
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Ch. Vos Maastricht,
Beeldhouwer N.K.B.
*
Aylvalaan 54 Maastricht
Telefoon 4769 Giro 419935
Op de achterzijde twee potloodtekeningen
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 27,8cm en breedte 21,5cm
Het blad is horizontaal in tweeën gevouwen. Op de linkerachterzijde staat dwars een tekening van een altaar, geplaatst op een drietal treden. Op het altaar staan links en rechts drie hoge kandelaren met kaars. Er tussenin op de achtergrond een tabernakel. Rechts ernaast is een staande priester "en face" weergegeven; is dit om de hoogte van het altaar te visualiseren?
Op de andere helft van het blad een kruisbeeld hangend achter een op de voorgrond weergegeven tabernakel.
Vos heeft meerdere altaren/kruisbeelden ontworpen. Geen van deze kan in verband met deze tekening worden gebracht.
33. Eva bij de appelboom
Particulier bezit
Dik papier (kartonachtig) afgesneden, bovenzijde papier een tekst ingestansd, "Aquarelle", in spiegelbeeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 23cm en breedte 15cm (niet overal gelijk).
Een op een palm lijkende boom met aan de linkerzijde (vanuit de toeschouwer) een afhangende tak met een viertal appels. Onder de afhangende tak staat Eva, slechts bedekt met een lendedoek en sandalen dragend. Zij is frontaal ten voeten uit staande afgebeeld met haar handen op haar rug. Aan de andere zijde van de boom een zwevende engel en een naar Eva reikende slang, weergevend de strijd tussen goed en slecht. De slang beweegt Eva van de verboden vrucht (de appel) te eten, de engel wil haar er van weerhouden.
Vos heeft een eigen invulling gegeven aan dit thema uit het katholieke geloof.
34. Zestiental tekeningetjes
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1940-1950]
Afmetingen: hoogte 27cm en breedte 21,4cm
Het blad is in vieren gevouwen
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Charles Vos Maastricht, 194
Beeldhouwer N.K.B.
Aylvalaan 54
Maastricht
Telefoon (K4400) 4769
Postrekening 419935
Op de achterzijde: op elk van de vier delen een viertal omkaderde potloodtekeningetjes. Niet elke tekening is even groot, de afmeting per tekening ongeveer 3cm bij 4cm.
De tekeningetjes geven weer: menselijke figuren, hoofden, paarden en bloemen? In niet alle gevallen is de betekenis duidelijk.
35. Heiligenafbeeldingen
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk.
Een drietal tekeningen in inkt
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1920-1930]
Afmetingen: hoogte 13,6cm en breedte 21,9cm
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Charles Vos
Beeldhouwer N.K.B.
Aylvalaan 54 Maastricht
Telefoon 4769 Postrekening 419935
Links een persoon die gebogen staat, waarschijnlijk een monnik met zijn armen in zijn pij gestoken. Daarnaast een tweetal tekeningen van een zegenende Christus (?) staande op een wolk.
Op de achterzijde: tweetal tekeningen in inkt en een potloodtekening. Links een tekening van Jezus aan het Kruis geflankeerd door Maria en Johannes. Deze tekening heeft grote overeenkomsten met het beeld "van de wieg tot aan het graf". Dit is een industrieel vervaardigd object naar een ontwerp van Charles Vos.
Daarnaast een schetsmatige tekening van een groep personen wellicht gegroepeerd rondom het lichaam van de overleden Christus. Op de voorgrond zit iemand geknield en op de achtergrond zijn een tweetal personen kort bij elkaar afgebeeld. Rechtsboven deze groep en potloodtekening van de gekruisigde Heer.
36. Mijnwerker-kruismonument
Particulier bezit
Soort onderzetter van dik papier met afgeronde hoeken
Afbeelding op voor- en achterzijde
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1947]
Afmetingen: hoogte 11,5cm en breedte 18,5cm
Deze tekening heeft betrekking op het mijnwerkers-kruismonument in Brunssum.
De tekening op de achterzijde is een schets van de plaats waar het monument zou komen.
37. Afbeeldingen konijnen, ganzen en kippen
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk.
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 12cm en breedte 15cm
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Charles Vos
Beeldhouwer N.K.B. Aylvalaan 54 Maastricht Telefoon 4769 Postrekening 419935
Een tiental tekeningen in inkt
Op de voorzijde: viertal konijnen
Op de achterzijde: viertal ganzen en een tweetal kippen
Vos heeft in opdracht van de Sphinx [jaren 1920] een aantal beelden van dieren ontworpen, die in gebakken klei en geglazuurd zijn uitgevoerd. Het konijn links in het midden is gelijk aan het vervaardigde Sphinx-konijn. Wellicht heeft Vos schetsjes van dieren getekend om tot een ontwerp te komen. Als dit klopt zullen er nog meer vellen met schetsen zijn gemaakt waarop de andere dieren voorkomen.
38. Religieuze afbeeldingen
Particulier bezit
Briefpapier met watermerk
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 18cm en breedte 21,5cm
Op de voorzijde de voorgedrukte tekst:
Charles Vos
Beeldhouwer N.K.B.
Aylvalaan 54 Maastricht
Telefoon 4769 Postrekening 419935
Twee potloodtekeningen
Deze tekeningen zijn zeer vaag. Aan de linkerzijde ondersteboven waarschijnlijk een tekening van Maria. Daarnaast in de breedte richting een niet nader te duiden tekening waarnaast een onleesbaar woord staat en de getallen 46 en 45.
Op de achterzijde: een viertal potloodtekeningen.
In een driehoek kijken een drietal personen op naar de in de wolken verrezen Christus, die met gespreide armen wordt weergegeven. Er naast een schets van waarschijnlijk hetzelfde tafereel. Onder deze tekeningen zijn in de andere richting twee tegenover elkaar staande engelen geschetst.
39. Een zetelende Franciscus
Particulier bezit
Tekening op papier in potlood/waterverf (voornamelijk in bruintinten)
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 24,2cm en breedte 11,7cm
Op een console is een zetelende Franciscus, voorzien van een nimbus, afgebeeld in ordekledij. In zijn rechterhand houdt hij een opgerold vel papier met een lint los daarover heen. Hij is omgeven door dieren:
- op zijn linkerschouder zit een vogeltje waar de Heilige zijn blik op heeft gericht;
- op zijn rechterarm zit nog een vogeltje dat opkijkt naar Franciscus;
- aan zijn linkerzijde, naast de stoel, staat een lam. Franciscus heeft zijn linkerhand op het hoofd van het lam gelegd;
- aan zijn linkerzijde, tegen zijn pij aan, klimt een haasje omhoog.
Aan de rechterzijde is verticaal het woord "stoel" vermeld.
Het is niet bekend of deze tekening gediend voor de vervaardiging van een beeld, de vermelding wijst wel in de richting van een ontwerp.
40. Don Bosco met twee jongens
Potloodtekening
Gesigneerd ChVos, niet gedateerd.
Afmetingen: hoogte 28,7cm en breedte 20,4cm
Don Bosco, frontaal afgebeeld staande op een console, in habijt met een knopenrij aan de voorzijde met aan elke zijde een jongen. Hij houdt beide jongens, die naar hem opkijken, bij de arm vast.
Don Bosco (Castenuovo 1815 - Turijn 1888) was een Italiaanse priester die tijdens zijn werk in Turijn in aanraking kwam met de trieste levensomstandigheden van de jongens. Op allerlei manieren (o.a. de bouw van opvanghuizen, overleg met werkgevers) probeerde hij het leven van de jongens te verbeteren.
In Nederland kent men veel Don Boscoscholen.
Of deze tekening een ontwerp is, is onbekend. De getekende console wekt wel die indruk.
Wellicht heeft Vos het beeld in opdracht van een school gemaakt.
41. Franciscus
Particulier bezit
Potloodtekening met bruintinten ingekleurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 23cm en breedte 28cm
Het vel is in drieën verdeeld. Op elk deel een tekening van een frontaal afgebeelde Heilige Franciscus staande op een console.
Deze tekeningen zouden wel eens voorstudies kunnen zijn geweest voor het beelden Franciscus met de zonnebloem en Franciscus met het Kruis (uit de collectie van het Museum Jacob van Horne te Weert).
42. Oosterse prinses
Particulier bezit
Tekening uitgevoerd in de marouflé techniek
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 23cm en breedte 15cm
De marouflé techniek is de techniek waarbij de schilder niet rechtstreeks op doek of paneel werkt maar schildert op papier (acryl/olieverf of aquarel papier) dat naderhand op een drager van bijv. MDF of hout wordt geplakt.
Een Oosterse prinses is “en profil” naar links uitgebeeld. De prinses heeft een spits gezicht, deels bedekt door een hoofddoek. Zij draagt een rijk versierde kroon. Haar kleding is kleurrijk. De achtergrond is donkerblauw geschilderd.
43. Maria, Jozef met Kind
Particulier bezit [1]
Tekening uitgevoerd in pastel krijt
Gesigneerd CH V ( de H in de C en de V in de H), gedateerd 28 maart 1944
Afmetingen: hoogte 32cm en breedte 48cm
Tekst onderaan:
Copie . van . het . verloren . gegane . schildery . by . het . bombardement . van . 6 . Dec . 1942 . welk . schildery . een . gedachtenis . was aange. (een regel)
boden . aan . myn . vriend . by. de . geboorte . van . zijn . oudste . zoon . Jan . Mathys . Hezemans . op . 23 . April . 1938 (een regel)
Op basis van de tekst onder de tekening is onderzoek gedaan:
Bombardement 6 december 1942 (Sinterklaasbombardement). [2]
De datum verwijst naar een bombardement op de Philipsfabrieken in Eindhoven.
De radiobuizenfabriek van Philips lag in het centrum aan de Emmasingel; de radiofabriek op het Strijp-S complex in het stadsdeel stratum.
Naast de gloeilamp werden er in massa radiobuizen vervaardigd. Ook nam het bedrijf deel aan de ontwikkeling van het radarsysteem.
Bij de Duitse inval in mei 1940 vielen de Philipsbedrijven ongeschonden in Duitse handen.
Gedurende de eerste tijd bestond het Duitse toezicht uit gematigde figuren. Begin 1942 veranderde dit. De nieuwe Verwalter maakte duidelijk dat Philips volledig moest werken voor de Duitse oorlogsdoelen. In 1942 liep het deel van de productie dat voor Duitsland bestemd was op tot 60%.
De geallieerden stelden plannen op om het industriecomplex van Philips te bombarderen. Op 6 december 1942 zou de aanval plaatsvinden. Zonder waarschuwing door luchtalarm werden de bewoners van Eindhoven om half een ’s middags opgeschrikt door een verschrikkelijk lawaai. De Royal Air Force voerde de aanval uit met 92 bommenwerpers die ruim 60 ton bommen uitgooiden op de binnenstad. De ravage op het Philipscomplex was groot, ook woningen en gebouwen werden vernield. Een aantal afzwaaiers vielen op de belangrijkste winkelstraat, de Demer, die vrijwel volledig afbrandde.
Er vielen direct 133 burgerdoden.
De familie Hezemans in de Demer.
In de Demer nummer 50 (nu 36-38) en 52 (nu 38A) waren in de Tweede Wereldoorlog de bedrijven van de familie Hezemans gevestigd. [3]
Hendricus Emelie Wilhelmus (geboren op 20 februari 1898) had er een kunsthandel en een lijstenfabriek. Hij was op 4 oktober 1924 gehuwd met Cornelia Antonia van den Donk (geboren op 16 oktober 1898 te Helmond). [4]
Johannes Henricus Alphons Joseph Hezemans (geboren op 29 maart 1896 te Eindhoven) had er winkel en was meubelmaker. Hij was op 16 februari 1922 te Eindhoven gehuwd met Anna Maria Gosen (geboren op 22 maart 1898 te Oss). [5]
De panden werden bij het bombardement vernietigd. [6]
De tekening van Charles Vos
Charles Vos vermeldde onder de tekening het bombardement van 6 december 1942. Het originele schilderij, vrijwel zeker niet van de hand van Charles Vos, zou hierbij verloren kunnen zijn gegaan. Jan Matthijs Hezemans geboren op 23 april 1935 is teruggevonden in het bevolkingsregister.[7] Helaas zijn (nog) geen gegevens van zijn ouders gevonden.
Zou de vader een van de boven vermelde zakenlui zijn?
Hendricus Hezemans zou als kunsthandelaar en lijstenmaker beeldhouwer Charles Vos gekend kunnen hebben. Hij trouwde in 1924. Jan Matthijs wordt onder tekening vermeld “als oudste zoon”. Waren er oudere kinderen (meisjes)? Of werd na elf jaar huwelijk het eerste kind geboren; voor die tijd onwaarschijnlijk.
Johannes Hezemans huwde in 1924. Als meubelmaker zal hij geen contact gehad met Vos, maar wellicht wel via zijn buurman. Ook kan hier dezelfde vraag gesteld worden als bij zijn buurman over de gezinssamenstelling.
Hopelijk kan door nader onderzoek nog duidelijkheid komen.
Centraal in de tekening is het Kindje Jezus ‘en face’ afgebeeld met op zijn vooruit gehouden linkerhand de wereldbol, terwijl hij met zijn andere hand een zegenend gebaar maakt. Zijn blik is devoot naar beneden gericht. Hij wordt geflankeerd door zijn Moeder (aan zijn rechterzijde) en Vader (aan zijn linkerzijde). De ouders zijn “en profile” afgebeeld, biddend met gevouwen handen en hun blik gericht op hun Zoon.
foto: Zwanenburg
[1] Emails Ab Zwanenburg, 28-29 juni en 13 juli 2018
[2] Deze paragraaf is gebaseerd op:
Schippers Hans, 75 jaar Sinterklaasbombardement 1942-2017, Eindhoven 2017
[3] http://www.ihesm.com/eindhoven1934/cent/#deme (juni 2018)
[4] https://www.openarch.nl (juli 2018) en http://www.rhc-eindhoven.nl (juli 2018) en http://www.ihesm.com/eindhoven1934/cent/#deme (juni 2018)
[5] https://www.openarch.nl (juli 2018) en http://www.rhc-eindhoven.nl (juli 2018) en http://www.ihesm.com/eindhoven1934/cent/#deme (juni 2018)
[6] http://www.ihesm.com/eindhoven1934/cent/#deme (juni 2018)
[7] https://www.openarch.nl (juli 2018)
44. Skeletstudie
Skelet
Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1915]
Skelettekening van achteren, in schema voor de proporties, met aantekeningen. [1]
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest Vos zijn studie in Antwerpen afbreken. Hij zette zijn studie voort aan de Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam.
[1] Data.collectienederland.nl, oktober 2018, identificatie 9490, Rijksacademie voor beeldende kunsten. inv. nr 9489
45. Man met stok
Man met stok
Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam (Inv. nr 9489)
Gesigneerd Vos (rechtsboven), niet gedateerd [rond 1915]
Mannelijk model, een lendedoek dragend, staat met een stok in de linkerhand iets naar rechts. [1]
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest Vos zijn studie in Antwerpen afbreken. Hij zette zijn studie voort aan de Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam.
[1] Data.collectienederland.nl, oktober 2018, identificatie 9489, Rijksacademie voor beeldende kunsten.
46. Perspectiefstudie
Perspectieftekening van een obelisk
Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1915]
Afmetingen: hoogte 48,2cm en breedte 64,3cm
Een tekening van een obelisk. [1]
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest Vos zijn studie in Antwerpen afbreken. Hij zette zijn studie voort aan de Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam.
[1] Data.collectienederland.nl, oktober 2018, identificatie 9491, Rijksacademie voor beeldende kunsten.
47. Heildronk priesterwijding
Particulier bezit (Collectie Peters Smeets)
Pen, zwarte inkt
Gesigneerd CH.V. (midden onder), gedateerd 1943
Afmetingen: hoogte 21cm en breedte 18cm
Waarschijnlijk stelt deze tekening het feest voor na een priesterwijding.
Centraal in de afbeelding staat de pas gewijde priester met de gespreide armen omhoog. Rondom hem de gasten die een toost uitbrengen. Een aantal hebben een glas in hun hand en vrijwel iedereen is weergegeven met geopende mond (toost of zang). Vooraan rechts staat een tafel met flessen drank en glazen.
Bovenaan zijn een viertal engelen afgebeeld die een bloemenkrans, die aan de buitenzijden afhangt, vasthouden. Tussen de twee centrale engelen is de kelk afgebeeld, het teken van de wijding.
Wie de gewijde priester is, is niet bekend. Wellicht is het Lor Collijn (geboren Gulpen 18 maart 1917 – overleden Houthem 22 november 1994) die gewijd werd op 28 februari 1943. Hij behoorde tot de orde van de Montfortanen. Na de Tweede Wereldoorlog was hij tot 1969 werkzaam in Indonesië, bij terugkeer in Nederland was hij tot 1993 pastoor te Holset. [1]
48. Willem den Breejen (schoonvader Charles Vos)
Particulier bezit (Collectie Peters Smeets)
Pentekening (ets)
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 21 cm en breedte16cm
Hij overleed op 81-jarige leeftijd op 19 juni 1935 te Amsterdam.
Hij heeft zijn schoonvader “en face” afgebeeld met zijn blik ietwat naar links gericht. Hij heeft een ruige baard met snor en draagt op zijn hoofd een pet.
49. Den Breejen (schoonmoeder Charles Vos)
Particulier bezit. (Collectie Peters Smeets)
Pentekening (ets)
Gesigneerd ChV (links onder), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 21cm en breedte 16cm
Hij heeft zijn schoonmoeder “en face” met haar blik ietwat naar links gericht.
50. Serie van vier ansichtkaarten
Particulier bezit
Carte Postale
Pen, aquarel
Afmetingen: hoogte 14cm en breedte 9cm
Nicolaas Alberts (1847-1928) had een boekdrukkerij, -binderij en uitgeverij in Kerkrade en drukte veel schoolboeken voor Rolduc. Zijn beide zoons, Karel Alberts (1885-1931) en Frans Alberts (1876-1959), werkten in het bedrijf van hun vader. Het contact tussen de familie Alberts en de familie Vos is waarschijnlijk tot stand gekomen door relaties in de zakelijke sfeer. Beide families hadden een boekdrukkerij, -binderij en uitgeverij. De zonen Alberts en Charles Vos hebben alle drie op Rolduc gezeten, maar er is een leeftijdsverschil van resp. 8 en 3 jaar tussen de broers en Charles. Kennismaking op Rolduc ligt daardoor minder voor de hand.
|
Kaart |
1. Twee deftige dames met moeder en twee kinderen |
2. Een deftige dame die wegloopt bij een gezin (vader, moeder en twee kinderen) |
|
Afbeelding |
52550a |
52550b |
|
Gesigneerd |
C V (ineen) |
CHVos (ineen) |
|
Poststempel |
nvt |
Antwerpen/Anvers 21 IX 191[1] Kerkrade 27.911.2-3N |
|
Adressering |
Leeg alleen een aanzet met de letter M |
Den Weld Heer Karel Alberts Markt Kerkrade Nederl. Limburg |
|
Postzegel |
2X 1C (België) |
|
|
Opmerkingen |
Carte Postale doorgestreept, verandert in Drukwerk |
|
|
Tekst |
Charles Vos (dwars) |
|
|
Kaart |
3. Vier gezichten van mannen naast elkaar |
4. Vier gezichten van mannen naast elkaar |
|
Afbeelding |
52550c |
52550d |
|
Gesigneerd |
Ch. Vos 1911 |
CH V (ineen) |
|
Poststempel |
Antwerpen/Anvers 21-22 IX 19[11] Kerkrade 27.9.11.2-3N |
Maastricht 30.12.11.9.10N |
|
Adressering |
Den Weld Heer Frans Alberts Markt Kerkrade Nederl. Limburg |
Den Weld Heer Alberts en familie Markt Kerkrade |
|
Postzegel |
2X 1C (België) |
2,5 C (Nederland) |
|
Opmerkingen |
Carte Postale doorgestreept, verandert in Drukwerk |
Briefkaart |
|
Tekst |
Charles Vos (dwars) |
Ontvangt Vele gelukwenschen voor ’t nieuwe jaar voor u en uw familie. Hoogachtend Charles Vos en Familie (dwars) |
De ansichtkaarten:
1.Twee deftige dames met moeder en twee kinderen
Twee deftige dames zijn hautain afgebeeld. De ene draagt een lang bruin kleed met daarover een bruin jasje met een blauwe kraag. Zij is ruggelings afgebeeld en spreekt een voor haar staande volkse jongen (met hond) verwijtend toe met een opgestoken hand. De andere vrouw met lang blauw kleed met daarover een blauw jasje met een rode kraag met zwarte stippen loopt op de jongen toe. Beide dames dragen een hoed en hebben schoenen met hoge hakken. Rechts staan een betreurende moeder met naast haar haar andere zoon. Zij kijken met afgrijzen naar het tafereel van de beide dames met de jongen.
2. Een deftige dame die wegloopt bij een gezin (vader, moeder en twee kinderen)
Aan de rechterzijde loopt een deftige hautaine ogende vrouw het beeld uit. Ze draagt een lang blauw kleed, een bruin schoudertasje, een hoed en schoenen met hoge hak. Achter haar loopt haar kleine hondje, met een blauwe strik in de staart. De vrouw loopt met “haar neus in de wind” weg. Op de achtergrond is een volks gezin uitgebeeld. Links van de gezette moeder staat “en profil” haar dochter. Met beide armen wiegt de moeder haar andere kind. Naast haar “en face” staat haar echtgenoot ietwat doorgezakt in de benen. Hij heeft zijn handen in zijn zakken en rookt een pijp. De ouders kijken met afgrijzen naar de “kakmedam”.
3. Vier gezichten van mannen naast elkaar
Vos heeft in zijn karakteristieke stijl vier typische mannengezichten afgebeeld. De linker (met snor en pijp en groene pet) kijkt indringend naar de tekenaar. De man naast hem (met sigaret in de mond en een zwarte pet) kijkt met spleetogen in dezelfde richting als zijn buurman. De derde man (met baard, snor en hoed) kijkt recht vooruit. De meeste rechtse man staat gedraaid ten opzichte van de andere mannen.
4. Vier gezichten van mannen naast elkaar
In een zwarte kleur heeft Vos vier gezichten van mannen naast elkaar afgebeeld. Er is geen enkele interactie tussen de mannen. De enige overeenkomst tussen hen zijn hun lange haren. De linker richt zijn noeste blik naar rechts. De tweede is “en profile” met zijn blik naar boven gericht afgebeeld. De derde kijkt boos met zijn blik naar links gericht. De laatste man kijkt boos recht vooruit.
ansichtkaart 1 ansichtkaart 2
ansichtkaart 3
ansichtkaart 4 (foto's eigenaar)
51. Mathias als OrpheusIn het tijdschrift Erts [1] staat een bijdrage van Mathias Kemp met de titel De hemelbespieder. [2]
In het artikel is een tekening van de hand van Charles Vos opgenomen getiteld “Mathias en Orpheus”. De tekening is met potlood gemaakt. Centraal is Mathias Kemp uitgebeeld omringd door dieren en planten.
foto: Erts 1927
[1] Binnendijk D. en H. Scholte, Erts, Letterkundige almanak voor het jaar 1927, uitgeverij Van Looy te Amsterdam[2] Blz 183-193
52. Tekening van de blinde ziener Tiresias
Tekening in boek [1]
Potlood
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1941]
Koning Oedipus is een tragedie van de oud-Griekse tragediedichter Sophocles. In het toneelstuk poogt Oedipus, koning van Thebe, te achterhalen wie de moord op koning Laios heeft gepleegd en ontdekt dat hijzelf de schuldige is.
Een tiental jaar vóór de actie van het stuk begint, werd Oedipus door de inwoners van Thebe aangesteld als hun koning, uit dank omdat hij de stad had bevrijd van de Sfinx, een bloeddorstig monster dat de inwoners en de bezoekers belaagde. Kort dáárvoor was de voormalige koning Laius op reis vermoord, en daarom kreeg Oedipus ook de hand van de koningin-weduwe Iocaste aangeboden.
Nu bedreigt een nieuw onheil de welvaart en de voorspoed der Thebanen: de pest zaait dood en verderf in de stad. Wanneer het stuk begint is het wanhopige volk naar Oedipus' paleis gekomen met de smeekbede hen uit de ellende te bevrijden, zoals hij dat vroeger nog heeft gedaan. Het blijkt dat Oedipus hun verzoek heeft voorzien: net op dat ogenblik keert zijn zwager Creon, de broer van zijn vrouw Iocaste, terug van een bezoek aan het orakel van Apollo, met de heuglijke tijding dat het gevaar zal wijken, wanneer de nog steeds voortvluchtige moordenaar van koning Laius zal opgespoord en gestraft worden.Oedipus gaat onmiddellijk tot de actie over. Het verbaast hem dat de moordenaar nooit eerder werd opgespoord: wie zijn voorganger Laius uit de weg ruimde, heeft het misschien ook wel op zíjn leven gemunt. Tijdens het onderzoek ontbiedt Oedipus de blinde ziener Tiresias. Met tegenzin noemt de wijze profeet na veel aandringen Oedipus zelf als de moordenaar van Laius. [2]
Op zondag 23 maart 1941 werd in Rolduc de Griekse tragedie van Sophocles “Oedipus Rex” uitgevoerd in aanwezigheid van priesters, leraren en honderden (oud)studenten. In het jaarboek werd daar verslag van gedaan. Charles Vos had ter illustratie van dit artikel een tekening gemaakt van de blinde ziener Tiresias.Tijdens de voorstelling maakte Charles Vos tekeningen van de hoofdrolspelers [3] De locatie van de tekeningen is onbekend.
53. Tekening Roda Tinitati Dicata
[1] Zondag „Laetare”, 23 Maart. Sophocles OEDIPUS REX. DE OEDIPUS-SAGE. Rolduc's jaarboek, jrg. 21, 1941 blz 98
[3] Limburger Koerier, 26 maart 1941
Tekening op de voorzijde van een boek [1]
Tekening in inkt
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1947]
Tekst:
Roda Tinitati Dicata
19 47
Avspice Deo
Charles Vos heeft een tekening gemaakt, die geplaatst werd op de voorpagina van het jaarboek 1947.
De vertaling van de tekst: “gewijd aan de drie-eenheid”, “kijk naar God”.
Onder de tekst Roda Tinitati Dicata staat de tekening. Centraal een priester gekleed in een priestergewaad. Naast hem, links en rechts, staat een wapenschild dat hij elk met een hand vasthoudt. Aan beide buitenzijden staat een student van Rolduc die ook het schild vasthoudt. Het rechterschild is het wapen van de provincie Limburg; het linker (waarschijnlijk) een kerkelijk wapen.
Onder deze afbeelding staat in een cirkel de toren van het klooster Rolduc. Links “19” en rechts “47”. Onderaan de tekst Avspice Deo.
[1] Omslag Rolduc’s jaarboek 1947
54. Ontwerptekening voor een monument met twee bisschoppenRHCL Maastricht (GAM 571)
Tekening met potlood, pen en penseel in kleuren
Gesigneerd Ch. Vos (rechtsonder), niet gedateerd [omstreeks 1935]
Waarschijnlijk betreft deze tekening een ontwerp voor een uit te voeren monument in Maastricht. Het monument heeft een drietal treden. Aan de linkerzijde zijn twee treden, waarvan de bovenste met een hoge opstap. Vanaf ongeveer een derde deel zijn het drie treden waarna de bovenste geen vervolg krijgt. Naar de rechterzijde toe zijn de twee treden met een afbuiging naar voren. Aan beide uiteinden staat een kolom met aan de voorzijde een wapenschild. Op de linkerkolom staat het stadswapen van Maastricht. Centraal zijn twee bisschoppen afgebeeld. Rechts is knielend op de hoogste trede een bisschop uitgebeeld die met zijn linkerhand de bisschopsstaf vasthoudt. In zijn andere hand houdt hij de rechterhand van de naast hem staande bisschop vast, die hij kust. Deze bisschop wijst met zijn vrije hand naar de rechterkant. Aan beide zijden van het monument staan struikjes.Is de knielende bisschop Servaas, die de weg naar Maastricht gewezen wordt? Of dit ontwerp ooit uitgevoerd is, is zeer twijfelachtig.
foto: RHCL (GAM 571)
55. Ex libris Jeanne Vos
Particulier bezit
Gekleurde tekening met pen
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afm.: 20cm bij 16cm
Een tekening bestaande uit twee delen gescheiden door de tekst “ex libris Jeanne Vos”.
Aan de linkerzijde staat een vrouw “en profile” naar links. Zij wordt boos belaagd door een groep van zeven personen (vooraan vijf vrouwen en achteraan twee mannen). Een van de vrouwen heeft een kukelende haan met beide handen vast die ze naar de belaagde vrouw richt. De vrouwen schreeuwen teksten naar deze vrouw. Rechts vooraan staat een kind met afgewende blik. Zij heeft een gans in haar handen die kwaakt richting de belaagde vrouw.
In de onderste tekening staat een meisje (deels buiten het kader) “en profile” naar links. Zij kijkt naar een voor haar staand vretend varken. Links en rechts van het meisje staat een vrouw. Beiden zijn slechts gedeeltelijk afgebeeld. Hun beider blik is gericht op het meisje.
De tekening is een ex libris voor Jeanne Vos, de zus van Charles Vos (Maastricht 13 oktober 1924 - 26 januari 1979).
Waarschijnlijk is de tekening gemaakt in de Antwerpse tijd (1909-1914). In deze periode heeft hij meerdere soortgelijke tekeningen gemaakt, veelal postkaarten.
foto's : eigenaar
56. Portret Jeanne Vos
Particulier bezit
Potloodtekening
Gesigneerd en gedateerd Papa 3 Febr. 1932
Tekst in ander handschrift Jeanneke Vos
Het gezicht van Jeanne is “en face” weergegeven. Ze heeft krullend lang haar.
57. Portret kinderen Charles Vos
Particulier bezit
Potloodtekening
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1930]
De kinderen Vos:
zoon Jacques (16 juli 1920 - 2 juni 1992) (links onder op de tekening)
dochter Fien (18 augustus 1922 - 24 december 1998) (rechts onder op de tekening)
dochter Jeanne (13 oktober 1924 - 26 januari 1979) (centraal boven de tekening)
Rechts in het midden staat ook nog een hoofdje (dun getekend)
58. Ontwerpschetsen voor Kaïn
Particulier bezit
Potlood op papier
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 17cm en breedte 10cm
In 1917 nam Charles Vos deel aan de Prix de Rome aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam. Na geslaagd te zijn voor de proefkamp werd hij samen met Ernst B. Baay toegelaten tot de eindkamp. Deze eindkamp had als thema “Kaïns vlucht”. Vos maakte eerst een aantal ontwerpschetsen op papier. Vervolgens een voorstudie gips en tenslotte het beeld dat aan de jury overhandigd werd. De jury kende Charles Vos de Prix de Rome toe.
59. Ex Libris Ch. Vos
Tekening
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Aan de rechterzijde zijn drie personen (vrouw-man-vrouw) “en face” ten voeten uit staande afgebeeld. Vooraan links een man met naast hem twee kinderen. De man trekt een van de kinderen aan zijn oor. Bovenaan de tekst EX- LIBRIS CH.(ineen) VOS.
60. Menukaart
Particulier bezit
Gekleurde inkt
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1942]
Afmetingen: hoogte 20cm en breedte 26cm [1]
Op 20 oktober 1942 trouwen Henk van der Linden (5 januari 1917 – 24 juli 1970) met Helene Dassen (5 september 1917 – 23 februari 1970). De kaart is in twee gedeelte. Op het linker deel staan de handtekeningen van de gasten. Op het rechter deel staat een tekening van Charles Vos. Een man is ten voeten uit staande gekleed in een winterjas met bontkraag afgebeeld. Aan zijn linkerzijde staat een koffer. In zijn linkerhand voor zijn borst houdt hij een aktetasje (de trouwakte?). In zijn rechterhand heeft hij een tasje met hengsels.
Rechts boven de tekst MENU (van boven naar beneden geschreven) en PAPA.
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 233
_________________________________________________________
* 1Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
* 2 Paulussen, Charles Vos, beeldhouwer te Maastricht, Maastricht 2002 (CD-rom)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
71. Maria met Kind
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Ongeglazuurd chamotte klei
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 45cm, breedte 15cm en diepte 12cm
Maria, voorzien van een nimbus, is staande op een console frontaal afgebeeld. Over haar kleed draagt zij een openvallende mantel. Haar blik is naar beneden gericht. Op haar rechterarm op heuphoogte, tegen zich aan, draagt zij haar rechtop zittende Zoon, die een zegenend gebaar maakt. Haar andere arm met geopende hand houdt zij langs haar lichaam.
collectie Peters Smeets
72. Maria met Kind
Particulier bezit (collectie Peter Smeets)
Ongeglazuurd gebakken klei
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 40 cm en breedte 20 cm
Een tronende Madonna draagt haar Zoon op haar linkerarm die op haar schoot rust. Haar hoofd is naar beneden gebogen met haar blik gericht op haar Kind. Het Kind richt zijn blik op zijn moeder.
collectie Peters Smeets
73. Heilig Hart
Locatie: Het beeld werd vervaardigd voor Radboud-Universiteit in Nijmegen. zie http://www.charlesvos.nl/religieuze-werken/overig-religieus-werk/nederland-excl-limburg/heilig-hart
Nu in particulier bezit
Brons
Gesigneerd Ch. Vos (zijkant van de console), gedateerd 1923
Afmetingen: hoogte 129cm, breedte 48cm en diepte 29cm
Het beeld is vervaardigd bij FONDERIE, VERBIJST BRUXELLES (vermeld op de achterzijde van de console)
Op een rechthoekige onderplaat staat het beeld op een bronzen console die naar de zijkanten schuin afloopt. In de jaren 1920-1930 heeft Vos meerdere Heilig Hartbeelden vervaardigd. Vrijwel al deze beelden hebben een betrekkelijk traditionele gotische uitstraling. De nadien voor hem zo typische zwier en beweeglijkheid ontbreken hier nog.
74. Johannes de Doper
Particulier bezit
Chamotte klei, rood-bruin gepatineerd
Gesigneerd Ch. Vos (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: voetstuk: diepte 14cm, breedte 8cm; hoogte van het beeld 31cm
Johannes de Doper was de enige zoon van de priester Zacherias en zijn vrouw Elisabet, die verwant is met Maria. Elisabet was onvruchtbaar tot de aartsengel Gabriël de geboorte van hun zoon aankondigde.
Johannes verkondigde de boodschap van bekering en verlossing van alle zonden door de doop. Hij had veel volgelingen en veel mensen lieten zich door hem dopen in de Jordaan. Tijdens een van de doopsessies kwam Jezus naar hem toe en liet zich door hem dopen. Bij deze gelegenheid daalde de Heilige Geest als duif op Jezus hoofd neer.
In de kunst wordt Johannes vaak weergegeven met het Lam Gods en een staf met een lint met daarop “ecce Agnes dei” (zie daar het Lam Gods). Dit is een uitspraak die hij deed toen hij Jezus doopte waarbij het Lam Gods als “mensenoffer” bedoeld werd. Dit staat voor het feit dat Jezus later zichzelf opofferde aan het kruis om alle zonden van de mensen op te kunnen heffen.
Op een rechthoekige console, opgebouwd uit twee delen op elkaar waarbij de ene een kleinere oppervlakte bestrijkt dan de andere, is ten voeten uit staande Johannes de Doper afgebeeld. Hij draagt een lang kleed. Zijn linkerbeen houdt hij naar achter gebogen; het rust op een verhoging achter hem. Zijn blik is gericht naar de Hemel. Met zijn beide armen omklemt hij op borsthoogte een schaap dat zijn kopje naar rechts (voor de toeschouwer) wendt.
Het beeld is waarschijnlijk altijd in bezit geweest van dezelfde familie. De reden waarom dit beeld gemaakt is helaas onbekend.
foto's eigenaar beeld
75. Heilig Hart
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd
Gesigneerd CH. VOS (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 49cm, breedte 38cm en diepte 27cm
Staande op een wolk is het Heilig Hart afgebeeld. Christus is "en face" staande, met zijn blik naar boven gericht, weergegeven en gekleed in een lange geplooide mantel. Er is sprake van een open uitspringend Heilig Hart. Zijn handen en voeten zijn voorzien van stigmata. Onder het Hart is een banderole aangebracht met de tekst:
"VOICI LE COEUR QUI A TANT AIMÉ LES HOMMES" (zie hier het Hart dat de mensen zo zeer bemind)
Dit beeld heeft grote overeenkomsten met het Heilig Hart onder nummer 43. De houding van het Christus is enigszins afwijkend en de tekst op de banderole is in het Nederlands.
76. Reliëf van de treurende Madonna
Particulier bezit
Bruin geschilderd gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 30cm en breedte 5,5cm
Waarschijnlijk betreft dit een voorstudie. Wellicht voor de Treurende Madonna op zijn grafmonument.
Maria is staande op een console "en face" afgebeeld. Over haar lange kleed draagt zij een driekwarts mantel die zij op borsthoogte met beide handen tegen haar lichaam drukt. Haar hoofd is schuin naar rechts gebogen, uitstralende een grote wanhoop.
77. Heilig Hartbeeld
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Geglazuurde chamotte klei
Gesigneerd Ch. Vos (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 52cm, breedte 22cm en diepte 16cm
Staande voor een kruis is het Heilig Hart met nimbus afgebeeld. Hij draagt een wit kleed met daaroverheen een openvallende rood/bruine mantel.
In zijn linkerhand houdt hij een kelk vast waar het bloed van het Heilig Hart in loopt. Met zijn andere hand maakt hij een zegenend gebaar.
Aan zijn rechterzijde ligt een schaap dat zijn blik naar boven naar Christus gericht heeft. Achter het schaap aan de zijkant is een bloemenmotief aangebracht. Aan de andere zijde van Jezus ligt een gedode draak.
foto Peters Smeets
78. Piëta
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd
Gesigneerd Ch. Vos (zijkant), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 42cm, breedte 33cm en diepte 27cm
Op een ronde console is een zetelende Maria met op haar schoot haar overleden zoon uitgebeeld.
Maria draagt over haar witte kleed een openvallende blauwe mantel. Haar overleden zoon ligt tegen haar aan gevleid. Maria houdt met rechterhand zijn hoofd, dat naar links gericht is, vast en heeft haar hoofd tegen dat van haar zoon gelegd. Met haar linkerhand houdt zij, op borsthoogte, zijn lichaam vast. Zij straalt een grote triestheid uit.
Jezus draagt een lendedoek. Zijn rechterarm rust op het rechterbeen van zijn moeder. De andere hangt langs zijn lichaam. Zijn onderbenen zijn naar links gericht. De stigmata zijn duidelijk herkenbaar.
Links aan de voorzijde ligt op de console de doornenkroon.
79. Jozef met Kind
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Ongeglazuurd gebakken klei
Gesigneerd Ch. Vos (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 27cm en breedte 14cm
Jozef is uitgebeeld als timmerman. Over zijn hemd met korte mouwen draagt hij een timmermanschort. In zijn linkerhand houdt hij een winkelhaak vast. Zijn blik is gericht op zijn Zoon die aan zijn rechterzijde staat en die hij met zijn rechterhand vasthoudt. Zijn Zoon richt zijn blik op zijn vader. Er is een liefdevol contact tussen vader en Zoon.
foto Peters Smeets
80. Martinus van Tours
Particulier bezit
Brons
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen:hoogte 58,5cm, breedte 19cm en diepte 19cm
(de eigenaar heeft het beeld laten plaatsen op een rechthoekige blok steen met achterwand)
Martinus van Tours (ca 306 - 397), veelal Sint Maarten genoemd, werd geboren in Hongarije. Op jonge leeftijd werd hij soldaat en trok op vijftienjarige leeftijd naar Gallië. Volgens de legende verscheen Jezus in de gedaante van een bedelaar aan Maarten, voor de poort van Amiens. Maarten gaf de bedelaar de helft van zijn mantel.
In 371 werd Maarten door de bevolking van Tours gekozen tot bisschop. Na zijn dood werd hij begraven in Tours.
In het beeld, gemaakt door Vos, worden twee episoden uit het leven van Sint Maarten uitgebeeld. Het beeld kan aan drie zijden worden bekeken. Van voren ziet men een paard "en face" dat zijn hoofd afgewend heeft naar rechts. Voor het voorste linkerbeen van het paard ziet een geknielde persoon (bedelaar).
Aan de rechterzijde voor de toeschouwer is de scène uitgebeeld dat de soldaat Maarten, gezeten op zijn paard, de helft van zijn mantel overhandigt aan een geknielde bedelaar die naar hem opkijkt.
Aan de andere zijde is Sint Maarten uitgebeeld als bisschop met zijn staf en mijter. Zijn blik is gericht op een gehurkte bedelaar voor hem.
81. Maria met Kind
Particulier bezit
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 26,5cm, breedte 12cm en diepte 8cm
Maria is zittend in een zetel uitgebeeld. Zij draagt over haar lang witte kleed een blauwe openvallende mantel die op haar schoot weer aansluit. Haar rechterarm rust op de armleuning. Met haar andere hand houdt zij de op haar schoot staande Zoon, gekleed in het wit, vast. Op borsthoogte houdt hij voor zich iets (een vogel?) vast in zijn handen.
Het beeld is vrij grof uitgewerkt, het mist detaillering.
82. Maria (borstbeeld)
Particulier bezit
Gips, gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 38cm, breedte 21cm en diepte 15cm
Een gekroonde Maria met lang loshangend haar. Zij draagt een eenvoudig kleed. Haar blik is naar beneden gericht.
\
83. Anna te Drieën (plaquette)
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Chamotte klei
Gesigneerd Ch. Vos (zijkant rechtsboven), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 39cm, breedte 21cm en diepte 8cm
Anna te Drieën is een voorstelling van de Christelijke iconografie van de Heilige Anna met haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus. In de vijftiende eeuw was de Heilige Anna een van de belangrijkste heiligen. De gelovigen dachten dat zij als oma van Jezus een bijzondere macht had als Hemelse voorspreekster bij haar kleinkind.
Vos beeldde beide vrouwen staande naast elkaar uit. Maria (voor de toeschouwer links), met krullend haar, heeft haar Zoon, half opgericht, op borsthoogte met beide armen vast. Anna heeft een geopend boek, liggend op haar linkerhand. Het Kindje heeft beide handjes op het boek gelegd. Beide vrouwen hebben een vriendelijke uitstraling waarbij de blik van beide vrouwen gericht is op de kijker.
foto's Peters Smeets
84. Maria met Kind
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Gebakken klei, geglazuurd
Gesigneerd CH. Vos (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 45cm, breedte 15cm en diepte 12cm
Maria is “en profil”, ten voeten uit staande op een console, afgebeeld. Zij houdt haar bovenlichaam naar achteren gebogen om een beter zicht op haar Zoon te hebben, die ze tegen haar lichaam aan op haar linkerarm draagt.
Zij is gekleed in een wit kleed en draagt een witte sluier waar haar krullend haar onderuit komt. Over haar kleed draagt ze een blauwe mantel over haar linkerschouder en de beide uiteinden met haar linkerhand voor zich vasthoudt.
Haar Zoon zit gedraaid naar de toeschouwer op haar arm. Met beide armpjes, ondersteund door de rechterhand van zijn Moeder, houdt hij een voorwerp vast, waarschijnlijk een kroon.
De gezichten zijn niet gedetailleerd uitgewerkt.
foto kunsthandel Haffmans foto Peters Smeets
foto Peters Smeets
85. Maria met Kind
Particulier bezit
Chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd,
Afmetingen: hoogte 54cm, breedte 17cm en diepte 9,5cm
Maria is “en face”, staande op een console met aan de voorzijde de Maastrichtse ster, afgebeeld. Over haar kleed draagt ze een geplooide mantel. Op haar hoofd draagt ze een kroon. Haar rechterarm houdt ze langs haar lichaam. Op haar linkerarm draagt ze haar rechtop zittende Zoon, zijn beentjes met haar hand omklemmend. In zijn vooruitgestoken handjes heeft Hij een voorwerp vast.
foto's catawiki
86. Johannes de Doper
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Geglazuurde gebakken klei
Gesigneerd (achterzijde Ch. Vos), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 51cm, breedte 24cm en diepte 16cm
Johannes, zoon van de priester Zacharias en Elisabeth, doopte Joodse mensen, die zich bekeerden, in de rivier de Jordaan. Hij doopte ook Jezus.
Op een rechthoekige console is de doop van Jezus door Johannes de Doper weergegeven.
Johannes (rechts voor de kijker) is “en face” staande, gekleed in een lang kleed, weergegeven met zijn blik gericht op de hemel. In zijn rechterhand houdt hij de herdersstaf met bovenaan een kruisje vast.
Jezus staat naast Johannes met zijn hoofd naar beneden gebogen en zijn handen gekruist voor zijn borst. Johannes schenkt met zijn linkerhand water over het hoofd van Jezus, ten teken van de doop.
Tussen Johannes en Jezus is het Lam Gods weergegeven dat zich met zijn hoofd tegen Jezus vleit.
87. Maria met kind
Particulier bezit
Gekleurde chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [omstreeks 1942]
Afmetingen: hoogte 30cm
Het beeld is door een Maastrichtse aannemer gekocht om als communiecadeau aan zijn dochter te geven.
Maria is zittende met haar Zoon afgebeeld. Maria draagt een wit kleed met daarover een openvallende blauwe mantel. Haar lange haren draagt ze in twee staarten aan de voorzijde. Zij houdt haar zittende Kind op haar rechterarm, het Kind steunend tegen haar lichaam. Haar linkerhand rust tegen het beentje. Haar blik is omlaag gericht op haar Zoon. Het Kind kijkt voor zich uit met zijn linkerarm naar voren gericht.
foto's eigenaar beeld
88. Madonna met Kind
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Gebakken klei, mat geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 59cm, breedte 36cm en diepte 19cm
In een schelpachtige vorm, onderaan verbreed en versiert met bloemachtige motieven, is de zetelende Maria met Kind afgebeeld.
Maria, voorzien van een nimbus, is frontaal weergegeven, draagt een kleed met daarover een openvallende blauwe mantel. Haar benen zijn naar rechts buiten gedraaid, met de voeten gekruist. Ze maakt met haar linkerarm een zegenend gebaar. Met de andere arm ondersteunt ze haar Zoon (met nimbus) die op haar rechterbeen zittend is uitgebeeld. Het Kind helt ietwat naar voren en maakt met beide armen een zegenend gebaar.
In de catalogus voor de tentoonstelling in Weert in 1994/1995 [1] schrijft Paulussen:
"Het daaropvolgende half jaar, van januari 1920 tot 1 juli 1920 verbleef het echtpaar Vos te Florence. Als studieopdracht vervaardigde Charles Vos een in tondo (ronde) vorm afgebeelde Madonna met Kind, geïnspireerd op een vijftiende eeuws Florentijns voorbeeld van de "Della Robbia's"."
Hoogstwaarschijnlijk doelde zij op dit werk dat afkomstig is uit erfenis van de familie Vos (2019). De stijlkenmerken wijzen op een vroeg werk van Vos. Ook uit de collectie van de familie Della Robbia zijn er meerdere werken bekend die als voorbeeld van Vos’ werk Maria met Kind hebben kunnen dienen.
[1] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
foto: Peters Smeets
89. Maria met Kind
Particulier bezit (collectie Peters-Smeets)
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 80cm, breedte 19cm en diepte 18cm
Het beeld is opgebouwd uit een drietal delen. Maria “staat” bovenop het tafereel van de zondeval.
Maria is ten voeten uit staande afgebeeld. Voor zich houdt ze haar Zoon, zijn blik gericht op de toeschouwer, met beide armen vast. Het Kind is met uitzondering van zijn hoofd en gespreide armen door haar mantel bedekt. Maria’s blik is op haar Kind gericht. Vos heeft het beeld vrij strak uitgewerkt in tegenstelling tot zijn vaak zwierige uitvoeringen.
Onder haar voeten is de zondeval uitgebeeld met centraal de boom met vruchten. De slang kronkelt om de boom. Adam zit, voor de toeschouwer, aan de rechterzijde van de boom. Eva aan de linkerzijde. Beiden reiken naar de vruchten.
De zondeval komt voor in het scheppingsverhaal. In het Hof van Eden werd Eva door een slang verleid om een vrucht van een boom te eten, terwijl God dat verboden had. God had hen gewaarschuwd dat als ze van deze vruchten zouden eten, zij zouden sterven. De slang beweerde dat als zij van de vruchten van die boom zouden eten, zij helemaal niet zouden sterven, maar integendeel hun ogen zouden opengaan, zij als goden zouden zijn en kennis zouden hebben van goed en kwaad.
Eva plukte een aantal vruchten en at ervan. Zij gaf een aantal vruchten aan Adam, haar man, die ze ook op at.
Toen Adam en Eva God in de koelte van de avondwind in de tuin hoorden wandelen, verborgen zij zich. God vermoedde dat zij hadden gegeten van de verborgen vruchten en vroeg de man of dit klopte. De man gaf de vrouw de schuld en de vrouw vervolgens de slang.
God vervloekte hierop de slang. Tegen de vrouw zei hij dat haar zwangerschap een zware last zou worden en baren hard zwoegen. Zij zou haar man begeren, maar de man zou over haar heersen. De man zou zijn hele leven moeten zwoegen om uit de akker voedsel te produceren. "Zweten zul je voor je brood, totdat je terugkeert tot de aarde, waaruit je bent genomen: stof ben je, tot stof keer je terug."
Maria wordt in de moderne theologie gezien als de “nieuwe” Eva. In veel afbeeldingen vertrapt zij de slang.
Onderaan is het hoofdje van een duivel afgebeeld, dat zijn handen op zijn hoofd houdt.
foto's Peters Smeets
90. St. Joris en de draak
Particulier bezit
Roodbakkende klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1945-1947]
Vlak de Tweede Wereldoorlog is het beeldje door de grootouders van de eigenaar gekocht in het atelier van Charles Vos.
St. Joris is staande “en profil” weergegeven. Met zijn beide handen houdt hij boven zijn hoofd een zwaard in de aanslag, gericht op de voor hem zittende draak. Achter de heilige is een zittende man afgebeeld die zijn handen naar zijn hoofd heeft gebracht.
foto eigenaar
91. Pater Peerke Donders met jongen uit missie
Particulier bezit (Collectie Peters Smeets)
Gebakken klei,
Geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 97cm
Charles Vos kreeg de opdracht om een tweetal beelden te maken voor plaatsing in een kerk in Brabant. Het betrof een beeld van de H. Dionysius en een beeld van pater Peerke Donders. De beelden pasten niet in de nissen en werden geretourneerd naar Charles Vos. Het Dionysiusbeeld maakt nu deel uit van de collectie van Limburg Museum te Venlo. Het beeld van pater Peerke Donders kwam uiteindelijk in particulier bezit.
Petrus (Peerke) Donders werd op 27 oktober 1809 geboren in Tilburg als zoon van een thuiswever. Zijn moeder overleed op jonge leeftijd, Peerke was pas 7 jaar oud. Thuis leerde hij op zeer jonge leeftijd (12 jaar) van zijn vader het weven. Zowel heeft hij thuis gewerkt als in een textielfabriek in Tilburg. Zijn grote droom was echter om priester te worden.Tijdens zijn studie aan het grootseminarie te Haaren kwam bisschop Grooff uit Suriname op bezoek. Hij zocht priesters voor de missie in Suriname. Alleen Peerke toonde interesse. Op 5 juni 1841 werd hij vervroegd tot priester gewijd en vertrok in 1842 naar Suriname. In 1856 werd hij overgeplaatst naar de missiepost Batavia. In 1867 trad hij toe tot de orde van de Redemptoristen. Suriname (1882) werd zijn nieuwe missiepost. Hij keerde in 1885 weer terug in Batavia. Hier overleed hij 14 januari 1887 waar hij in de eerste instantie ook begraven werd. In 1900 werd hij bijgezet in de St. Petrus en Pauluskerk te Paramaribo. In Tilburg is een verering van Peerke Donders tot stand gekomen.
Op een vierkante platte console is de Pater staande “en face” afgebeeld. Hij draagt over een zijn lange kleed een ruime mantel met kraag die aan de bovenzijde is vastgemaakt. In zijn linkerhand heeft hij een kruis vastgeklemd tegen de borst. Zijn blik is naar beneden gericht waar zich een geknielde jongen, deel verborgen onder de mantel van de geestelijke, bevindt. De kin van de jongen rust op het kruis. De rechterarm van de priester ligt op de schouder van het kind, de hand houdt de onderkant van het kruis vast. Het werk is de afbeelding van de missiepriester met een van zijn pupillen, waarschijnlijk gesitueerd in Suriname.
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd (op eikenhouten console) [1]
Niet gesigneerd, niet gedateerd [2]
Afmetingen: hoogte 39cm, breedte 36cm en diepte 18cm
St. Franciscus
Giovanni Francesco Bernardone komt ter wereld in 1182 in Assisi. Zijn vader is een rijke lakenkoopman. Omdat zijn vader veel handel drijft in Frankrijk en daar op het moment van Giovanni’s geboorte ook verblijft, noemt hij zijn zoon Francesco.
Francesco is een levenslustige jongen. Hij groeit op in welvaart. Tijdens zijn jeugd heeft hij de ambitie om ridder te worden. Wanneer er oorlog uitbreekt tussen Assisi en Perugia trekt hij ten strijde. Tijdens deze strijdt wordt Francesco gevangen genomen. Pas een jaar later komt hij vrij, nadat zijn vader een flink bedrag aan losgeld heeft betaald. Ziek en verzwakt keert hij terug naar zijn geboortestad.
De oorlog, zijn gevangenschap en het contact met armen en zieken verandert het leven van Francesco. Hij besluit zijn leven in rijkdom vaarwel te zeggen en afstand te doen van al zijn aardse bezittingen. Hij neemt zijn intrek in het klooster bij de San-Damianokerk in Assisi. Franciscus’ leven staat vanaf dat moment in dienst van God.
Na twee jaar verblijf in het klooster, begint Franciscus in de omgeving te preken. Zijn boodschap is liefde: liefde voor de Schepper, voor de mens, voor dieren en planten. Hij noemt alle levende wezens zijn broeders en zusters. Uiteindelijk richt Franciscus de kloosterorde Franciscanen op. In 1217 wordt deze orde officieel erkend door Paus Honorius III.
Naast Franciscus’ compassie voor dieren is er de legende dat hij met dieren kan praten. Zo zijn er verhalen over een preek van Franciscus voor een groep vogels. In plaats van weg te vliegen, luisteren ze - volgens het verhaal - aandachtig naar zijn redevoering.
Nog beroemder is de legende over een wolf, die de inwoners van het dorp Gubbio voortdurend aanvalt. Franciscus gaat het gesprek aan met de wolf en laat hem beloven, dat hij geen mensen meer zal aanvallen. In ruil hiervoor zullen de bewoners van Gubbio hem iedere dag te eten geven. De wolf gaat akkoord met Franciscus’ voorstel en de wolf en de dorpelingen leven voortaan in vrede met elkaar. [3]
Charles Vos heeft in het beeld de legende van Gubbio uitgebeeld. De heilige Franciscus, gekleed in ordekledij, zit op zijn knieën. Voor hem ligt een gedood schaap. De wolf is tegen de heilige opgesprongen. Zijn linker voorpoot rust tegen de borst van Franciscus. Zijn rechter voorpoot ligt in de linkerhand van de pater. Hun beider blikken kruisen elkaar. De heilige spreekt de wolf toe. Met zijn vrije hand zegent Franciscus de wolf.
foto eigenaar
[1] Bij de koop door de eigenaar op maat laten zagen, email 23 juni 2021
[2] gekocht bij Gerard Hack-Rutten, Wolfstraat te Maastricht in de jaren 1950/60, email 23 juni 2021
[3] Klein-Horsman, Anneloes; Franciscus: de heilige van de dierendag in http://www.geschiedenisbeleven.nl/franciscus-de-heilige-van-dierendag/
93. OLV Sterre der Zee
Particulier bezit
‘t Weike, Bemelerweg 74, 6226 HB Maastricht
Gebakken klei geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1939]
Afmetingen: hoogte 52cm en breedte 35cm
Herbert Lehmann, geboren in 1907 in Duitsland, kwam in 1930 als afgestudeerd glasingenieur werken voor de Kristalunie in Maastricht. Hij was aangenomen als laborant. Niet veel later kreeg hij de verantwoordelijkheid voor het gehele proces van de glasfabricage. Na de oorlog bij de herstart van de fabriek werd de heer Lehmann technisch directeur. In 1956 verliet hij de Kristalunie.
Eind 1930 ontmoette hij zijn toekomstige vrouw, die les gaf op de Mulo (o.a. Duits). Dat was handig omdat Herbert Lehmann de Nederlandse taal niet machtig was. Enige jaren later (1935) kochten zij een stuk grond, waar fruitbomen aangeplant werden en waarop een hondenkennel werd gebouwd. Onder de kennel waren twee opslagruimten voor fruit. Die ruimten deden later dienst als schuilkelders. In 1937 werd besloten op het erf een woonhuis te bouwen. Het ontwerp werd door Lehmann zelf gemaakt. De goedkeuring voor de bouw verliep niet van een leien dakje. De woning kwam uiteindelijk in 1939 gereed. Het huis werd het ‘t Weike genoemd.
Vanaf het begin had Lehmann, via de kunstenaars die voor de Kristalunie werkten, contact met regionale kunstenaars. Zo ook met Charles Vos. Met hem zou het gezin een vriendschapsband opbouwen. Mevrouw Lehmann vereerde Maria en bezocht regelmatig de OLV-basiliek in Maastricht, waar het bekende beeld OLV Sterre der Zee in de Merode-kapel staat. Charles Vos was hiervan op de hoogte en maakte als cadeau voor het nieuwe huis een Mariabeeld, dat boven de schouw werd ingemetseld.
Nadat het gezin ’t Weike verkocht had, woonden er diverse andere mensen maar het Mariabeeld bevindt zich nog steeds op dezelfde plaats.
Het betreft een plaquette met een afbeelding van OLV Sterre der Zee. Het bovenlichaam van Maria is “en face” afgebeeld. Zij draagt een wit kleed en daarover een opvallende blauwe mantel. Haar Zoon is aan haar rechterzijde afgebeeld (een zeldzaamheid in het werk van Vos). Zijn moeder heeft haar rechterarm om hem heen geslagen. Maria heeft haar glunderende gezicht gevleid tegen dat van haar Zoon.
Boven hen is een krans van rozen afgebeeld. Het Kindje Jezus heeft een roos geplukt die hij met zijn linkerhand in de open hand van zijn moeder legt. Zijn andere hand reikt omhoog om een nieuwe roos te plukken.
De plaquette toont een vrolijk tafereel tussen Moeder en Zoon.
foto: eigenaar van het beeld
94. Piëta
Piëta
Particulier bezit
Gebakken klei, geglazuurd
Gesigneerd Ch. Vos (zijkant rechtsachter), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 45cm, breedte 33cm en diepte 23cm
Op een platte console (halve cirkel) is de Piëta uitgebeeld. Maria, zittend, draagt een wit kleed met daaroverheen een blauwe openvallende mantel. Haar overleden Zoon, deels steunend op zijn benen, wordt door haar vastgehouden. Haar linkerhand rust op zijn borst, met de andere hand ondersteunt ze zijn hoofd dat tegen haar aanligt. Maria heeft haar hoofd naar rechts beneden gedraaid tegen het hoofd van haar overleden Zoon steunend. De stigmata zijn duidelijk zichtbaar.
Het tafereel straalt een diepe triestheid uit.
foto De zilveren trompet; orgaan voor de R.K. meisjes en jonge vrouwen, jrg 11, 1941, no 10, 1941, blz. 155 Het Gildeboek, jrg. 24, 1941, nr 4
Onderstaande afbeelding is waarschijnlijk een voorstudie voor bovenstaande plaquette.
Locatie: collectie Smeets
Niet gesigneerd, niet gedateerd [voor 1941]
Afmetingen: hoogte 30cm en breedte 21cm
foto: eigenaar
[1] De Tijd, 17 maart, 22 maart, 31 maart, 4 april en 6 april 1941
[2] www.lumenchrist.nl, januari 2013
[3] “Van Charles Vos werden zoowel de prachtig-bewogen Paaschgroep als de stijlvolle plaquette verkocht” NN, Rond de Paaschtentoonstelling in De zilveren trompet; orgaan voor de R.K. meisjes en jonge vrouwen, jrg 11, 1941, no 10, 1941, blz. 155
Maria is zittend frontaal afgebeeld. Ze ondersteunt met haar rechterarm het lichaam van haar overleden Zoon, dat tussen haar benen op de grond rust. Haar hoofd is naar rechts afgebogen. Christus rechterarm hangt langs zijn lichaam omlaag.
Dit beeld lijkt wel een ontwerp voor de Piëta in de Koepelkerk in Maastricht. De afbeelding in het Gildeboek dateert uit 1933. Het beeld in de Koepelkerk wordt gedateerd rond 1950. Toch zijn er grote overeenkomsten.
foto: het Gildeboek van 1933 (jrg. 16, nr. 3 blz. 107)
97. Maria met Kind
Particulier bezit (W. Smeets)
Toegeschreven aan Charles Vos
Gips (in zilvertinten uitgevoerd)
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: lengte 37cm, breedte 9cm en diepte 4cm
Maria met nimbus is “en face” staande op een console, voorzien van engelen, afgebeeld. Over haar kleed draagt zij een openvallende gedrapeerde mantel, die aan de bovenzijde met een gesp is vastgemaakt. Haar hoofd is enigszins afgebogen naar rechts. Haar Zoon, met nimbus, is zittend op haar linkerarm tegen haar aangevleid weergegeven met zijn blik gericht naar de toeschouwer. Met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar. In zijn linkerhand tegen zijn lichaam, op borsthoogte, houdt hij een granaatappel vast. De granaatappel symboliseert de vruchtbaarheid en adel en de rode kleur van de vrucht, de Passie van Christus.
Op de console is links en rechts een engelenhoofdje, gericht met hun blik op Maria, weergegeven.
Het beeld is in zilvertinten uitgevoerd.
foto's eigenaar
98. Huiszegen
Particulier bezit
Gebakken klei, door Guilaume Oliver geschilderd in bruin, rood-bruin, geel en licht en donker blauw kleuren en daarna geglazuurd
Gesigneerd CH.V., niet gedateerd [circa 1944]
Afmetingen: hoogte 62cm, breedte 41cm en diepte 27cm
Op 22 december 1940 werd Willy Oliver geboren. Zijn ouders dragen hun zoon op Christus H. Hart. Centraal in de afbeelding staat het H. Hart, die met zijn handen een zegenend gebaar
maakt. Op de achtergrond zijn de St. Servaaskerk, de St. Janskerk, de Matthiaskerk en de OLV-kerk afgebeeld. Links op een banderole het jaartal “1940”. Op borsthoogte van Christus staat naast zijn linkerarm OL-Vrouwe met Kind op haar arm, aan de andere zijde St. Servaas met staf. Links onder het corpus van Jezus. Rechts onder Maria. Op de voorgrond zitten de ouders van de pasgeborene geknield (op de rug gezien) en bieden hun zoon, die op hun armen ligt, aan Christus aan.[1]
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 166
99. Ecce homo
Particulier bezit (locatie onbekend)
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 50cm
Het grafmonument van Pie Dejong op de begraafplaats aan de Tongerseweg in Maastricht werd ontworpen door Appie Drielsma. Dejong had een kunstgalerij in het pand Grote Staat 65 in Maastricht. Het beeldje op de stèle is een bronzen afgietsel van een gipsmodel van de hand van Charles Vos. Dit model bevond zich in de privé-collectie van Dejong. De huidige locatie is onbekend.
Naast dit bronzen afgietsel maakte nog een vijftal bronzen exemplaren.
foto's Venduehuis Dickhaut
100. Huiszegen
Particulier bezit
Gebakken chamotteklei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1943]
Afmetingen: hoogte 63cm, breedte 42cm en diepte 12cm
In 1943 trouwden Jean Maessen en Mia Oliver. Als huwelijkscadeau kregen ze dit beeld.
Op een console met rug staat centraal Christus H. Hart. Rechts Johannes de Doper (blik omhoog naar Christus gericht) en links Maria (met haar hoofd nederig omlaag), zij zijn de patroonheiligen van het echtpaar.[1]
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 167
101. H. Barbara
Locatie onbekend
Houten beeld
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1950]
In 1950 schreef het Sint Barbaracomité van de staatsmijn Maurits ter gelegenheid van het vijftig jarige bestaan van de mijn een prijsvraag uit voor een Barbaramonument uit. Vos nam deel aan de prijsvraag maar zijn inzending viel niet in de prijzen. Gekozen werd voor de inzending van Wim van Hoorn.
Op zondag 8 juli 1951 onthulde hoofdbedrijfsingenieur M.J.A. Bergstein tegenover de hoofdingang van Staatsmijn Maurits in Geleen het beeld. [1]
Dat Barbara heeft bestaan, staat historisch vast. Maar wat we van haar leven en sterven weten, berust puur op legende.
Barbara was de dochter van een rijke heiden uit Nicomedië. Om haar tegen ongewenste invloeden te beschermen sloot hij haar op in een toren. Desondanks werd zij bekeerd tot het Christendom, men zegt zelfs door Origenes, de beroemde theoloog uit Alexandrië († 254). Haar vader ontdekte dit toen Barbara vroeg om een derde venster in haar toren aan te brengen ter ere van de Heilige Drie-Eenheid. Hij liet haar folteren om haar tot geloofsafval te dwingen. Toen dat niet lukte, onthoofdde hij zijn dochter. Meteen daarna werd hij gestraft: een bliksemschicht doodde hem. [2]
Barbara, patroonheilige van de mijnwerkers, is ten voeten uit staande afgebeeld op een console. Zij draagt een lang kleed uit twee delen, daaroverheen een korset met knopen en rijgsnoer. Op haar hoofd draagt zij een sluier, In haar rechterhand heeft ze haar attribuut, de toren, vast. Haar andere arm hangt met geopende hand, langs haar lichaam. Onderaan aan haar rechterzijde staat de mijnlamp, een verwijzing naar de opdrachtgever.
[1] https://www.demijnen.nl/actueel/artikel/een-bijzondere-barbara, december 2023
[2] www.heiligennet.nl, december 2012
102 Jozef
Particulier bezit
Geglazuurde chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 78cm, breedte 12cm en diepte 10cm
Jozef is ten voeten uit staande op een console afgebeeld. Over zijn licht bruin kleed draagt hij een blauwe openvallende mantel. Zijn linkerhand rust op zijn hart en met de andere hand maakt hij een zegenend gebaar.
103. OLV HULP DER CHRISTENEN (ontwerp) [1]
Particulier bezit.
Gips, lichtbruin gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1942-1943]
Afmetingen: hoogte 55cm, breedte 25cm en diepte 14cm
Dit beeld is een ontwerp voor het eerste Mariabeeld, genaamd “Onze Lieve Vrouw Hulp Der Christenen”, dat deel uitmaakte van de zogenaamde Bidwegbeelden: de langs de route van de bidweg van “OLV Sterre der Zee” geplaatste Maria-afbeeldingen te Maastricht.
Het gebakken en geglazuurde origineel werd in 1943 geplaatst in de hoeknis boven het
pand Bredestraat-hoek-Heggenstraat. Nadat het in hetzelfde pand op een andere plek was
herplaatst, werd het enige tijd later gestolen. Sindsdien is dit Mariabeeld spoorloos
verdwenen.
Maria is met het naar rechts gewende hoofd en staande ten voeten uitgebeeld. Zij strekt haar rechterhand reddend uit naar de hulpeloze naakte man, die ten halve lijve in het water is afgebeeld. Drie van de zes punten van de bidwegster, met vallende stralen zijn afgebeeld ter rechterzijde van Maria’s hoofd. Met haar linkerhand houdt zij haar zittende zoon vast aan zijn linkerbeen. Zijn rechterhand heeft hij om zijn moeders hals. De andere hand steunt op Maria’s linkerarm. Het Kind kijkt naar de hulpeloze man.
[1] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
104. Maria met Kind
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 33cm, breedte 14cm en diepte 9cm
Maria is op een console staande en steunend op haar linkerbeen afgebeeld. Over haar wit kleed draagt zij een deels openvallende gedrapeerde blauwe mantel die aan de voorzijde is vastgemaakt. Onder haar witte sluier komt een gedeelte van bruine haren uit. In haar omhooggeheven rechterarm heeft ze een lelie met een lange steel vast.
Op haar linkerarm, tegen haar lichaam gevleid, draagt zij haar Zoon, hun hoofden liefdevol tegen elkaar. Het Kindje Jezus maakt een zegenend gebaar.
105 . Drie-eenheid
Particulier bezit
Geglazuurde chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 35cm, breedte 37cm en diepte 20cm, omvang 85cm
Het beeld heeft de vorm van een driehoek. Rechts (voor de toeschouwer) is God de Vader, met een lange baard, zittend afgebeeld. Met zijn linkerhand maakt hij een zegenend gebaar. Aan zijn rechterzijde is zijn Zoon zittend afgebeeld. Hij heeft zijn hoofd tegen dat van zijn Vader gevleid. Hij draagt over zijn kleed een bruine openvallende mantel. Jezus heeft zijn rechterhand op de rechterhand van zijn Vader gelegd. Op zijn schoot ligt een opengeslagen boek. De Heilige Geest, in de vorm van een duif, is centraal boven de opeenliggende van Vader en Zoon afgebeeld. Het beeld toont een innige verbondenheid.
foto: eigenaar van het beeld
106 Heilig Hart en Maria
Particulier bezit
Geschilderd gipsNiet gesigneerd, niet gedateerd [1943]
Afmetingen: hoogte 68cm en breedte 25cm
Rond 1943 is het beeld in bezit van de familie gekomen, waar het zich nog steeds bevindt.Ter hoogte van de rechter oksel is een beschadiging. Die is aan het einde van de Tweede Wereldoorlog ontstaan door de inslag van een granaatscherf.
Het Heilig Hart is ten voeten uit staande afgebeeld. Hij draagt over zijn wit kleed een rood/bruine openvallende mantel die rond het middel sluit. Zijn rechterarm is omhoog geheven, de andere hand rust op zijn Heilig Hart. Zijn blik is naar links beneden gericht waar aan zijn voeten een knielende Maris is uitgebeeld. Zij kijkt op naar Christus. Over haar wit kleed draagt ze een blauwe mantel. Haar hand heeft ze gevouwen voor zich. Waarschijnlijk zijn achter het hoofd van het Heilig Hart de vleugels van een engel weergegeven. Het beeld straalt een innige band uit.
foto's : eigenaar van het beeld
107. De gekruisigde Christus en de verwaarloosde jeugd
Locatie onbekend
Keramiek
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen:
Charles Vos heeft de plaquette gemaakt voor de Zusters van het arme Kind Jezus in Maastricht. Zij waren werkzaam zowel in het onderwijs als het maatschappelijke werk in achterstandswijken in Maastricht (o.a. Boschstraatkwartier).
Het verhaal achter de plaquette:Zuster Clara Christophore van de congregatie Zusters van het arm Kind Jezus speelde in Maastricht een belangrijke rol bij de opvang van kansarme jeugd in de Boschstraatkwartier en in Wijck.
Achtereenvolgens worden belicht: de congregatie van de Zusters van het arme Kind Jezus, hun werkzaamheden in Maastricht (onderwijs, patronaat en de Peerdstal) en de rol van zusterClara Christophora.
De Zusters van het arme Kind Jezus is een katholieke vrouwelijke congregatie. De congregatie is in 1844 opgericht in Aken met als doel arme en noodlijdende kinderen te helpen en een christelijke opvoeding te geven. In 1875 moest de congregatie noodgedwongen Pruisen verlaten en vestigde zich in de Nederlandse plaats Simpelveld, net over de grens bij Aken.[1]
Nadat in Simpelveld een geschikte locatie voor het nieuwe moederhuis was gevonden, moest ook een geschikte werkkring gevonden worden voor hun roeping in praktijk te kunnen brengen. Pastoor Sijben van de Sint-Matthijsparochie attendeerde de zuster op het pand Boschstraat 69. Het werd aangekocht en bleek al snel te klein voor het pensionaat en de kweekschool (nu Pedagogische Academie). Uiteindelijk kon na een periode van huren (1883-1899) in 1899 het eigendomsrecht van de panden Boschstraat 71 en 73 worden verkregen.[2]
Naast diverse vormen van onderwijs runden de Zusters een pensionaat en boden op de zondagmiddagen een veilige haven aan tientallen “in gevaar verkerende” opgroeiende meisjes.[3]
Vooral hun armenscholen voorzagen in een grote behoefte. De eerste school was gevestigd in de Boschstraat en later verplaatst naar de Mariastraat. Vervolgens werd Achter de Barakken een tweede armenschool geopend (St. Jozefschool ook wel St. Claraschool[4] genoemd).[5]
Zuster Clara Christophra was jarenlang directrice van deze school.Door plaatsgebrek in de Boschstraat werden een tweetal opleidingen verplaatst naar Caberg:de kweekschool en Mulo St. Marie (in 1989 gefuseerd en het gebouw verlaten). Ook van deze meisjesschool was zuster Clara Christophra was jarenlang lerares.
Behalve aan onderwijs werd na 1900 ook geleidelijk gestart met patronaats- en buurthuiswerk. In 1901 richtten de zusters in de Rechtstraat een patronaat voor arme meisjes in.[6]
Stichting Sint Agnes te Maastricht was een interparochiële instelling voor jeugdwerk en gezinswerk. De Stichting werd in 1915 opgericht door Kapelaan Lemmens (de latere bisschop van Roermond).[7] In 1948 kreeg zuster Clara Christophora de hoofdleiding.[8]
In 1961 werd geconstateerd dat de opgroeiende jeugd behoefte had kleine lokaaltjes waar amusement geboden kon worden. “In het voorjaar van 1962 kreeg de Stichting de beschikking over een groot pand, bestaande uit twee belendende huizen. Het ene, een voormalig groot herenhuis, met de gezellige sfeer, welke aan dit soort oudere huizen eigen is, leek ideaal voor de weekse clubs van meisjes en moeders. Het andere, waarvan de benedenverdieping – een lange, betrekkelijk smalle ruimte – jaren her als paardenstal had dienst gedaan, zou uiterst geschikt zijn voor het z.g. Open Jeugdwerk. Het grootste lokaal zou als bar dienst doen”. [9]
De naam voor de ruimte was snel gevonden “De Peerdsstal”. Na de opening eind september kwamen vele ruige jongeren af op de bar.[10]
Zuster Clara Christophola had de leiding en werd geassisteerd door zes tot 10 leiders/leidsters.[11]
In april 1964 kwam het bericht dat het huis waarin De Peerdsstal gevestigd was, zou worden afgebroken. Aan de andere kant van het herenhuis lag een leegstaande constructiewerkplaats. De Gemeente gaf toestemming om dit gebouw in gebruik te nemen. Na veel werk werd de nieuwe Peerdsstal geopend.[12]
De instanties die beroepsmatig bemoeienis had met de jeugd juichte het Instuifwerk toe. Er was contact met de jeugd waarvan een preventiewerking uitging.[13]
Bij de vele werkzaamheden van de congregatie in Maastricht speelde Zuster Clara Christophola een belangrijke rol. Zij werd als Maria Louisa Theunissen werd op1 februari 1909 te Eijsden geboren.[14] Zij trad in 1931 of 1932 in als zuster Clara Christophora bij de congregatie van de Zusters van het arme Kind Jezus in Maastricht.Zij is gestorven 24 november 1979 te Cadier en Keer [15]
In de overlijdensadvertentie van de congregatie staat “zij ontving de onderscheiding als Ridder in de Orde van Oranje Nassau voor haar levenslange arbeid ten dienste van de Maastrichtse jeugd als hoofd van de St. Jozefschool Achter de Barakken, als lerares aan de Middelbare meisjesschool en als leidster van het St. Agnes-patronaat en de Peerdsstal.
Zuster Clara Christophola schreef een artikel met als titel “Twaalfjarige meisjes in een verpauperde volksbuurt”. In dit artikel schreef ze over de plaquette van Charles Vos:“Charles Vos heeft in het reliëf, dat hij voor de kinderen uit deze buurt ontworpen heeft en waarvan hierbij een foto afgedrukt is, m.i. zeer goed de crisis op religieus gebied bij de pubescent uitgebeeld. Alle lijnen en tinten stuwen naar de stille Christus en komen er tot rust. Maar bij de linkse, haast radeloze figuur, waarvan ongeveer de leeftijd, waarover wij het dit artikel hebben, wordt voorgesteld, zet de tragiek in. Tegelijkertijd met het grijpen naar een houvast in de Christus, vloeit het vertrouwen al weg uit de arm en wendt het ontredderde gelaat zich in vertwijfeling van Hem af. Dit is schrijnend en huiveringwekkend tegelijk. Maar het reliëf geeft ook troost en vertrouwen. Er blijft contact tussen de alleswetende Christus en het zich afkerende meisje, misschien wel het sterkste contact. Ofschoon er tussen Hem en alle figuren van deze groep een zwijgende, maar innige binding is, wendt Hij zijn gelaat juist naar dit meisje en Zijn erbarmende armen blijven beschermend gebogen, ook over haar.”[16]
Beschrijving van de plaquette:Op een console staande is een groep uitgebeeld met centraal Christus aan het kruis geflankeerd aan beide zijden door een zuster van het arm Kind Jezus met twee jonge meisjes.De uitgemergelde Christus is gestorven aan het kruis. Achter zijn hoofd met doornenkroon een nimbus en erboven een banderole met de tekst “I.N.R.I”. Zijn hoofd is naar rechts gebogen en rust op zijn schouder. Zijn benen zijn over elkaar gekruist aan het kruis genageld.Links en rechts onder het kruis staat een zuster (van de orde het arme Kind Jezus. De zuster aan zijn rechterzijde kijkt vertwijfeld en heeft twee voor haar staande meisjes onder haar hoede. Het oudste meisje heeft haar gezicht afgewend en reikt met haar rechterhand naar Christus. Het kleine meisje kijkt met voor haar gevouwen handen voor zich naar de Heer.De zuster aan de andere zijde heeft haar hoofd naar links opzij afgewend en heeft ook een tweetal meisjes onder haar hoede. Het oudste is “en profile” afgebeeld en kijkt het geheven hoofd naar Christus. Het kleine meisje kijkt met voor haar gevouwen handen voor zich naar Christus.Vos heeft op dramatische uitgebeeld: Christus aan het kruis omgeven door verwaarloze meisjes uit het Boschstraatkwartier in Maastricht, die opgevangen worden door de Zusters van het arm Kind Jezus. Ondanks alles is er een band tussen de kinderen en de Heer.
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Zusters_van_het_Arme_Kind_Jezus , 11 juni 2024
[2] Arnold, Paul: Rondom Boschstraat 73, Maastrichts Silhouet deel 71 , Maastricht 2008, blz. 27-32
[3] Ibidem blz. 36
[4] https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=38&miaet=1&micode=21.212B&minr=1175651&miview=inv2 (juni 2024)
[5] Ibidem blz. 32
[6] https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=38&miaet=1&micode=21.212B&minr=1175651&miview=inv2 (juni 2024)
[7] De Nieuwe Limburger 26 maart 1965
[8] De Nieuwe Limburger 13 oktober 1965
[9] Harten Troef; Tijdschrift der Zusters van het arm Kindje Jezus, jg. 11 no. 6 1965, blz. 86
[10] Ibidem, blz. 87
[11] Ibidem, blz. 90
[12] Ibidem, blz. 90-91
[13] Ibidem, blz. 93
[15] Limburgsch Dagblad 26 november 1979: overlijdensadvertentie namens de familie en een van de Zusters van het arme Kind Jezus
[16] Zr. Clara Christofhora van het arme Kind Jezus, Twaalfjarige meisjes in een verpauperde volksbuurt inDUX Katholiek maandblad voor allen die medewerken aan de vrije jeugdvorming in Nederland en België, jg. 20 nr. 1 januari 1953 blz. 129-130
foto: Paulussen
foto: tijdschrift DUX (zie voetnoot)
foto: eigenaar beeld
Published in
DefaultCms2CmsCategory
36. Buste van een meisje met strik
Particulier bezit.
Bronzen sculptuur
Niet gesigneerd, niet gedateerd [ca. 1920]
Afmetingen: hoogte 41cm en breedte 27cm
Op een achthoekige sokkel is het bronzen hoofdje van het kind weergegeven.
Zij is "en face" afgebeeld. Langs haar hoofd heeft ze lange pijpenkrullen. Achter op haar hoofd draagt ze een grote strik.
collectie Peters Smeets
37. Portretkop Fien Vos
Particulier bezit (collectie Peters Smeets).
Gebakken klei geglazuurd
Gesigneerd CH. Vos en gedateerd 1942
Afmetingen: hoogte 26cm, breedte 23cm en diepte 16cm
Fien Vos is “en face” afgebeeld, zij toont nauwelijks emoties. Zij heeft lang haar zodanig gemodelleerd dat haar oren vrij zijn. Zij is de oudste dochter van Charles Vos. Ze werd geboren te Maastricht op 18 augustus 1922 en overleed aldaar op 24 december 1998.
De kop werd gemaakt toen zij rond twintig jaar oud was.
Collectie Peters Smeets
38. Romantisch stel
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd
Gesigneerd CH. VOS, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 44cm en diepte 18cm
Een vrijend koppeltje waarbij de vrouw op een blauw kleed (of mantel) languit ligt, steunend met haar hoofd op de man; zij heeft haar benen enigszins opgetrokken. Aan hoofd zit de gehurkte man met het rechterbeen opgetrokken. Met zijn linkerhand heeft hij de linkerhand van de langs haar lichaam liggende arm van de vrouw vast. Zijn andere hand rust op de rechterschouder van de vrouw.
Zij houdt haar hoofd achterover. Het hoofd van de man is naar rechts beneden gedraaid. De vrouw en de man staan op het punt elkaar te kussen.
collectie Peters Smeets
39. Man
Particulier bezit.
Op een console zit een geknielde man met zijn rechterarm in zijn zij en met de andere hand rust op een naast hem staand voorwerp. Hij draagt uitsluitend een broek. Zijn gezicht ietwat naar links gericht, zijn ogen zijn gesloten. Ondanks dat dit een ontwerp is, is het vrij gedetailleerd uitgewerkt.
Afbeelding: eigenaar
40. Portretkopje Veronique
Particulier bezit
Gebakken klei en geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [ca. 1949]
Afmetingen: 13cm x 19cm x 12cm
Veronique is "en face" afgebeeld. Na haar huwelijk heet zij Goffin. Op de tentoonstelling in het Museum van Valkenburg (najaar 2012) heeft ze nog geposeerd naast het beeld.
Zij draagt een blouse met dubbele hals. Op de voorkant van haar hoofd heeft ze een kuif.
41. Kinderkopje Peter JordansParticulier bezit
Gepatineerd gipsen sculptuur op houten basement
Gesigneerd Ch. Vos, gedateerd 1944
Afmetingen: hoogte 20cm
Peter Jordans is geboren op 9 april 1942.
Op een houten basement is in een soort gipsen kraag het hoofd van het kind geplaatst. Het kind kijkt strak voor zich uit. Midden op het hoofd heeft het een kuif.
collectie Peters Smeets
42. Portretkop Manja Jordans
Paticulier bezit
Chamotte klei
Ongesigneerd, niet gedateerd [1952]
Afmetingen: hoogte 27cm
Manja geboren 10 maart 1945. Zij is een zus van Peter Jordans
Het hoofd met schouders is weergegeven. Zij is "en face" afgebeeld. Zij draagt kort haar tot op haar oor met een scheiding aan de rechterzijde.
43. De BlindeParticulier bezit
Gips
De Blinde werd driemaal geëxposeerd:
Hedendaagse Limburgsche Kunst in het Gemeentemuseum van Den Haag (van 30 oktober tot 12 december 1937), catalogusnummer 121
Kunstzaal de Gulden Roos ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Charles Vos, 10 september 1938
Schilder- en tekenkundig Genootschap Kunstliefde Utrecht; Juni 1935, Werk van leden van de Limburgse Kunstkring
Twee Limburgse kranten beschreven het beeld : "uit het beeld van den Blinde blijkt, dat. Charles Vos niet alleen een uitstekend beeldhouwer is van uiterlijke vormen, maar daarin ook aan het innerlijke uitdrukking weet te geven, zooals hier in voorhoofd en mond, in geheel het gelaat en gerichtheid van den blinden naar binnen kenbaar is." [1]
Een andere krant beschreef het beeld als volgt: [2]
"Beeldhouwwerk zoo zegt men, ligt den Nederlander minder dan schilderkunst. Toch hebben wij groote beeldhouwers gehad. Dit wérk van Charles Vos is opnieuw een bewijs er voor, dat er toch wel beeldhouwers van bijzondere kwaliteit onder ons leven. Een feit is het, dat de gemiddelde Nederlander meer moeite heeft om een beeldhouwwerk te zien, te bewonderen dan met schilderijen.
Hoe komt dat? Dat komt misschien, omdat wij in ons land, overal, waar wij rond zien, herinnerd worden aan bekende voorstellingen van onze groote landschapsschilders. Zoodoende is de Nederlander gaan leeren zien met een schildersoog. Ieder volk is nu eenmaal op één gebied van de kunst het beste, en dat is ' goed zoo.
Wanneer men voor een beeldhouwwerk staat, dan gaat men er als 't ware vanzelf omheen loopen. Dat is de eerste ervaring die men opdoet van de plastiek, van het ruimtebeeld. Wanneer men gezien heeft hoe het ding in de ruimte staat, wat de omtrekken ervan zijn vanaf de verschillende standpunten uit bezien, pas dan komt men er toe zich af te vragen, wat de kunstenaar met dit werkstuk heeft willen uitdrukken. En dat controleert men dan (dit is één manier om beeldhouwwerk te leeren zien) aan de details. Wanneer een blinde weet dat men naar hem ziet, dan gaan de spiertjes op zijn gelaat aan het bewegen: Hij vertrekt den mond. en verplaatst, de wenkbrauwen. En hij zegt een woord om te vernemen uit uw antwoord, wat gedenkt. Omdat hij u niet zien kon, moet hij er zóó achter komen. Zoo heeft de beeldhouwer Vos dezen blinden man hier weergegeven. Sprekende met geheel z'n gelaat. Met zijn stille toeë oogen maar de vragende en luisterende houding van het hoofd, dat eventjes schuin op den romp staat. Iemand die gewend is de dingen lang te overpeinzen, omdat hij ze met één zintuig minder moet opnemen. We kunnen er soms verwonderd over staan, hoe juist een blinde de dingen van de buitenwereld typeert, terwijl hij ze toch nooit zag. Dat komt van zijn lang overdenken en het wikken en afwegen bij zich zelf. Zoo heeft deze beeldhouwer zijn model hier gegeven! Een stille overpeinzer, die puurt naar het wezen van de dingen."
[1] Limbrgsch Dagblad 22 juni 1935, Limburger Koerier 16 maart en 20 juni 1935
[2] C.M De Blinde: Gipsmodel voor brons Ch. Vos, Nederlandsch Dagblad, 19 mei 1941 (dit was een blad van het Nationaal Front, maar omdat het artikel een kunstwerk beschrijft toch maar opgenomen. Ik distantieer mij van de denkbeelden van het Nationaal Front)
44. Dodenmasker Henri JonasDodenmasker Henri Jonas
Locatie: particulier bezit (Utrecht), collectie Peters Smeets en collectie Karel Post. Ook bevindt zich een exemplaar in het Bonnefantenmusem
Geboren 8 mei 1878, gestorven 15 september 1944
Een levensbeschrijving staat bij zijn grafmonument (overig religieuze werken Maastricht)
Charles Vos maakte een dodenmasker van Henri Jonas, dat te zien was in de etalage van De Jong Bergers in de Grote Staat te Maastricht.
In twee Limburgse kranten verscheen een artikel over dit masker:
"met gevoel van weemoed en herinnering kijken we naar dat rustige, mannelijke gezicht van een kunstenaar die héél zijn leven zoveel geleden en gestreden heeft.
Moge hij hierboven zijn loon reeds ontvangen hebben.....
Ons blijft de herinnering aan zijn leven en .... zijn werk."[1]
"Een creme kleurig, eenvoudig gelaat, waarin iets zoo sterk levends zat, dat wij dachten: dit moet wel het masker zijn van zijn ziel. In dit masker lag de stilte van iemand, die een zware strijd heeft uitgestreden en rustig, bijna glimlachend de oogen over zijn innerlijk laten weiden. En toch, een zwaar doorleeft gezicht, waarop de striemen van de levensconflicten achterbleven. Dit sterk levend doodenmasker was de zuiverste beoordeling van het werk van deze schilder." [2]
[1] Veritas, 9 september 1944
[2] Limburgsch Dagblad 14 oktober 1944
Dodenmasker met aan de rechterzijde duidelijk zichtbaar de diepe holte ter plaatse van Jonas' kaak
45. Portret oude man
Particulier bezit
Donker gepatineerd gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 40,5cm, breedte 21,5cm en diepte 25cm
Op een onderstuk is een portretkop van een oude man “en face” weergegeven. De man draagt een lange volle baard en heeft een snor. Op zijn hoofd is hij kalend met slechts enkele haarpluk. Zijn neus is krom. Zijn blik is op de toeschouwer gericht.
afbeelding J.I. Vos
afbeelding J.I.Vos
46. Portret Jacques Joseph Hubertus Vos
Particulier bezit
gips reliëf in vurenhouten lijst met restant bladgoud
Gesigneerd Ch. Vos FEC, gedateerd Nov. 1921
Afmetingen: lijst: hoogte 44cm, breedte 44cm en diepte 4cm; reliëf: hoogte 34cm, breedte 33cm en diepte 2,5cm
Van deze plaquette zijn een tweetal exemplaren bekend. Een uit de nalatenschap van Joseph Vos en een van Hubert Leon Vos. Beiden waren zonen van Jacques Johannes Hubertus Vos.
Jacques Joseph Hubertus Vos (geboren 27 februari 1851, gestorven 28 april 1933) was de vader van Charles Vos. Hij trouwde met Marie Virginie Stille (1849-1899) op 15 mei 1877. In het gezin werd een negental kinderen, waarvan Charles de jongste was, geboren. Na de dood van zijn vrouw trouwde Charles vader met Josephine Renkin (1845-1931).
Vader Vos had een boekhandel in de Grote Staat, toentertijd nummer 51, te Maastricht.
Jacques Joseph Hubertus Vos is in rondo “en profil” naar rechts afgebeeld. Achter zijn hoofd (in het rondo) staat de signering Ch. Vos Nov. 1921.
collectie Peters Smeets
Er is ook een exemplaar in de Sphinxcollectie verschenen (collectie Peters Smeets).
Aardewerk wit geglazuurd.
foto Peters Smeets
47. Voedende vrouw
Particulier bezit
Klei.
Niet gesigneerd, niet gedateerd [omstreeks 1919]
Afmetingen: hoogte 32cm
Jeanne Vos (JJM geboren 9 maart 1884, gestorven 20 januari 1960) was een zuster van Charles Vos. Zij trouwde met August Dassen (H.A.A., geboren 4 april 1882, gestorven op
1 november 1928). Uit dit huwelijk werd dochter Jacqueline geboren op 22 juli 1919 te Maastricht (overleden 1 december 1955 te Vught).
Ter gelegenheid van haar geboorte maakte Charles Vos het beeld van een voedende vrouw dat hij als cadeau aan zijn zuster aanbood.
Jacqueline Dassen trouwde met Hein Jordans (geboren 24 september 1914 te Venlo), die na zijn opleiding aan het conservatorium te Amsterdam een groot gedeelte van zijn leven werkzaam was als eerste chef-dirigent van Het Brabants Orkest (1 september 1949 - 1 oktober 1979). Hij overleed op 4 september 2003.
Op een ronde console heeft Charles Vos een voedende vrouw uitgebeeld. Zij is zittend "en face" weergegeven met haar blik naar beneden gericht op haar kind. Zij draagt een ruim vallende mantel. Haar kind rust zittend op haar rechterhand en ontvangt zijn borstvoeding.
Het tafereel laat denken aan Maria met haar Kind.
collectie J.V. Jamin
48. Kinderkopje Theo Jonas
Particulier bezit
Klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1939]
Theo (T.J.J.) Jonas werd op 9 maart 1932 geboren.
Het kinderhoofdje werd ter gelegenheid van zijn 1ste Heilige Communie op 7 mei 1939 vervaardigd door Charles Vos.
Thei is “en face” devoot biddend, met zijn handen gevouwen voor zich, afgebeeld. Hij draagt zijn kemuniepekske.
Dit kinderkopje is een voorbeeld van een van vele beeldjes die Vos maakte voor vrienden en kennissen. Samen met Henri Jonas maakte Vos deel uit van de Bende van de Suisse. Henri kwam uit een kinderrijk gezin van vader Charles Jonas (1849-1916) en moeder Tieneke Jungslaeger (1856-1946). Zijn jongere broer Jean (Zjèng) (1894-1954) trouwde met Nèt Scaf (1897-1958). Uit dit huwelijk werd op 9 maart 1932 Theo Jonas geboren, waarvan hier het communiebeeldje ter sprake kwam.
afbeelding collectie eigenaar
49. Kinderkopje Oscar Niesten
Particulier bezit
Geglazuurde klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1943]
De familie Niesten waren kennissen van de familie Vos. Regelmatig zochten ze elkaar op waarbij de kinderen uit beide gezinnen samen speelden.
Op driejarige leeftijd maakte Vos een kinderbuste van Oscar Niesten
Hij is "en face" afgebeeld met open mond, zijn haren vallen naar voren met een scheiding aan de linkerzijde.
foto's eigenaar van het beeld
50. Man met masker
Particulier bezit
Toegeschreven aan Vos
Glanzend loodgrijs glazuur op zwartbakkende klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Op een console, met achterzijde, staat een man ten voeten uit afgebeeld. Hij draagt een driekwart overjas. Zijn linkerhand houdt hij voor zijn lichaam, met zijn andere hand houdt hij een masker voor zijn gezicht.
51. VrouwenhoofdParticulier bezit
Toegeschreven aan Vos
Chamotte klei geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd.
Afmetingen: hoogte 15cm
Op een console is een vrouwenhoofd "en face" weergegeven. Haar ogen zijn gesloten en zij houdt haar hoofd schuin naar achteren.
52. Dodenmasker Charles van OppenParticulier bezit
Brons met marmeren console
Gesigneerd Ch. Vos (linkerzijde van de nek), niet gedateerd [1953]
Afmeting: console: hoogte 8cm, breedte 13cm en diepte 15cm; beeld: hoogte 37cm, breedte 16cm en diepte 20cm
Een schild aan de voorzijde met de tekst:
Mr. Dr. Charles van Oppen
* 5 juli 1875
+ 21 juni 1953
Charles van Oppen werd geboren op 5 juli 1875. [1]
Hij studeerde aan de Universiteit van Amsterdam waar hij in januari 1901 promoveerde tot Meester in de Rechten en doctor in de Staatswetenschappen. Hij was van 1901 tot 1951 werkzaam als advocaat procureur bij de rechtbank in Maastricht. Van 1941-1948 was hij Deken der Orde van advocaten in Maastricht. Tweemaal werd hij door de Tweede Kamer op de voordracht geplaatst als lid van de Hoge Raad. [2]
Hij woonde Henric van Veldekeplein 29 in Maastricht. Hij was niet gehuwd, was een broer van Emile van Oppen (Staalwerken de Maas) en neef van de voormalige burgemeester van Maastricht L.J.B. van Oppen. Op 78-jarige leeftijd overleed hij op 21 juni 1953 [3]
[1] De Tijd 24 juni 1953
[2] Limburgs Dagblad 22 februari 1951
[3] De Tijd 24 juni 1953
Onze spreekbuis 1953 nr 7
53. Portretbuste van Marlies Wijnans
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Geglazuurde klei
Gesigneerd Ch.Vos (achterzijde), niet gedateerd [omstreeks 1946-1947]
Afmetingen: breedte 25,5cm, hoogte 28cm en diepte 11,5cm
De ongeveer 5/6 jarige Marlies (Marie-Louise) Wijnans (geboren in 1941) is met haar hoofd licht hellend naar de rechts afgebeeld. Zij kijkt serieus en is in zichzelf gekeerd. Typerend zijn haar grote krullen. Zij draagt een blauwe overgooier.
De ouders van Marlies baatten café Old Dutch op het Vrijthof in Maastricht uit. Dat was een bekend café waar veel kunstenaars kwamen, waaronder Charles Vos. In 1989 is Marlies Wijnans gestorven.
54. Arbeider (mijnwerker?)Particuliere collectie
Gebakken klei, ongeglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 21,5cm, breedte 14cm en diepte 13cm
Op een ronde console is halverwege een wand opgetrokken met een versiering aan de bovenzijde. Op een verhoging voor deze wand staat frontaal staande een man (een mijnwerker?) afgebeeld ; zijn linkerarm heeft hij in een hoek van negentig graden in zijn zij geplaatst, de andere hand rust een op schuinstaand voorwerp (een mijnhamer?).
Er zijn geen mijnwerkersmonumenten bekend die gelijkenis hebben met dit ontwerp.
55. Dansende vrouwParticulier collectie (collectie Peters Smeets)
Zwart gepolychromeerd gipsen sculptuur
Gesigneerd C.VOS, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 13cm en diepte 12cm
Op een ovale console staat een vrouw in een danspose, en een mantel dragend, uitgebeeld.
Haar rechterbeen is voor het linker geplaatst. Haar lichaam helt naar rechts. Met haar gespreide armen houdt zij haar openvallende mantel vast.
foto Peters Smeets
56. Priester
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Ongeglazuurd chamotte klei
Gesigneerd Vos, niet gedateerd [1936]
Afmetingen: hoogte 32cm, breedte 13cm en diepte 13cm
Een frontaal staande priester (pastoor?) is afgebeeld in misgewaad. Hij houdt zijn ogen gesloten. Waarschijnlijk is hij biddende, gezien de stand van zijn mond (enigszins geopend). In zijn linkerhand houdt hij, op borsthoogte, een kelk vast. Boven de kelk uitstekend houdt hij in zijn andere hand een hostie vast.
Waarschijnlijk heeft Vos dit beeld gemaakt ter gelegenheid van een priesterjubileum. Het is niet bekend wie de afgebeelde priester is. Het beeld is afkomstig uit de omgeving van Geleen wat niet perse betekent dat de priester in 1936 werkzaam was in die plaats.
foto's Peters Smeets
57. Jongenskopje
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Chamotte klei, niet geglazuurd
Gesigneerd Ch.Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 17cm en diepte 9cm
Ruwe schets in een klei van een jongensgezicht. Wie afgebeeld is, is niet bekend.
De jongen heeft een vriendelijke uitstraling, een glimlach rond de mond. Zijn ogen houdt hij gesloten. Hij heeft vol krullend haar tot op het oor.
foto's Peters Smeets
58. Kinderkopje Jos Maessen
Particulier bezit
Gebakken klei geglazuurd
Gesigneerd CH. VOS (rechterzijkant), niet gedateerd [1940-1942],
Afmetingen: hoogte 31cm, diepte 22cm en breedte 23cm
Afmetingen: hoogte 31cm, diepte 22cm en breedte 23cm
Jos Maessen (februari 1933) is "en face" afgebeeld op een leeftijd van ongeveer acht jaar. Zij heeft pijpenkrullen tot op de schouder. Op haar hoofd heeft ze een grote strik.
59. Erotisch stel
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Chamotte klei, geglazuurd
Gesigneerd Ch. Vosiet gedateerd
Afm.: breedte 32cm, hoogte 20cm en diepte 19cm
Een afbeelding van een naakt stel.
De vrouw (links) ligt naakt op haar linkerzijde, haar hoofd opgericht en kijkend naar de man. Ze steunt mede op haar armen die onder haar borsten liggen. Haar linkerbeen ligt over het linkerbeen van de man. De man (eveneens naakt) is zittend “en profile” weergegeven met zijn linkerbovenbeen uitgestrekt op de grond. Zijn andere been is in een hoek van negentig graden geplaatst achter de rug van de vrouw. Zijn rechterbeen rust op dit been. Met de andere arm steunt hij op de grond ter hoogte van de voeten van de vrouw. Zijn blik is gericht op de vrouw. De afbeelding heeft een zeer erotische uitstraling.
60. Portretbuste van een jonge vrouw
Particulier bezit
Steen
Gesigneerd Ch. Vos (achterzijde), niet gedateerd
Afmetingen: 50cm hoog en 40cm breed
Een jongevrouw is “en profil” afgebeeld. Zij heeft halflang krullend haar. Zij draagt een blouse met pofmouwtjes en aan de voorkant een strik.
Helaas is het niet bekend wie de jonge vrouw is.
foto's : Nostalsjiek Maastricht
61. Peinzende man
Particulier bezit
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [hoogstwaarschijnlijk dateert dit beeld uit begin jaren veertig van de vorige eeuw]
Afmetingen: hoogte 49cm
De familie Bellefroid heeft een tweetal graven op de Algemene Begraafplaats in Maastricht.
Deze graven dateren uit deze periode. Op het graf onder nummer 7.1. staat het beeld van de zittende man dat door Vos gesigneerd is met Ch. Vos.
Edmond (G.M.E.) Bellefroid werd op 3 juli 1893 te Maastricht geboren. Hij huwde op 31 mei 1920 Mariëtta Louise Noël (geboren te Ougrée). Uit dit huwelijk werd op 16 juli 1922 zoon Marcel (M.M.J.V.) geboren. Hij zou op 11 januari 1944 overlijden.
Charles Vos kende Edmond Bellefroid goed. Ze waren beiden lid van de Bende van Suisse. Bellefroid volgde Vos als ontwerper op bij de Sphinx en beiden waren docent aan de Middelbare Kunstnijverheidsschool.
Bij het overlijden van hun zoon zal hij Charles Vos benaderd hebben om een beeld voor het graf te maken. Dit beeld is gesigneerd door Vos met “Ch. Vos”. Dit zal het originele beeld zijn. Na het overlijden zijn beide ouders in het graf van hun zoon bijgezet.
Bovenvermeld beeld is een exacte kopie van beeld op het graf, echter niet gesigneerd. Dit beeld kwam in het bezit van de familie. Door vererving is het in bezit gekomen van de huidige eigenaar.
Op een rechthoekige console zit een man met zijn linkerbeen onder zich en steunend op zijn gebogen rechtervoet en zijn uitgestrekte linkerarm. Hij zit in een gedraaide houding met het hoofd schuin naar boven gericht. Zijn gebogen rechterarm ondersteunt zijn kin. Hij draagt een kleed dat zijn onderlichaam bedekt en over de rechterarm valt.
https://www.charlesvos.nl/religieuze-werken/overig-religieus-werk/maastricht/grafmonumenten-begraafplaats nr. 7.1 en 7.2
foto: eigenaar
62. Plaquette Fien Vos
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Brons reliëf
Gesigneerd rechtsonder Ch. Vos, niet gedateerd [1930]
Afmetingen: hoogte 21cm en breedte 16cm
Fien was de oudste dochter van Charles Vos. Zij werd geboren te Maastricht op 18 augustus 1922. Op 14 mei 1930 deed zij haar Eerste Communie. Het reliëf is ter ere van deze gebeurtenis gemaakt. Linksonder is in een cirkel een miskelk met een er boven uitstekende hostie afgebeeld alsmede de datum 14 mei 1930. Fien is “en profil” naar links afgebeeld. Zij draagt het voor haar typische pagekapsel. Fien overleed te Maastricht op 24 december 1998.
foto's Peters Smeets
63. Bouwvakkers
Particulier bezit.
Chamotte klei geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 34cm, breedte 45cm en diepte 15cm
Een drietal bouwvakkers, een zware balk torsend op hun rechterschouder, lopen naar links. Zij hebben alle drie een ontbloot bovenlijf. De voorste bouwvakker heeft zijn blik naar links gericht, de anderen kijken voor uit. Alleen de achterste werker heeft de balk slechts met een hand vast, de andere (de linker) heeft hij in zijn zij geplaatst. Vos heeft ze op zijn karakteristieke wijze uitgebeeld, forse spiermassa’s van het bovenlichaam en armen, alsmede expressie van de gezichten die de zwaarte van het werk duidelijk maken.
foto: Venduehuis Dickhaut
64. JubileaParticulier bezit (Collectie Peters Smeets)
Chamotte klei, geglazuurd
Gesigneerd CH.VOS (linksonder aan de voorzijde), gedateerd 1945
Afmetingen: hoogte 54cm, breedte 67cm en diepte 16cm
Het beeld is opgebouwd uit een drietal delen.
Het middelste deel heeft de opbouw van een spreekgestoelte met aan de voorzijde een licht gebogen verbreding waarin op de woelige baren een schip met een bol zeil is afgebeeld. Op het zeil het cijfer 25. Waarschijnlijk is hier sprake van een huwelijksbootje, wat in combinatie met het getal vijfentwintig zou duiden op een 25-jarig huwelijksfeest. Bovenop is het hoofd van de god Hermes, naar rechts gericht, afgebeeld met onder hem een banderole met het getal veertig. Het is de god van onder andere de handel. Onderaan staat het jaartal 1945 wat duidt op het jaar van de vervaarding van het werk.
Hermes kijkt naar het tweede deel van het werk waar twee noeste bouwvakkers zijn afgebeeld op een ovale console. De buitenste is “en face” afgebeeld met zijn blik gericht op Hermes. Daarnaast staat een tweede bouwvakker “en profile” die op zijn linkerschouder een zware last draagt die hij met beide armen omvat. Zou hier het veertig jarige bestaan van een bouwbedrijf zijn uitgebeeld.
Aan de andere zijde van de zuil is het derde tafereel, twee schaars geklede vrouwfiguren met hun blik gericht op Hermes. De voorste dame houdt haar rechterhand op de banderole met getal veertig. In de andere hand heeft zij een banderole met het getal zestig. Waar dit getal op duidt is niet helder, wellicht een verjaardag? De dames hebben veel weg van de (drie) gratiën, die staan voor creativiteit, charme en vruchtbaarheid.
De exacte betekenis van het beeld is helaas niet bekend, maar het is m.i. duidelijk dat hier sprake is van jubilea.
foto Peters Smeets
65. Liggende muze met cello (voorstudie)Particulier bezit(collectie Peters Smeets)
Gips gepatineerd
Niet gesigneerd, niet gedateerd [rond 1940]
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 37cm en diepte 14cm
Op een console is mevrouw Bonfrere (echtgenote van Chretien Bonfrere, de musicus) liggende op haar linkerzij met opgetrokken benen en rustende op haar linker elleboog afgebeeld. Voor haar ligt een cello, haar rechterarm ligt over de klankkast van het instrument, de hals van de cello rust op haar rechterschouder. Haar hoofd ligt schuin naar beneden op de cello.
De definitieve versie in hout (zie musea--> Bonnefantenmuseum --> nummer 11) is gelijk aan de gipsen voorstudie.
collectie Peters Smeets
66. Buste Jacques Joseph Hubertus Vos
Particulier bezit (collectie Peters Smeets)
Gepatineerd gips
Gesigneerd CH. VOS, gedateerd 1921
Afmetingen: hoogte 50cm, breedte 50cm en diepte 26cm
Voorzien van de tekst:
JACQUES JOSEPH HUBERT VOS
1851 27 FEBR 1921
AANGEBODEN DOOR ZYNE KINDERS
Jacques Joseph Hubertus Vos (geboren 27 februari 1851, gestorven 28 april 1933) was de vader van Charles Vos. Hij trouwde met Marie Virginie Stille (1849-1899) op 15 mei 1877. In het gezin werd een negental kinderen, waarvan Charles de jongste was, geboren. Na de dood van zijn vrouw trouwde Charles vader met Josephine Renkin (1845-1931).
Vader Vos had een boekhandel in de Grote Staat, toentertijd nummer 51, te Maastricht.
De vader van Charles is “en face” afgebeeld. Naast zijn hoofd is een deel van zijn bovenlichaam en armen uitgewerkt. Hij heeft een spits toelopend hoofd, is vrijwel kaal maar wel voorzien van ringbaard met snor. Hij draagt een hemd met stropdas met daarover heen een gilet en colbertjasje.
foto: Peters Smeets
67. Buste onbekende man
Particulier bezit
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 44cm, breedte 28,5cm en diepte 17cm
Het traject van het ontstaan van het beeld tot de huidige eigenaar is bekend. De eerste eigenaar van het beeld was Wim van Hoorn (1908-1979), een leerling van Charles Vos aan de Middelbare Kunstnijverheidsschool. Na zijn overleden kwam het beeld in bezit van Van Hoorns zus, die het doorgaf aan haar zoon. Uiteindelijk kwam het beeld in 1992 in bezit van diens dochter.
Door vererving in de familie kan er van uitgegaan worden dat Charles Vos de maker van deze buste is.
Dan de vraag wie is de persoon die Vos uitbeeldde. Deze vraag is minder goed te beantwoorden. Vaak maakte Vos een ontwerp voor de buste in gips. Vervolgens werd de definitieve buste gemaakt in een duurzaam materiaal, bijvoorbeeld brons. Slechts het bestaan van de gipsen buste is bekend.
Het vermoeden bestaat dat de buste een Maastrichtse kunstenaar uitbeeldt. De ouderdom van het beeld is helaas niet bekend. Dat maakt het zoeken moeilijker.
Wellicht is het Edmond Bellefroid (1893-1971). Edmond Bellefroid was een Maastrichtse kunstenaar die in nauw contact heeft gestaan met Charles Vos. Beiden hebben samengewerkt op de Sphinx, waar zij een nieuw bakprocedé ontwikkelden. Daarnaast zijn beiden werkzaam geweest als docent op de Middelbare Kunstnijverheidsschool. Wim van Hoorn kende, als student aan bovengenoemde, opleiding beide docenten.
Afbeeldingen familie Wenders-Eggen
68. Arbeiders van de Kristalunie
Particulier bezit (eigenaar R. Lehmann, zoon van de oorspronkelijke eigenaar)
Gebakken klei en geglazuurd in bruintinten
Niet gesigneerd, niet gedateerd [jaren dertig van de negentiende eeuw]
Afmetingen: hoogte 23cm, breedte 53cm en diepte 22cm [1]
De Kristalunie in Maastricht ontstond in 1925 door een fusie van twee verlieslijdende Maastrichtse glasfabrieken, nl. de glasfabriek De Sphinx en de glasfabriek Stella.De Sphinx en de Mosa werden beide voor de helft eigenaar van het nieuwe bedrijf.Vanaf de jaren twintig werden kunstenaars aangetrokken als ontwerpers van nieuwe modellen en decoraties. De bekendste ontwerpers waren Eduard Cuypers, Jan Eisenloeffer, Piet Zwart, Willem Jacob Rozendaal en Max Verboeket. [2]
In 1930 kwam de heer Herbert Richard Lehmann, geboren in 1907 in Duitsland, als afgestudeerd glasingenieur naar de Kristalunie en werd daar aangenomen als laborant. Niet veel later kreeg hij de verantwoordelijkheid voor het gehele proces van de glasfabricage. Na de oorlog, bij de herstart van de fabriek, werd hij technisch directeur. In 1956 verliet hij de Kristalunie. Vanaf het begin had hij, via de kunstenaars die voor de Kristalunie werkten, contact met regionale kunstenaars. Zo ook met Charles Vos.
De heer Lehmann maakte veel foto’s op het werk, ook van in actie zijnde arbeiders. Deze foto’s werden meerdere malen gebruikt voor publiciteitsdoeleinden. Charles Vos zag een van die foto’s en wilde er een beeld van maken. Het beeld werd destijds geschonken aan de heer Lehmann.
Een negental arbeiders, werkzaam voor de Kristalunie, hebben een pot met vloeibaar glas uit een van de ovens getrokken en brengen hem naar de glasblazerij. Hun kleren werden van te voren kletsnat gemaakt om beschermd te zijn tegen de enorme hitte die van de glaspot afstraalde. Een vijftal heeft de blik naar voren op de pot gericht, de vier andere kijken de andere richting uit. Zij allen drukken met hun gewicht zoveel mogelijk de balk omlaag om de glaspot vrij van de grond te houden. Aan hun lichaamsuitdrukking is te zien dat dit een zware klus is. Zij, waarvan het gezicht zichtbaar is, hebben een voor Vos karakteristieke gezichtsuitdrukking.
[1] gegevens van het beeld: taxatierapport opgemaakt door Fr. Boulanger
foto's R. Lehmann
69. Portretbuste van Wies Grossimlinghaus
Particulier bezitGips, met bruintinten
Gesigneerd Ch. Vos, gedateerd 1937 (beiden aan de rechterzijkant van de voet)
Afmetingen: hoogte 37cm, breedte (op oorhoogte) 18cm; de voet is 12cm x 12cm
Maria Aloysia (Wies) Grossimlinghaus werd geboren in Maastricht op 22 november 1916. Zij huwde op 8 december 1941 te Maastricht met Maurice August Clément Napoleon Hollman (geboren 4 oktober 1912 te Maastricht en overleden 16 november 1977 te Maastricht). Wies studeerde aan de Middelbare Kunstnijverheidsschool te Maastricht. Zij kreeg lessen beeldhouwen van Charles Vos. Hij maakte in 1937 een portretbuste van haar. Zij overleed op 24 mei 2014.
Foto's: eigenaar van het beeld
70. Portret Albert Termote
Particulier bezit
Klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [circa 1917)
Afmetingen: hoogte 30cm, breedte 17cm en diepte 16cm
Aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam vervolgde Vos vanaf 1 augustus 1915 zijn opleiding. Albert Termote, Jaap Kaas en Charles Vos zaten in dezelfde klas. Bronner was hun docent. Zij hadden alle drie in Antwerpen gestudeerd en verlieten dat land bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Vos maakte van deze twee klasgenoten een beeld.
Albertus Polydorus (Albert) Termote (Lichtervelde, 30 maart 1887 - Voorburg, 13 april 1978) was een Belgisch/Nederlands beeldhouwer.
Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog vluchtte Termote naar Engeland. In 1915 trok hij naar Nederland. In 1922 verhuisde hij naar Voorburg waar hij de rest van zijn leven zou blijven. Hij werd lid van Pulchri Studio in Den Haag. Door de vele tentoonstellingen van Pulchri Studio verwierf hij landelijke bekendheid. Hij kreeg veel opdrachten waaronder het radiomonument in Eindhoven. In 1972 werd hij door omstandigheden gedwongen minder actief te werken, maar hij bleef tot zijn dood doorgaan met het vervaardigen van kleiner werk.
Termote is vooral bekend door zijn vier levensgrote bronzen ruiterstandbeelden. Ook maakte hij penningen, herdenkingsmonumenten en portretbustes, maar het grootste deel van zijn oeuvre omvat religieuze en kerkelijke beelden. Termotes werken zijn vooral te vinden in de openbare ruimte en in talrijke kerken. Het Rijksmuseum en het beeldenpark van het Kröller-Müller Museum bezitten werken van Termote, maar de meeste zijn te zien in het Voorburgse Museum Swaensteyn. Termote wordt gerekend tot de Nieuwe Haagse School [1]
Albert Termote is “en face” afgebeeld met achterover gekampt haar.
[1] Wikipedia, december 2023
71. Portretbuste van August Allebé
Huidige locatie onbekend
Brons
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1918]
August Allebé (Amsterdam 19 april 1838 - Amsterdam 10 januari 1927) was een Nederlands schilder en lithograaf.
Hij studeerde van 1854 tot 1858 aan de Koninklijke academie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Zijn oeuvre omvat portretten, stillevens en landschappen.
Zijn naam is bekender geworden door zijn functies aan de Rijksacademie van beeldende kunsten in Amsterdam, de opvolger van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten. Vanaf de oprichting in 1870 was August Allebé als hoogleraar aan deze opleiding verbonden, daarna van 1890 tot 1906 als directeur.
Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag maakte Charles Vos een beeld van zijn hoogleraar schilderen.
In de Panorama stond [1] onder de foto van de portretbuste van Allebé de tekst:
“Een fraai borstbeeld van Prof. Aug. Allebé, den oud-directeur der Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam. Het beeld is gemodelleerd door Ch. Vos, beeldhouwer te Amsterdam en is voor de Rijksacademie in brons uitgevoerd door Conrad Fehn Metaal Kunstatelier in Haarlem.”
Op een marmeren console staat de portretbuste van Allebé. Hij is “en face” afgebeeld. Hij draagt een overhemd (met strik) met gilet en jasje. Hij heeft een snor en een sikje. Zijn wenkbrauwen zijn fors. Zijn voorhoofd is kalend; hij heeft een slag in zijn haren. Hij kijkt zeer serieus.
[1] 11 juni 1911 (Delpher)
72. Borstbeeld van Fred Brouwer
Verblijfplaats onbekend
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1918][1]
Fred Brouwer werd op 12 mei 1891 in Rotterdam geboren en overleed op 11 februari 1965 in Den Haag. Brouwer volgde een opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam en aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam; daarnaast was hij leerling bij Nicolaas van der Waay. Fred Brouwer werkte in Rotterdam, Amsterdam, Voorburg, Den Haag en Zonnemaire (op Schouwen-Duiveland). Brouwer schilderde en tekende vooral onderwerpen als dorps- en stadsgezichten, figuurvoorstellingen, landschappen, portretten, religieuze onderwerpen en stillevens. Hij was lid van Pulchri Studio in Den Haag en van de Haagsche Kunstkring.[2]
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 220
[2] https://www.kunstveiling.nl/kunstenaar/fred-brouwer/zGl4M703bqaqcO4ey2G8W, december 2023
73. Portretbuste mevrouw Melotte
Particulier bezit[1]
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Op een console is het hoofd van mevrouw Melotte “en face”. Zij kijkt strak voor haar uit. Ze heeft volumineus krullende haardoos.
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 223
74. Plaquette van Jos Postmes
Collectie Maastricht Institute of Arts[1]
Gips
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1934]
Het graf van Jos Postmes is door Charles Vos ontworpen (Algemene Begraafplaats Tongerseweg Maastricht). Onder leiding van beeldhouwer Charles Vos maakten de leerlingen (Glebocki, Schaïk, Sondeyker, Van Noorden en Eymael) van de Middelbare Kunstnijverheidsschool het graf van Postmes. Het portret is van de hand van tekenaar E.Muller.[2]
Een onderdeel van het graf is een portretsteen midden onder op de grafsteen. Het model werd in gips gemaakt.
De grafsteen geeft alleen het hoofd van Postmes weer. Op het gipsen exemplaar draagt hij een overhemd met stropdas en een colbert. In zijn hand heeft hij een voorwerp. Naast hem de tekst ”IN MEMORIAM JOSEPH.A.POSTMES”. Links boven een schilderspalet met de letters “M.K.S.” (Middelbare Kunstnijverheidsschool).
Postmes was van 1926 tot aan zijn dood directeur van Middelbare Kunstnijverheidsschool.
[1] Boogard, Jac van den (redactie), Charles Vos beeldhouwer 1888-1954, Maastricht 2023, blz. 224
[2] Noten, Tuinen van Stilte, Maastricht 1998
Dickhaut, Jos Postmes 1896-1934 kunstenaar en promotor van het kunstonderwijs in Maastricht, Vierkant Maastricht 25, Maastricht 1997
75. Borstbeeld Loet
Particulier bezit[1]
Geglazuurd wit aardewerk
Gesigneerd Ch. Vos, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 39cm en breedte 34cm
Loet, verdere gegevens ontbreken, is “en face” afgebeeld. Zijn blik is niet de op kijker gericht. In zijn haar heeft hij een scheiding, naar rechts lang hangend op zijn voorhoofd.
Op de voorzijde tussen bloemversieringen staat LOET.
Er is nog een tweede exemplaar waarbij de bloemversiering op de voorzijde ontbreekt. De tekst LOET is ingekrast.
foto's Marktplaats (met geschreven tekst in bloemversiering)
foto's eigenaar beeld (met ingekraste naam aan de voorkant)
[1] Marktplaats, 30 januari 2024, beschadigd het hoofd is er op gelijmd
*1 Paulussen, Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
*2 Paulussen, Charles Vos, Beeldhouwer te Maastricht, Maastricht 2002 (CD-rom)
*3 lijst expositie Charles Vos in Museum Land van Valkenburg 2012
Published in
DefaultCms2CmsCategory
OVERIGE ONDERWERPEN:
U kunt in de linkerkolom kiezen uit:
1.Tentoonstellingen
2. Sprokkels
3. Kerkhof Maastricht
4. Wandelingen Maastricht
5. Beeldhouwklas 1950
6. Kruiswegstoet 2015 Maastricht
Published in
DefaultCms2CmsCategory
More...
UNDER CONSTRUCTION
Voorlopig kunt U de hele tekst lezen bij deel 2
Sorry voor het ongemak
Published in
DefaultCms2CmsCategory
afbeelding: Charles Vos afbeelding: Charles Vos (foto Frans Lahaye)
1.1.1 Inleiding
In de tweede helft van de negentiende en vroege twintigste eeuw voltrekt zich in de Nederlandse beeldhouwkunst een geleidelijke overgang van de in de ateliers sterk ambachtelijk beoefende kunst naar de meer vrije expressie van de individuele kunstenaar, daartoe in staat gesteld door nieuwe en betere opleidingsinstituten. Van beide richtingen maakte de Maastrichtse beeldhouwer Charles Vos (afb.1101) deel uit, daar hij zich kon ontwikkelen overeenkomstig zijn artistieke talenten, nadat hij reeds ambachtelijk was geschoold.Wij mogen dan ook stellen, dat Charles Vos onder een gelukkig gesternte werd geboren, temeer daar hij stamde uit een artistiek veelzijdig geslacht.[1]
Zijn twee ooms Frans (1 november 1846 - 16 juni 1926) en Hubert (Maastricht 15 februari 1855 - Newport/U.S.A. 8 januari 1935) waren knappe schilders. Hubert Vos verwierf wereldvermaardheid als portretschilder. Van tal van grootheden (sultans en Oosterse prinsen) maakte hij portretten. Als eerste man kwam hij in het paleis van de tweeënzeventig jarige keizerin van China om haar portret op veertigjarige leeftijd te schilderen. Een zoon van oom Hubert, Marius Vos ((Brussel 19 september 1883 - mei 1974), was een bekende beeldhouwer die naar Parijs trok. Een jongere neef van hem, Frans Vos (Den Haag 19 mei 1924 - Maastricht 3 juli 1964)(werkte bij Allard in Maastricht), was kunstschilder in Maastricht. Zijn nicht Jacqueline Dassen (Maastricht 22 juli 1919 – Vught 1 december 1955) huwde de Maastrichtse dirigent Hein Jordans.[2] Een andere neef, Henri Vos (1883-1959), was tekenleraar aan de Academie in Den Haag. Neef Vanni Vos (Groningen 1 april 1940) is werkzaam als beeldhouwer en woont nu in Monnickendam.
De vader van Charles was goed in kalligraferen. Zijn peetoom Charles Stille kon verdienstelijk schilderen.
[1] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994
[2] Familie van kunstenaars, Charles Vos schiep prachtige beelden, in Limburgs Dagblad 20 februari 1954
1.1.2 De beginjaren
Joannes Joseph Hubert [1] (15 december 1818 - 13 augustus 1860) huwde op 29 mei 1844 met Anna Josephina van Beneden. Zij kregen een vijftal kinderen waarvan de derde de hierboven genoemde schilder Hubert Vos was. De oudste zoon was Jacques Joseph Hubertus, geboren op 27 februari 1851.[2] Hij trouwde op 15 mei 1877 met Marie Virginie Stille (14 maart 1849 - 8 april 1899). Uit dit huwelijk zouden een negental kinderen geboren worden. Drie kinderen stierven binnen een jaar na de geboorte. De vierde zoon Johannes Ignatius stierf op 17-jarige leeftijd en is bijgezet in het graf van zijn ouders.
Op 8 september 1888 werd Charles Hubert Marie Vos te Maastricht geboren als jongste kind van Marie Virginie Stille en Jacques (JJH) Vos, boekhandelaar en subagent van De Nederlandse Bank. De boekhandel en uitgeverij Vos werd opgericht in 1875 door de broers Jacques en Joseph Hubertus (1855 - 1935) en gevestigd in de Grote Staat, toenmaals nr. 51, in Maastricht. Het bedrijf gaf ook boeken uit. Joseph Hubertus verliet al snel het bedrijf. Jacques' zoon Frans (1879 - 1964) zou ook werkzaam zijn in het bedrijf. Na het overlijden van vader Jacques werd het bedrijf inclusief de naam overgenomen door Jan Teulings. Het bedrijf, met een bescheiden omvang, bestond voort tot in 1948. In dat jaar verscheen van Br. Borremeus de uitgave Maastricht in de Tachtigjarige Oorlog[3] (afb. 1103 0)
Zoon Hubert (1885 - 1957) werd bankdirecteur, zoon Joseph ((1887 - 1961) volgende een medische opleiding aan de universiteit te Utrecht. Dochter Jeanne Vos (1884 – 1960) trouwde met Hubert Dassen.
Op de zesde klas na, doorliep Charles de lagere school bij de Broeders van de Beyart aan de Brusselsestraat in Maastricht. Zijn moeder [4] verleed een week na de dood van haar 17-jarige zoon Johan (Johannes Ignatius 11 juni 1881 – 1 april 1889). De elfjarige Charles maakte het laatste jaar van de basisschool af op het St. Aloysius-internaat van de Paters Jezuïeten te Sittard.
Op 21 juni 1900 deed hij daar zijn Eerste Communie. Zeer heeft hij het huiselijke feest, dat bij een dergelijke gelegenheid toen nog groots gevierd werd gemist, zoals in een piëteitvol bewaard briefje van hem te lezen staat. [5]
Daar ging hij in 1900 ook naar het gymnasium, maar in datzelfde jaar nog werden de paters overgeplaatst naar het St. Canisiuscollege te Nijmegen en Charles verhuisde met hen mee. Dit verblijf was eveneens van korte duur, want in 1901 ging hij voor het vervolg van zijn gymnasiumopleiding naar Rolduc. Maar ook hier kwam er van zijn studie weinig terecht: zozeer zat namelijk de kunstenaar in hem, dat Charles liever tekende dan huiswerk maakte en zelfs de broodjes uit zijn mond spaarde omdaarmee poppetjes te kunnen kneden; dit tot grote hilariteit van zijn makkers! [6]
Zijn vader hoopte dat Charles priester zou worden maar zijn zoon had andere aspiraties. Om zijn vader een plezier te doen heeft hij het vijf jaar volgehouden op Rolduc. Toch was het geen verloren tijd.
Op 22 april schreef hij een brief aan zijn ouders
“Lieve ouders
Ik heb uwe lessen bij mij diep ingegriefd….Deze laatste studiën wil en zal ik nog goed gebruiken, opdat ik tenminste zeggen kan: ik heb mijn best gedaan…. Met onuitsprekelijk verlangen naar het ouderlijke huis, verblijf ik uw liefhebbende zoon Charles.”[7]
[1] In de bijlage is een gedeeltelijke stamboom van de familie Vos opgenomen. De gegevens zijn afkomstig uit het digitale register van RHCL en www.graftombe.nl. De gegevens van na 1950 zijn veelal digitaal nog niet te raadplegen.
[2] Overleden op 28 april 1933
[4] De vader van Charles Vos trouwde na de dood van zijn vrouw Marie Virginie op 7 januari 1901 met Maria Josephina Jacoba Renkin (17 december 1845 – 18 maart 1931). Zij is ook bijgezet in het graf van Jacques, Marie Virginie en hun zoon Johannes Ignatius.
[5] Boogard, Jac van den (redactie) ; Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023
Biografie door een anonieme tijdgenoot: Vos voor vrienden, vreemden en verwanten blz. 59-71
Blz. 8 van de biografie
[6] Welters, Limburgsche portretten, Charles Vos, in Nedermaas september 1933, blz. 22-23
[7] Boogard, Jac van den (redactie) ; Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023
Biografie door een anonieme tijdgenoot: Vos voor vrienden, vreemden en verwanten blz. 59-71 Blz. 9 van de biografie
afbeelding Grote Staat 51 (boekhhandel Vos) afbeelding: Grote Staat 51 anno 2012
RHCL fotocollectie GAM nr. 21522
Uitgave van boekhandel Vos (foto Marktplaats)
1.1.3 Zijn opleiding
Na vijf jaar werd uiteindelijk besloten, dat Charles - om beter op zijn plaats te zijn - zou vertrekken naar Roermond om als volontair werkzaam te zijn in de ateliers van Pierre en Joseph Cuypers, destijds een belangrijk centrum van kunstbeoefening in Limburg. In 1852 begonnen als “atelier voor gewijde beeldhouwkunde”, groeide deze werkplaats voor kerkelijke kunst - opgericht door stadsarchitect Pierre Cuypers (Roermond 1827-1921) en onder andere François Stoltzenberg, textielfabrikant en handelaar in kerkbenodigdheden - in korte tijd omvangrijk uit. Behalve voor de veelal neogotische, katholieke kerkgebouwen werd er later ook beeldhouwwerk en houtsnijwerk geleverd ter decoratie van profane gebouwen, zoals voor het door Cuypers ontworpen, monumentale Centraal Station en Rijksmuseum, beiden te Amsterdam, en Kasteel “De Haar” te Haarzuilens. Tijdens de bouw hiervan, trad Frans Stoltzenberg jr. (Roermond 1838 - New York 1909), die zijn vader was opgevolgd in 1875, in 1893 terug en werd de werkplaats voortgezet onder de naam “Cuypers en Co.”. Aldus ging de jonge Vos in 1906 in de leer zowel bij de nestor Pierre Cuypers als diens zoon Joseph en onder hun begeleiding wist Vos zich snel de ambachtelijke vaardigheden van het vak eigen te maken. In 1909 spoorde Cuypers hem aan de kunstopleiding in Antwerpen te gaan volgen, welk advies werd opgevolgd.[1]
atelier Cuypers (uit boek onder voetnoot 1)
Van 1909 tot 1914 studeerde Charles Vos dan ook aan de Koninklijke Academie van Schone Kunsten . Eduard Deckers en de professoren Dupont en Baron Opsomer waren zijn leraren. Ook hier bleek hij een zeer goede leerling te zijn. Al in het schooljaar 1911-1912 behaalde Charles, die te Antwerpen “Meester Vos, Karel van Maastricht” werd genoemd, de eerste prijs in de prijskamp “Ontleedkunde”:”Spieren en Geraamte”. Het daaropvolgende jaar behaalde hij nogmaals de eerste prijs en ook aan het einde van het schooljaar 1913-1914 verwierf Vos “Den eersten prijs voor het boetseren der figuren naar het leven”.Ter afsluiting van deze studietijd ontving Charles Vos op 1 december 1914 uit handen van de beheerder, de heer Fernand Bonnet, het getuigschrift van de Academie en bovendien de verguld zilveren “Staatsmedalie”.
De tekst luidde:
(op briefpapier van de Koninklijke academie der SCHOONE KUNSTEN van ANTWERPEN)
Ondergetekeekende Beheerder der Konink-
lijke Academie van Schoone Kunsten van
Antwerpen, verklaart bij deze dat de heer
Karel Vos, van Maastricht, gedurende
vijf jaar, met veel iever en vrucht, de
lessen gevolgd heeft bij vermelde gesticht,
(afdeling boetseerkunst) en dat hij er
op het einde van het studiejaar 1913-1914
den eersten prijs behaald heeft voor het
boetseren der figuur naar het leven
(verguld zilveren Staatsmedalie)
Een bewijzen waarvan hem huidig
getuigschrift afgeleverd geworden.
Antwerpen den 12 december 1914
De Beheerder,
(handtekening Fernand Bonnet en stempel van de academie)
prentbriefkaart aan vader, verzonden vanuit Antwerpen 1913 atelier Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen 1909-1914; Charles Vos tweede van rechts
Tijdens zijn studie in Antwerpen onderhield Vos middels brieven en ansichtkaarten contact met thuisfront. In het hoofdstuk werken bij particulieren, onderdeel tekeningen zijn een aantal kaarten afgebeeld en voorzien van toelichting.
Onderstaand een selectie uit de correspondentie.
Zijn vader, die eerst twijfelde of zijn zoon een artistieke opleiding moet gaan volgen, stond nu achter Charles keuze om aan in Antwerpse Academie te gaan studeren.
Uit de correspondentie met vader blijkt dat deze hem aanmoedigt. Hij toont inzicht en waardering, leeft met hem mee, maar schroomt niet hem op zijn tekorten te wijzen.
In de brief van 29 maart 1911 adviseert hij hem “liever niet bij de amateurs te rade te gaan, maar bij zijn professoren. Van deze laatsten moet je het technische van de kunst in de grond leren. De anatomie bijv. moet je vooral goed bestuderen, ’t menselijk lichaam in al zijn onderdelen en hun samenhang als één geheel. Ziedaar wat in je tekeningen ontbreekt. Teken eens een plaat met handen in verschillende posities, doe hetzelfde met armen en benen en oefen je daarin, dat zal ten goede komen aan je compositie. Na een jaar zult ge zeggen: wat was ik toen nog onbeholpen.”[2]
Vader had al eerder het talent van zijn zoon onderkend, maar was voorzichtig met complimenten. “Toen je als kind uit liefhebberij tekende, wees ik je er reeds op toch vooral niet na te tekenen wat slechts middelmatig of slecht was.” Hij had ook nog advies voor hem: “Toon niet te gauw wat aan het publiek: La critique est aiseé, mais l’art difficile. Hecht aan het oordeel van ervaren vaklui. Vele artiesten blijven middelmatig omdat ze zichzelf overschatten.”[3]
Naast de aandacht voor de artistieke gaven van zijn zoon had zijn vader ook aandacht voor de zakelijk kant; als kunstenaar moest je ook inkomen genereren. Hij informeert ook bij de professoren naar de vorderingen van zijn zoon, en kan deze in een brief van 30 november 1911 tot zijn vreugde hun gunstig oordeel berichten. Verder zinspeelt hij erop wat eventueel vereist wordt om de “Prix de Rome” te behalen.[4]
Ook zijn godsdienstig leven gaat hem ter harte. In de reeds geciteerde brief van 29 maart houdt hij hem met het oog op de aanbrekende veertigdaagse boetetijd voor, dat de versterving de beste leermeesteres is om onze driften te beteugelen. In een andere brief, gedateerd 30 november 1911, bezweert hij zijn zoon in de Comedie geen stukken te gaan zien, waarin met de bedienaren van de Kerk de spot wordt gedreven en noch kunst noch moraal te vinden zijn. “Waak tegen de verleiding en bid”, besluit hij, onder dank voor een hem toegezonden ets.[5]
Op 10 april 1911 schrijft Charles aan zijn ouders “Met ongeduld verlang ik (er)naar u weer te zien. Donderdag zal ik hier mijn Pasen houden. Gisteren is de concours begonnen in de Boetseerklas. Ik doe natuurlijk wat ik kan om den eersten prijs te halen. De volgende week Vrijdag begint ze in de Tekenklas. Zoals 't vorig jaar begint de Academie 's morgens om 8 uur. Zodoende sta ik om 6 1/2 uur op”...[6]
Op een kaart aan zijn ouders is te lezen “Hartelijk dank ook voor de gelegenheid die U mij geeft hier (d.i. op de Academie in Antwerpen) te mogen werken. Hierbij iet of wat een idee van mijn model[7], 't Gaat me nogal tot nu toe voorspoedig. Dupon en Daems vonden de pose die ik gaf goed. Dupon stond verstomd over mijn vooruitgang: als ik 't nu maar kan doorvoeren zal ik spoedig een fatsoenlijk stuk hebben dat ik durf laten zien”.[8]
Ook aan broers (Frans en Joseph) en zus (Jeanne) schreef hij in zijn Antwerpse tijd ansichtkaarten. Zijn broer Joseph studeerde medicijnen in Utrecht, Frans werkte in de boekhandel en zijn zus Jeanne woonde in Maastricht.
De kaarten aan vader, Frans en Jeanne zijn alle verzonden naar de Groote Staat 51 te Maastricht (het adres van de boekhandel). De kaarten naar Joseph zijn naar verschillende adressen in Utrecht verzonden (Voorstraat 28, Nieuwe Gracht 26).
Op de voorkant van elke kaart maakte hij een tekening.
Nog enige citaten uit kaarten die in hoofdstuk particulieren, onderdeel tekeningen niet aan de orde komen.
Jeanne, 2 november1911: “Let niet te veel op de handen maar op het geheel, want ze (de handen) zijn niet best gelukt.[9]
Jeanne,1913, waarin hij vraagt: “Zou je me niet een paar boorden, een mooi hemd en cravate kunnen sturen; een nieuw costuum zou ik ook nodig hebben want die broek is slecht.[10]
Citaten uit kaarten aan zijn broer Joseph:
“Bestudeer deze koppen goed”, “wat een rijkdom van vorm, wat een groots aspect!”
“Dupon was zeer tevreden over mij, maar de vormen moesten meer vloeien. Daarom ging hij met zijn poten alle vormen en glans die ik consciëntieus had aangebracht door elkaar wrijven, zodat het wel aardig werd, doch in het geheel niet naar mijn zin. Ik heb dan ook mijn studiekop, waaraan ik zo hard gewerkt had, in vijf minuten afgebroken. Ik heb er werkelijk om gehuild.”[11]
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914, keerde Vos terug naar Maastricht. Hij verkocht kranten en werkte hier en daar; onder andere was hij mede werkzaam bij de uitvoering van de leeuwen - aangebracht aan de voorgevel van het station te Maastricht - die naar ontwerp van Willem Brouwer uit Leiden werden gekapt door Tempelman.
Vos speelde in Antwerpen al met de gedachte zijn studie te vervolgen in Amsterdam, zoals blijkt uit een weddenschap die een medestudent in Antwerpen met hem aanging “dat hij naar Amsterdam zou gaan en binnen twee jaar daar de “Prix de Rome” zou halen”. De inzet van deze weddenschap was de studentikoze som van 20 francs.[12]
Vervolgens begon op 1 oktober 1915 zijn studie aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, waar Prof.Dr. H.J. Derkinderen directeur was en Prof. J. Bronner Vos' leermeester.
Anatomie les op de Rijksacademie in Amsterdam (ca. 1915) Charles Vos op de voorste rij, derde van rechts. bron: data.collectienederland.nl
atelier Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen 1909-1914, Charles Vos tweede van rechts
Hij kwam terecht in de beeldhouwklas met o.a. Albert Termote, Anton Maas, Jaap Kaas en H.C. Bastert.
Zij behoorden tot de eerste leerlingen van Jan Bronner (1881 - 1972), die als opvolger van Bart van Hove was benoemd tot hoogleraar in de beeldhouwkunst. De opleiding tot beeldhouwer duurde vier tot zes jaar en was zeer intensief. Men werkte van 9.00 tot 12.00 uur, van 13.00 tot 16.00 uur en van 19.00 tot 21.00 uur, vijf dagen per week. Het lesprogramma van de eerste klas bestond uit: het boetseren van koppen en rompen naar de antieken en het leven, gipsgieten, houtsnijden, vrije en versierde compositie, uit het hoofd werken en tenslotte anatomie. Gedurende de volgende jaren bleef het programma gehandhaafd, met uitzondering van het eerste onderdeel waarin koppen en rompen werden vervangen door de figuur. In de derde en vierde klas werd het rooster uitgebreid met het vak steenbewerking. Hierin stond centraal het houwen van beelden in steen direct naar het leven teneinde het observatievermogen te scherpen, de beeldende kracht te sterken.
Omdat de beeldhouwafdeling zo klein was, werkten de leerlingen uit verschillende klassen bijeen in hetzelfde lokaal. Bronner vond het belangrijk dat de jongeren leerden van de ouderen. Bronner eiste discipline van zijn leerlingen, maar de sfeer in de klas was goed. Er werd vriendelijk en driftig gediscussieerd over politiek, literatuur en beeldende kunst.
Termote en Vos werkten tijdens hun loge-jaren in het houten atelier in de academietuin. Hier troffen de Belgische, Brabantse en Limburgse leerlingen, die door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog gedwongen waren hun studie in het noorden voort te zetten, elkaar. De goede sfeer trok ook anderen aan zoals conciërge Heeren, het model Jetje (de toekomstige echtgenoot van Vos) en de beroepsmodellen Alfred van Dijk en Fabritius.[13]
Van zijn klasgenoten Termote en Kaas maakte Charles rond 1916 een portretwerk..
Jaap Kaas (Museum Beelden aan Zee)
Rond 1916 bleek Vos wederom een uitstekende leerling te zijn.
Jaarlijks schreef de Rijksacademie een wedstrijd uit voor de Prix de Rome. In 1917 werd de wedstrijd uitgeschreven voor beeldhouwen. Degenen die mee wilden doen, moesten eerst een toelatingsexamen doen. De geslaagden van dit examen werden toegelaten tot een proefkamp. De vier hoogst scorende kandidaten van deze proefkamp werden toegelaten tot de eigenlijke wedstrijd (de eindkamp).[14]
Door de Commissie werd een jury benoemd. De jury bepaalde de onderwerpen, beoordeelde de resultaten en stelde uiteindelijk de winnaar van de Prix de Rome vast.
In 1917 vond het toelatingsexamen plaats van 13 tot en met 15 juni. De toets omvatte een drietal vakken: Esthetica, Doorzicht- en ontleedkunde en Kunstgeschiedenis. Voor het vak Doorzicht- en Ontleedkunde bestond de opdracht uit het maken van:
Een “proportiebeeld met geraamte”;
Een “spierteekening van een onderdeel van het menschelijke lichaam”;
Een “teekening van een stand naar het naaktmodel ter hoogte van 50 c.m.”;
“Het maken van een perpectievische teekening”.[15]
In het archief van de Rijksacademie bevinden zich aantal werken van Charles Vos die hoogstwaarschijnlijk onderdeel waren van het toelatingsexamen:
- Een skeletstudie met potlood, van achteren, in een schema voor de proporties, met aantekeningen; (een skeletstudie, van achteren, in een schema voor de proporties, met aantekeningen; bron: data.collectienederland.nl/Rijksacademie)
- Man met stok (rechtsboven gesigneerd). Krijt op papier. Een mannelijk model, een lendedoek dragend, staat met een stok in de linkerhand, iets naar rechts; (man met stok (rechtsboven gesigneerd). Een mannelijk model, een lendedoek dragend, staat met een stok in de linkerhand, iets naar rechts; bron: data.collectienederland.nl/ Rijksacademie)
- Perspectiefstudie van een obelisk met potlood. (perspectiefstudie van een obelisk; bron: data.collectienederland.nl/ Rijksacademie)[16]
Charles Vos haalde voor alle onderdelen een voldoende.
Samen met Ernst Baay nam hij deel aan de proefkamp.
De jury stelde de volgende onderwerpen vast:
“Het boetseren op de halve ware grootte van een naaktstand in hoogreliëf in klei van een groepje ter hoogte van 25 c.m. voorstellende Nenomé [moet zijn Naomi] en Ruth”
In het archief van de Rijksacademie bevindt zich een beeld van Charles Vos van twee vrouwen die elkaar omarmen.[17] Waarschijnlijk is dit het beeld van Naomi en Ruth.
Beide kandidaten slaagden voor de proefkamp en werden toegelaten tot de eindkamp.
Het onderwerp van de eindkamp was het maken van een beeld van Kaïns vlucht naar de dichtregel uit Genesis 4, verse 9-16 “En Kaïn ging uit voor het aangezicht des Heeren”.
links: figuurstudie: twee vrouwen omarmen elkaar
bron: data.collectienederland.nl/ Rijksacademie)
rechts: uit een oude (onbekende) krant [18]
Op 8 oktober 1917 verscheen het verslag van de jury.
Over het beeld van Vos[19] schreef de jury: “Zij treft door een klaare en sterke vitaliteit … zoowel in de groote beweging als in het mouvement van de verschillende onderdeelen. Van alle kanten gezien geeft het beeld een ryken evenwichtigen en zeer extressieven indruk. Het modelé is vol en getuigt van een zuiver anatomisch gevoel. Enkele details kunnen in het byzonder worden geprezen bijv. de afwerende hand, de afhangende arm, en de kop waarin een treffend karakter niet te miskennen zijn.”[20]
De Prix de Rome 1917 werd door de jury toegekend aan Charles Vos.
Ondertussen had Charles Vos zijn toekomstige vrouw leren kennen.
Aan de Academie waren meerdere modellen werkzaam. Een van hen was Cornelia den Breejen die gehuwd was met Simon Willem Maris (1873- 1935), een kunstschilder en model aan de Academie. Het echtpaar had veel relaties in de kunstenaarswereld. Haar zus was Henriëtte (Jetje) en ook model aan de Academie. Als modellen kenden zij meerdere professoren en uiteraard ook studenten. Hun voorkeur ging uit naar de arme student, van de “corpsballen” moesten zij niets hebben. Charles ontmoette Henriëtte bij de volksconcerten.
Vader Vos, die zijn zoon nog altijd kort hield, zag dat het echte liefde was en dat Henriëtte inspirerend werkte op zijn zoon. In 1917 zorgde hij dat het koppel de beschikking kreeg over een eigen woonruimte. Zij trouwden op 15 mei 1918.[21]
Kain: tekening (hoogte 34,5cm) en daarna in gips (120,5cm) tenslotte het definitieve beeld (hoogte 120,5cm). Collectie: Rijksacademie
De Prix de Rome bestond uit een gouden medaille en een jaargeld van fl. 1.200 ( ongeveer € 550) gedurende vier achtereenvolgende jaren, onder voorwaarde dat ieder jaar bepaalde studieopdrachten zouden worden uitgevoerd. De studieopdrachten moesten, volgens een Instructie opgesteld door de Commissie van Toezicht van de Rijksacademie, worden uitgevoerd. Daarnaast moesten buitenlandse studiereizen worden gemaakt. Van de voortgang van de studieopdrachten moest tweemaandelijks verslag gedaan worden aan de Commissie. Aan het einde van elk jaar moesten de werkstukken en studies in het bezit zijn van de directeur. Vos koos in overleg met de Academie voor een reis naar Italië en Frankrijk.
voor- en achterzijde van de vergulde penning, diameter 5cm
In zijn geboortestad ontving hij van het Gemeentebestuur een oorkonde voor het behalen van de “Prix de Rome”. De tekst luidde:
“Hulde van het Gemeentebestuur aan den heer Charles Hubert Marie Vos geboren te Maastricht den 8 september 1888 aan wien in den wedstrijd in de beeldhouwkunst aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam met algemeene stemmen de gouden eereprijs werd toegekend. Maastricht, 10 oct. 1917”.
Op 17 oktober 1917 werd Charles Vos op het stadhuis van Maastricht ontvangen voor een huldiging ter gelegenheid van het behalen van de “Prix de Rome”. Namens de gemeente werd hij toegesproken door burgemeester mr. Van Oppen. Hij zei dat het een eer was voor de stad Maastricht dat “een harer zonen zulke hooge onderscheiding was te beurt gevallen.”
Het was een sobere huldiging, niet alleen vanwege de tijdsomstandigheden, maar ook op uitdrukkelijk verzoek van Charles Vos zelf. Hij ontving de bovenvermelde oorkonde.
Van Oppen deelde nog mede dat besloten was de heer Vos een opdracht te verstrekken voor de vervaardiging van een tweetal reliëfbeelden die aan weerszijden van de trap in de vestibule van het stadhuis zullen worden aangebracht. [22]
oorkonde Gemeente Maastricht
De studiereizen, verbonden aan de “Prix de Rome”, werden echter uitgesteld tot na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. Hij werkte in 1918 in Amsterdam aan de opdrachten van de Prix de Rome.
Het eerste jaar moest hij een verhandeling schrijven, een portretbuste en een figuur ontleend aan de “Antieke Historie” maken.
Vos vervaardigde als eerste studieopdracht een model voor een portretbuste van Prof. August Allebé (1838 - 1927). Op 19 april 1918 werd de tachtigste verjaardag gevierd van August Allebé, hoogleraar en directeur van de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam van 1870 tot 1907. Tijdens de toespraak werden lovende woorden aan de jarige gericht. De Commissie van Toezicht had aan Charles Vos een opdracht verstrekt om een buste van Allebé te boetseren, waardoor in de Academie de beeltenis steeds aan de voorbeeldrol die Allebé had, zou blijven herinneren.[23]
Ook leverde hij de gevraagde opstellen op tijd in.
prof. Allebé
De opdrachten voor het tweede jaar (1919) bestonden naast de Italiereis uit: het maken van een figuur uit de Bijbelse Geschiedenis en een aantal studies naar de natuur en naar bestaande beeldhouwwerken. Ook moest hij een verhandeling schrijven over de restauratie van oude monumenten volgens de moderne beeldhouwkunst.[24]
Op 1 juli 1919 vertrok hij samen met zijn vrouw naar Italië; allereerst naar Rome, alwaar zij een half jaar verbleven in een appartement op de vijfde verdieping. Onder hun bescheiden bevonden zich ter aanbeveling zowel een gedateerd visitekaartje (12 april 1919) als een gedateerde brief (4 juni 1919) van Professor Derkinderen.
Als studieopdracht van het jaar 1919 boetseerde Vos een “Stervende Krijger” naar antiek Romeins model. In het appartement maakte hij een levensgroot gipsen beeld van Eva. Het naar beneden krijgen van het beeld was een zware klus. In de avonduren volgde hij een cursus aan de Academie.[25] Ook bezocht hij zoveel mogelijk monumenten in de stad.
Het daaropvolgende half jaar, van januari 1920 tot 1 juli 1920 verbleef het echtpaar Vos te Florence. Als studieopdracht vervaardigde Charles Vos een in tondo (ronde) vorm afgebeelde Madonna met Kind, geïnspireerd op een vijftiende eeuws Florentijns voorbeeld van de “Della Robbia's” (een familie met een enorm atelier, waar speciaal dit genre Madonna's in keramiek werd geproduceerd, om deze Maria-reliëfs zijn zij tot op heden beroemd gebleven).
Zij bezochten zij ook nog de steden: Bologna, Modena Parma, Milaan en Pavia.
Hij leverde ook nog diverse studieopdrachten in, zoals een gipsen beeld van Eva en Madonna met Kind (zie boven); daarnaast nog twee kinderkopjes, een beeld van een boerenjongen, een mannenbuste en een beeld van de Heilige Familie. In haar rapport (4 juni 1920) had de jury lovende woorden over de ingeleverde werken. Zij kenden hem een nieuw jaargeld toe.[26]
Na 1 juli keerde Vos met zijn vrouw terug naar Amsterdam, waar op 16 juli hun eerste kind, zoon Jacques (16 juli 1920 - 2 juni 1992), werd geboren.
stervende krijger (Paulussen)
Madonna met Kind; collectie Peters Smeets
De opdrachten voor het derde jaar bestonden, naast een reis naar Frankrijk, uit: het vervaardigen van een figuur/groep alsmede een aantal theoretische verhandelingen. Op 1 oktober 1920 vertrok hij zonder zijn vrouw naar Frankrijk. In Parijs bleef hij een maand. Hij reisde vervolgens naar Chartres, Amiens, Laon, Soissons en Reims.
Tijdens zijn studiereis naar Frankrijk stuurde hij ansichtkaarten naar zijn vrouw (geadresseerd Papenstraat 76 Maastricht). Kennelijk verbleef zij met haar pas geboren zoon Jacques in Maastricht. Hij richtte de kaarten aan “madame Ch. Vos”. Hij hoopte op 15 november weer thuis te zijn. Op 10 november was hij weer thuis.
In de zomer van 1922 keerde hij voorgoed met zijn gezin terug naar Maastricht, waar hij ging wonen op Cannerweg 159. Later zijn ze verhuisd naar de Aylvalaan 54. In 1922 werd dochter Fien geboren (18 augustus 1922 - 24 december 1998) . In 1924 werd het gezin gecompleteerd met de geboorte van dochter Jeanne (13 oktober 1924 - 26 januari 1979).
woningen van Charles Vos (links Papenweg 76, rechts Aylvalaan 54. Het pand Cannerweg 159 is afgebroken)
Het juryrapport (20 juli 1921) was wederom lovend over zijn werk. Hij had de levensgrote groep van het Heilige Familie afgemaakt. Dit beeld stond later (1931) model voor het bronzen beeld van de Heilige Familie in Venlo Ook zond hij een aantal portretbustes in.[27]
Hij kreeg een jaargeld voor het vierde jaar.
De opdracht voor dit jaar betrof “een beeld ten voeten uit van de zeventien-eeuwse kunstschilder en bouwmeester Thomas de Keyser (1596-1667), bestemd voor een nis in de gevel van het Stedelijk Museum in Amsterdam.” In de instructie worden de werkzaamheden opgesomd. Eerst moest een model van het beeld worden voorgelegd aan de jury ter goedkeuring. Dit moest geschieden voor 15 februari 1922. Daarna kon het beeld in steen gehakt worden. Het stenen beeld (samen het ontwerp) moest voor 1 oktober 1922 overgedragen worden aan de jury.[28]
Vos vervaardigde eerst een model van het beeld op kleine schaal in gips. Als model fungeerde de Maastrichtse graveur Jean Sondeyker, een zwierige figuur met grote hoed. Hij stuurde foto’s van dit gipsen beeld naar de Academie. Het beeld werd per schip naar Amsterdam vervoerd.[29]
In de vergadering van 13 juli 1922 werd het ontwerp besproken.
Derkinderen bracht de bevindingen van de jury in een uitvoerige brief aan Charles over: “Zoals ik reeds schreef, is de stemming te Uwen gunste. Men meent dat het beeld, eenmaal voltooid en uitgevoerd, wel een goed figuur in het Gem. Museum maken zal en vooral de Kop - waarlijk niet het minste deel - vindt veel waardering. De jury had natuurlijk ook kritiek…op de stand, de voeten accessoires en het kostuum”. Derkinderen besloot zijn brief Charles, zoals steeds, met een hartelijke opmerking: “Dit bedoelen natuurlijk geen schoolsche opmerkingen te zijn. Wij hopen er Uw animo door te versterken opdat Ge in de hoofdstad des lands door waarlijk goed beeld vertegenwoordigd zult zijn. Ontzie dus geen moeite!”[30]
In februari 1923 zond opnieuw een gipsen model, nu op ware grootte, per schip naar Amsterdam. De jury had lof voor de allure van het beeld. Vos werd uitgenodigd om naar Amsterdam te komen om een aantal details, die de jury die als minder beoordeelde, samen met hente bespreken. Na de aanpassingen door Vos werd in april de opdracht verstrekt om het beeld in steen te kappen.[31]
Het beeld moest uiterlijk in oktober klaar zij. Eind september ging het gipsafgietsel en het stenen beeld per spoor naar Amsterdam. Het beeld werd geplaatst op 4 februari 1924 in de derde nis, rechts van de hoofdingang van het Stedelijk Museum, waar het beeld zich nog steeds bevindt. Vos was hierbij niet aanwezig.[32]
Thomas de Keyser
het echtpaar Vos - Den Breejen geschilderd door Edmond Bellefroid
olieverf op doek, gesigneerd 1938
Henriëtte den Breejen
Portret van Charles Vos door Petran Vermeulen
Jacques Vos , Jeanne Vos Fien Vos
Het gezin Vos rond 12 augustus 1932.
De twee ontbrekende personen (broer Joseph en zijn vrouw Netty van Aalderen verbleven in Bandung) zijn in hout weergegeven.
Opa Jacques Vos zit centraal op de stoel. Ook zijn vrouw Josephine Renken staat op de foto. Charles Vos staat op de achterste rij, derde van rechts. Zijn vrouw staat Henriëtte den Breejen staat ook op de foto, alsmede hun drie kinderen Charles, Jeanne en Fien.
Voorst afgebeeld: Frans Vos en Maria Broekman; Jeanne Vos en Hubert Dassen (staat niet op de foto, was in 1928 overleden); Hubert Vos en Maria Notermans. Er staat nog een onbekend kind op de foto.
[1] Schiphorst, Lidwien; De kunstwerkplaatsen van architect Cuypers - Thoben, Peter; Beeldhouwers in Roermond. Boek verschenen bij Stedelijk Museum Roermond 1995
Schiphorst: korte geschiedenis van de werkplaats blz. 17 t/m 13; Thoben: Charles Vos blz. 43
[2] Boogard, Jac van den (redactie) ; Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023
Biografie door een anonieme tijdgenoot: Vos voor vrienden, vreemden en verwanten blz. 59-71
Blz. 10 van de biografie
[3] Ibidem Blz. 11 van de biografie
[4] Ibidem Blz. 11 van de biografie
[5] Ibidem Blz. 11 van de biografie
[6] Ibidem Blz. 12 van de biografie
[7] hij bedoelt de tekening op de kaart
[8] Ibidem Blz. 12 van de biografie
[9] Ibidem Blz. 12 van de biografie
[10] Ibidem Blz. 13 van de biografie
[11] Ibidem Blz. 14 van de biografie
[12] Welters, Limburgsche portretten, Charles Vos, in Nedermaas september 1933, blz. 22-23
[13] De tekst over de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten is gebaseerd op: Teeuwisse Jan, Leven en werk van beeldhouwer-tekenaar Jaap Kaas, Utrecht 1987 blz. 24-25-28
[14] Boogard, Jac van den (redactie) ; Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023, blz. 22-23
[15] Ibidem, blz. 22-23
[16] Alle drie de werken: collectie: Rijksacademie. Email G. Roosjes, Rijksacademie 7 februari 2023
[17] Collectie: Rijksacademie. Email G. Roosjes, Rijksacademie 7 februari 2023
[18] Ibidem
[19] Hij maakte eerst een tekening (zwart potlood, niet gesigneerd, niet gedateerd [1917], afmetingen: hoogte 17cm en breedte 10cm), vervolgens in gips een schetsontwerp (hoogte 34,5cm) en daarna in gips het definitieve beeld (hoogte 120,5cm). Collectie: Rijksacademie. Email G. Roosjes, Rijksacademie 7 februari 2023
[20] Boogard, Jac van den (redactie) ; Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023, blz. 23
[21] Boogard, Jac van den (redactie); Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023
Biografie door een anonieme tijdgenoot: Vos voor vrienden, vreemden en verwanten blz. 59-71
Blz. 10 van de biografie
[22] De Tijd 18 oktober 1917
[23] Algemeen Handelsblad 20 april 1918
[24] Boogard, Jac van den (redactie); Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023, blz,27
[25] Boogard, Jac van den (redactie); Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023
Biografie door een anonieme tijdgenoot: Vos voor vrienden, vreemden en verwanten blz. 59-71
Blz. 17-18 van de biografie
[26] Boogard, Jac van den (redactie); Charles Vos beeldhouwer 1888-1954; Maastricht 2023, blz. 26
[27] Ibidem blz. 32
[28] Ibidem blz. 32-33
[29] Ibidem blz. 32-33
[30] Ibidem blz. 32-33
[31] Ibidem blz. 32-33
[32] Ibidem blz. 32-33
Published in
DefaultCms2CmsCategory
Kerststallen
1. Inleiding
In particulier bezit zijn, zover bekend, een zestal Kerststallen van de hand van Charles Vos.
In deze paragraaf worden deze Kerstallen beschreven. In paragraaf 5.6.2.2. wordt de ontstaansgeschiedenis van de vaak geprezen Kerststal van de St. Servaaskerk in Maastricht nader bestudeerd. Gekeken wordt dan in hoeverre de Kerststallen in particulier bezit de Kerststal van de St. Servaaskerk hebben beïnvloed m.a.w. zijn de Kerststallen voorstudies geweest.
Kerststallen:
1. Kerststal (Chamotte klei)
Particulier bezit
Chamotte klei
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1935-1938]
De Kerststal bestaat uit een zestal beelden
(foto eigenaar)
Maria naast kribbe met het Kindje
Afmetingen: hoogte 15cm, breedte 27cm en diepte 10cm
Maria met kleed, mantel en hoofddoek zit geknield en de handen gevouwen voor de borst. Haar hoofd is rechts naar beneden gericht.
Het kindje Jezus ligt met opgetrokken beentjes en spartelend met de armpjes op de kribbe.
Het beeld bestaat uit een geheel.
Kribbe met Kindje en Maria, links Jozef (foto eigenaar)
Jozef
Afmetingen: hoogte 11cm, breedte 16cm en diepte 10cm
Knielend met een lang kleed afgebeeld. Zijn hoofd is naar rechts beneden gewend, kijkend naar zijn Zoon.
Een groep van drie herders (met een kind) en twee schaapjes
Afmetingen: hoogte 23cm, breedte 20cm en diepte 10cm
Vooraan knielend zit een herder met zijn blik naar rechts gericht. Zijn handen omklemmen de snuit van een liggend schaapje. Boven hem is een tweede herder afgebeeld. Iets hoger aan zijn linkerzijde is een oudere herder afgebeeld. Tussen hen in de kop van een schaap. Rechts (voor de kijker) is een jongeman afgebeeld.
De drie herders (foto eigenaar)
De drie koningen
Staande koning:
Afmetingen: hoogte 22cm, breedte 16cm en diepte 10cm
Casper (met kroon) is staande weergegeven. Voor zich houdt hij een kelk met wierook vast.
Volgens de overlevering zou hij uit Afrika afkomstig zijn en de leeftijd hebben van 20 jaar.
Knielende koning:
Afmetingen: hoogte 17cm, breedte 17cm en diepte 10cm
De Melchior is knielend, opkijkend naar het kindje weergegeven. Voor zich staat een kistje met goudstukken.
Volgens de overlevering zou hij uit Azië afkomstig zijn en de leeftijd hebben van 40 jaar.
Liggende koning:
Afmetingen: hoogte 8cm, breedte 24cm en diepte 6cm
Balthazar is liggend met vooruit gestoken armen en opkijkend naar het Kindje uitgebeeld. De mirre staat voor hem.
Volgens de overlevering zou hij uit Europa afkomstig zijn en de leeftijd hebben van 60 jaar.
De drie Koningen (foto eigenaar)
2. Kerststal (gebakken klei geglazuurd)
Particulier bezit
Afkomstig uit de huiskapel van huize Hoogeweerth (Heugem, Maastricht).
Het huis werd al vermeld in de vijftiende eeuw onder de naam Houweerth. Het huidige huis is gebouwd door de Maastrichtse schepen Antonius Vaes aan het einde van de zeventiende eeuw. In de loop van de negentiende eeuw kwam het, na meerdere andere eigenaren, in het bezit van de familie Regout. Pierre Regout (1882-1967), ongehuwd, bewoonde het huis vanaf 1929 tot aan zijn dood. Zijn zus Bertha (1877 - 1969) huwde in 1908 met Max von Scheibler (1866-1935) en ging in Duitsland wonen. Na het overlijden van haar echtgenoot kwam zij terug naar Nederland en trok zij in bij haar broer in huize Hoogeweerth.
In 1967 kwam het huis in bezit van de Provincie Limburg, waarna het in verval raakte. In 1992 liet de zakenman Paes het opknappen en kreeg het kasteel een horecafunctie, die het nog steeds heeft.
In het huis was al een huiskapel aanwezig, die door de familie Regout verder werd ingericht. Charles Vos maakte voor deze kapel een beeld van de Heilige Petrus en een Kerststal.
Gebakken klei geglazuurd,
Niet gesigneerd, niet gedateerd [waarschijnlijk tweede helft van de dertiger jaren van de twintigste eeuw]
Afmetingen:
Stal: hoogte 70cm en breedte 60cm
Kribbe met kindje Jezus, Maria: hoogte 38cm
Jozef: hoogte 25cm herderinnetje hoogte 32cm
Herders en drie Koningen
- Op de stal met een zadeldak bevinden zich een tweetal engelen die een banier met de tekst "gloria in excelsis Deo" vasthouden. In de stal staan de os en de ezel naast elkaar, en ervoor een tweetal schapen.
- Voor het stal ligt het Kind met gespreide armen in een kribbe.
- Maria is knielend afgebeeld met haar blik op haar Kind gericht.
- Jozef is staande met ten hemel gespreide armen weergegeven.
- Voor deze kerststal maakte Vos ook een schattig herderinnetje vergezeld door een schaap, dit is zover ik weet de enige keer dat hij een herderin gemaakt heeft.
- De herders, omgeven door twee schapen, zijn op een console achter elkaar afgebeeld. De eerste herder zit geknield op de voorgrond, met de ene arm wijst hij naar het Kind en de andere wijst omhoog. Daarachter een tweede herder met zijn hoofd naar rechts afgebogen; het is of hij een afwerend gebaar maakt. En achteraan de laatste herder, eveneens druk gebarend.
- De Drie Koningen vormen ook een geheel, rechts vooraan ligt een koning, de tweede is links naast hem knielend uitgebeeld en achteraan staat de zwarte koning. Alle drie hebben zij een cadeau voor de pasgeborene bij zich.
foto's eigenaar
3. Kerststal (Gebakken klei, geglazuurd)
Particulier bezit
Gebakken klei, geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
Afmetingen: hoogte (max) 10cm
De kerststal bestaat uit een tien beelden:
Een kribje met het kindje Jezus
Maria: zij draagt een wit kleed met daaroverheen een openvallende blauwe mantel, ze is zittend uitgebeeld met haar handen voor zich gevouwen.
Jozef: hij draagt een wit kleed met daaroverheen een openvallende bruine mantel, hij is geknield weergegeven met zijn beide armen naar boven geheven.
Twee herders waarvan een staande en een geknield.
Drietal koningen: Casper (met kroon) is staande weergegeven. Voor zich houdt hij een kelk met wierook vast; de oude Melchior is knielend, opkijkend naar het kindje weergegeven. Voor zich staat een kistje met goudstukken; Baltasar is eveneens knielend met de gespreide armen en opkijkend naar het Kindje uitgebeeld. De mirre staat voor hem.
Twee engelen die voor zich een kaarsenstandaard vasthouden.
4. Kerststal (gebakken klei, geglazuurd)
Particulier bezit
Gebakken klei en geglazuurd
Niet gesigneerd, niet gedateerd
De groep bestaat uit 7 beelden
- Op een sokkel zit een gehurkte herder "en profil" naar links die op zijn schoot een schaap vasthoudt.
- Achter een sokkel waar een schaap languit op ligt, staat een herder "en profil" naar links.
- Maria ligt languit, met opgetrokken benen, op haar rechterzij. Voor zich houdt ze het kribje, met het daarin gelegen Kindje Jezus, vast.
- Jozef is zittende, met zijnen benen onder zich, afgebeeld. Hij houdt zijn armen naar de hemel gericht. Met geopende mond is zijn blik naar boven gericht.
- Een beeld met drie personen en twee schaapjes. Aan de linkerzijde zit een geknielde herder die met zijn linkerhand een voor zich staand schaapje vasthoudt. In het midden een geknielde koning en aan de andere zijde nog een koning. Een schaapje komt achter de herder vandaan.
- De os en de ezel staan innig verstrengeld bij elkaar.
- Een tweetal schaapjes.
Dit viertal Kerststallen bestaat uit losse beelden. Daarnaast zijn er nog twee (5 en 6) die uit een stuk bestaan. Deze twee worden niet meegenomen in het verdere onderzoek.
5. Kerststal (gips, gekleurd)
Particulier bezit
Kerstkrib met Maria, Kindje, Jozef en herder met schaap
Gips, gekleurd
Gesigneerd C. Vos (onderaan achterzijde), gedateerd 40 [1940]
Afmetingen: hoogte 28cm, breedte 20 cm en diepte 16cm
Op een ovale console wordt de achterwand gevormd door een stal met schuin dak waar bovenaan en aan beide zijkanten de dwarsbalken waarop het dak rust, zichtbaar zijn.
Centraal zit Maria, met kleed met daarover heen een mantel die aan de bovenzijde is vastgemaakt, geknield. Haar blik is naar beneden gericht op haar Zoon die zittend op haar schoot is weergegeven. Maria houdt met beide armen het Kind vast. Jezus heeft zijn hoofd ietwat naar links gericht en maakt met zijn linkerhand een zegenend gebaar.
Aan Maria's rechterzijde, schuin achter haar, staat de bebaarde Jozef. Hij staat met zijn knieën vooruit gebogen, zijn bovenlichaam helt naar voren met zijn blik naar links beneden gericht op zijn Zoon. Zijn linkerarm rust op zijn vrouw's schouder, de andere arm houdt hij langs zijn lichaam.
Aan de andere zijde van Maria staat een herder met gebogen knieën en zijn blik naar rechts beneden op het Kind gericht. Links naast hem staat een kromme herdersstaf die hij met linkerarm tegen het lichaam klemt, de rechterhand houdt op borsthoogte voor zich de staf vast. Aan zijn linkerzijde staat een schaapje dat zijn kop, voor de herder door, draait in de richting van Maria met haar Kind.
6. Kerststal (keramiek)
Particulier bezit
Keramiek
Gesigneerd Ch. Vos (met stift op acherzijde, waarschijnlijk het handschrift van Charles Vos), niet gedateerd
Afmetingen: hoogte 25cm
Deze groep werd naar een ontwerp van Ch. Vos gemaakt.
Op een console is de Kerstgroep weergegeven. Achteraan staat Jozef, met nimbus, ten voeten uit "en face" biddend met gesloten ogen en gevouwen handen voor zijn borst. Maria zit geknield voor haar man, haar lichaam beschrijft een C-vorm; ze kijkt voorover gebogen naar haar Zoon die voor haar in het kribbetje ligt. De kribbe is krap bemeten; de voetjes bungelen over de rand. Maria heeft met haar rechterhand haar Zoons linkerhand vast, met de andere reikt zij naar het Kind.
collectie Peters Smeets
[1] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994;
Collectie T. Goffm-Viegen, Maastricht
[2] Paulussen Charles Vos 1888-1954, tentoonstelling 13-11-1994 tot en met 29-01-1995, Gemeentemuseum voor Religieuze Kunst Jacob van Horne, Weert 1994;
Particuliere collectie, Maastricht. Het is niet zeker dat deze koningen model zijn geweest voor de kerstkrib van de Servaaskerk
[3] Meerdere exemplaren zijn aangeboden op Marktplaats, collectie Grouwels
2. Het ontstaan van de Kerststal voor de St. Servaaskerk te Maastricht
Johannes Josephus Franciscus Ingendael werd geboren op 28 oktober 1883 te Echt. Hij studeerde aan het Bisschoppelijk College te Weert, het Klein-Seminarie Rolduc en aan het Groot-Seminarie te Roermond, waar hij op 12 maart tot priester gewijd. Na 4 jaar als kapelaan te Brunssum te hebben gewerkt, kwam hij in 1914 naar Maastricht; eerst als kapelaan in De OLV-kerk (tot 1930), dan als pastoor in de Lambertuskerk (tot 1938). In 1938 werd hij pastoor en deken van de St. Servaaskerk.[1]
Bij de inval van de Duitsers in 1940 was hij werkzaam in de St. Servaaskerk. Naast interneringen stelde de bezetter lijsten op met personen die in aanmerking zouden komen voor gijzelaar. Bekende Nederlanders kwamen op deze lijsten terecht. Pastoor-Deken Ingendael kwam ook op deze lijsten te staan. Op 4 mei 1942 werden 460 personen van deze lijsten van hun bed gelicht. Een directe aanleiding voor deze actie was er niet.
Bij een tweede gijzelingsgolf medio juli 1942 werden 600 mensen gearresteerd. Deze groepen werden opgesloten resp. in het kleinseminarie te Sint-Michelsgestel en het grootseminarie van Haaren, beiden. in Brabant.[2]
Pastoor-Deken werd in de tweede golf opgepakt en overgebracht naar Haaren. Hij zou daar tot december van 1942 verblijven. Bij terugkeer wilden de parochianen van St. Servaas hun Pastoor-Deken een cadeau aanbieden. Het zou een Kerstgroep worden te vervaardigen door Charles Vos.[3]
Na terugkeer achtte hij het raadzaam onder te duiken en de stad te verlaten. Na de bevrijding keerde hij terug in de stad en werd triomfantelijk ontvangen.[4]
Charles Vos was in de tussentijd aan het werk gegaan. Met Kerstmis 1943 werd de nieuwe kribbe voor het eerst in de kerk opgesteld. De (eikenhouten) beelden van het Kindje, Maria en Jozef waren gereed. De overige negen beelden waren nog slechts in ontwerp (in gips) aanwezig.[5]
Met Kerstmis 1945 waren “alle elf beelden[6] van de Kerstgroep voltooid”.[7]
Pastoor-Deken zou zijn cadeau, de Kerstgroep, op zijn beurt schenken aan de parochie.[8]
Hij overleed in Maastricht op 27 maart 1954 en werd begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg te Maastricht.
In het midden van de jaren dertig van de vorige eeuw maakte Charles Vos een start met wat zou uitmonden in de Kerstgroep voor de Sint Servaaskerk. Getracht wordt de ontstaansgeschiedenis van de Kerstgroep nader te bestuderen. In het onderzoek nemen we alleen volledige Kerststallen gemaakt door Charles Vos mee. Dit betreft een viertal voorstudies (zie paragraaf 1, de nummers 1 t/m 4), een ontwerp in gips en uiteindelijk de eikenhouten beelden.
De eerste aanzet voor de Kerstgroep was een groep bestaande uit een zestal beelden van chamotte klei (zie nummer 1 in de tabel). De beelden zijn nog niet gedetailleerd uitgewerkt, eerder een ruwe schets. Deze Kerstgroep is in particulier eigendom.
Daarna zouden twee Kerstgroepen van gebakken, geglazuurde klei volgen (zie tabel nummer 2 en 3). Nummer 2 bestond uit zeven beelden, nummer 3 uit tien beelden. Deze versies waren gedetailleerder uitgevoerd. Beiden dateren uit de periode 1938-1942. Welk Kerstgroep het eerste het licht zag, is onbekend. Nummer 3 is aanwezig in Maastricht Museum[9] en nummer 2 is afkomstig uit de huiskapel van huize Hoogeweerth (Heugem, Maastricht) en is in particulier eigendom.
Nummer 4 is een minder gedetailleerde versie, bestaat uit zevental beelden en is nog in bezit van de familie Vos. De datering is bekend, waarschijnlijk rond 1940.
Begin jaren veertig van de vorige eeuw startte Charles Vos met het ontwerpen van de Kerstgroep voor de Sint Servaaskerk. Alle beelden werden eerst in gips vervaardigd (tabel nummer 5). Een drietal gipsen ontwerpen werd opgespoord: de staande herder met staf, de staande herder met gekruiste armen voor zijn borst en het hoofd van koning Balthazar. Het Gemeentemuseum te Weert heeft een gipsen schaap dat bruin gepatineerd is en een tweetal gipsen koningen, bruin gepatineerd. Het betreft een knielende koning (Melchior?) en een staande koning (Casper?). Helaas werden geen afbeeldingen beschikbaar gesteld.
De eerste eikenhouten beelden werden met Kerstmis 1943 in de kerk uitgestald. De complete Kerstgroep[10] werd met Kerstmis 1945 gepresenteerd (tabel nummer 6).
Hieronder een tabel met een totaaloverzicht
In onderstaande tabel is een overzicht van de ontstaansgeschiedenis van de Kerstgroep weergegeven.
Tabel: 1
|
Nummer |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
Locatie |
Particulier bezit[11] |
Particulier bezit[12] |
Particulier bezit[13] |
Particulier bezit[14] |
Deel onbekend |
St. Servaaskerk |
|
Materiaal |
Chamotte klei |
Gebakken klei, geglazuurd |
Gebakken klei, geglazuurd |
Gebakken klei, geglazuurd |
Gips |
Eikenhout |
|
Datering[15] |
1935-1938 |
1938-1942 |
1938-1942 |
rond 1940 |
1942-1943 |
1943-1945 |
|
Aantal beelden |
6 |
7 |
10 |
7 |
12 |
12 |
|
Kribbe met Kindje |
X1 |
X1 |
X |
X1 |
X1 |
X |
|
Maria |
X2 |
X |
X |
X1 |
X1 |
X |
|
Jozef |
X |
X |
X |
X |
X1 |
X |
|
Herders |
X3 |
X2 |
X1 |
X2 X3 |
X2 |
X7 |
|
Schaapje(s) |
X4 |
X1 X2 |
X2 X3 |
X3 |
X |
|
|
Os en ezel |
X1 |
X1 |
X |
|||
|
Koning Casper |
X |
X3 |
X |
X4 |
X |
|
|
Koning Melchior |
X |
X3 |
X |
X5 |
X |
|
|
Koning Balthazar |
X |
X3 |
X |
X6 |
X |
|
|
Engel(en) |
X1 |
X2 |
X1 |
X |
X1-X2 De kribbe met het Kindje en het beeld Maria vormen een geheel
X3-X4 Drie herders (met een kind) en twee schaapjes vormen een geheel
X1 In de stal bevinden zich de os en de ezel en ervoor twee schaapjes. Op het dak van de stal bevinden zich een tweetal engelen die een banier met de tekst "gloria in excelsis Deo" vasthouden. Voor het stal ligt een apart beeld met het Kind met gespreide armen in een kribbe
X2 Een groep van drie herders en drie schaapjes vormen een geheel. Er is een apart beeld van een herderinnetje met schaap
X3 De drie koningen vormen een geheel
X1 Twee losse beelden van de herders (een staande en een geknield)
X2 Twee losse engeltjes die elk een kaarsenstandaard voor zich vasthouden
X1 De kribbe met het Kindje en het beeld Maria vormen een geheel
X2 Twee losse beelden van een herder met schaap en nog twee losse schaapjes
X3 Een beeld van drie herders en twee schaapjes. Aan de linkerzijde staat een herder. Een schaapje komt achter deze herder vandaan. In het midden staat de ietwat gebogen herder met staf. Naast hem zit een geknielde herder die met zijn rechterhand een voor hem staand schaap vasthoudt.
X1 Locatie onbekend
X2 De staande herder met staf en schaapje bevindt zich in de kerk van St. Pieter Onder; van de staande herder met gekruiste armen voor zijn borst zijn meerdere versies gemaakt (in particulier bezit)
X3 Gemeentemuseum Weert (geen afbeelding)
X4 Gemeentemuseum Weert (geen afbeelding)
X5 Gemeentemuseum Weert (geen afbeelding)
X6 In de collectie Peters Smeets is een ontwerp van het hoofd van koning Balthazar aanwezig
X7 Drie losse beelden van een herder (de zittende herder is na de dood van Vos door Balendong uitgevoerd)
Charles Vos moet jaren rond gelopen hebben met het idee om een eikenhouten Kerststal te maken voor de belangrijkste kerk van Maastricht vernoemd naar St. Servaas. In jaren 1935-1938 maakte hij een eerste ontwerp in chamotte klei (in tabel nummer 1). Bij deze ruw geschetste Kerststal vallen een drietal zaken op.
Het kribje met het Kindje vertoont grote gelijkenis met het definitieve beeld, slechts de details zijn minder uitgewerkt.
Ook bij het beeld van Maria zijn duidelijke overeenkomsten. Alleen maakt zij met haar handen een zegenend gebaar, uiteindelijk zal zij haar handen voor zich gevouwen houden. Ook in de stand van haar benen treedt nog een aanpassing op. Bij de chamotte klei-versie zijn haar benen niet gebogen, bij eikenhouten-versie heeft ze haar onderbenen onder haar lichaam. Tenslotte komt de houding van de Drie Koningen overeen nl. een liggende, een knielende en een staande. De koningen zijn slechts schetsmatig uitgewerkt.
De andere beelden hebben geen overeenkomsten met de eikenhouten beelden.
BIJ DE AFBEELDINGEN STAAN DE BEELDEN UIT DE SERVAASKERK NAAST DE VOORSTUDIE (eerst Servaakerk dan voorstudie, behalve bij de beelden in gips, daar eerst gipsen beeld en dan Servasskerk)
Vervolgens maakte Vos een drietal Kerststallen, uitgevoerd gebakken geglazuurde klei, waarvan de datering niet precies bekend is. Hoogstwaarschijnlijk eind jaren dertig of begin jaren veertig van de vorige eeuw. Plaatsing in de tijd na de uitvoering in chamotte klei ligt voor de hand. De chamotte klei-uitvoering was weinig gedetailleerd terwijl de gebakken geglazuurde versies meer gedetailleerd zijn.
Gestart wordt met de bestudering van de in tabel vermelde nummer 2.
Het kribje met het Kindje vertoont grote gelijkenis met het definitieve werk, de details zijn t.o.v. chamotte klei versie (nummer 1 tabel) beter uitgewerkt. Alleen de stand van rechterarm, de stand van het hoofd en de onderzijde van het kleed in de kribbe wijken af van het uiteindelijke werk.
Ook bij het beeld Maria zijn duidelijke overeenkomsten, alleen de stand van het hoofd is afwijkend. Jozef is staande uitgebeeld met gespreide armen. In de definitieve versie is hij knielende uitgebeeld, de armen zijn nog meer gespreid. Kleding en uitdrukking van het gezicht hebben grote overeenkomsten.
De Drie Koningen (een liggend, een knielend en een staande) hebben qua uitvoering en houding grote overeenkomsten met de eikenhouten beelden. Allen de liggende koning heeft zijn gezicht naar de grond gericht. Later zou hij zijn armen vooruit strekken en naar voren kijken. Ook wijkt zijn hoofdbedekking af.
De in de kribbe geplaatste os en ezel zullen in deze vorm niet terugkomen. Dit geldt ook voor de engelen op de kribbe. Alleen de banderol, met de tekst GLORIA IN EXCELSIS DEO, die de engelen vasthouden komt wel voor in de uiteindelijke versie. De herders hebben geen overeenkomst met de St. Servaasversie.
Bij het tweede in gebakken geglazuurde klei uitgevoerde ontwerp maakte Vos tien beelden, waarvan twee van kaarsenhouders vastgehouden door engelen. Deze beelden laten we buiten beschouwing. (nummer 3 tabel)
De kribbe met Kindje is conform de eikenhouten versie.
Dit geldt ook voor Maria.
Jozef is staande (enigszins door zijn knieën gezakt) uitgebeeld met gespreide armen. In de definitieve versie is hij knielende uitgebeeld, de armen zijn nog meer gespreid. Kleding en uitdrukking van het gezicht hebben grote overeenkomsten.
Ten aanzien van de Drie Koningen. Balthazar is knielend afgebeeld. Hoofd en hoofdbedekking komen overeen met de definitieve versie. Melchior is geknield weergegeven. Er is geen overeenkomst met het eikenhouten beeld. Casper heeft grote gelijkenis, slechts de stand van het hoofd en zijn geschenk aan het Kind zijn afwijkend.
De twee herders hebben geen overeenkomsten.
De derde in gebakken geglazuurde klei uitgevoerd Kerststal (nummer 4 tabel) is minder gedetailleerd uitgewerkt.
Maria met het in de kribbe liggende Kindje vormt een geheel. De houding van Maria komt overeen met de eikenhouten versie. Haar handen omvatten de kribbe. Bij de losse beelden in St. Servaaskerk zal Maria haar gevouwen voor zich houden. De kribbe is schetsmatig uitgewerkt. De uiteindelijke vorm is goed herkenbaar.
Jozef is voor de eerste keer knielend met gespreide armen weergegeven. De houding van de benen wijkt enigszins af. Zijn blik is in tegenstelling met het uiteindelijke beeld naar boven gericht.
Het beeld van de drie herders heeft grote overeenkomsten met de drie losse herdersbeelden in de St. Servaaskerk. De linkse herder (vooraanzicht) lijkt op de staande herder, in het midden staat de herder met staf samen met een schaap. Rechts is de geknielde herder afgebeeld. Bij alle drie de herders zijn in detail afwijkingen, maar de uiteindelijke versie is duidelijk herkenbaar.
De twee beelden van de losse herders hebben geen overeenkomsten.
Na bestudering van de kerststal in chamotte klei en drie versies in gebakken geglazuurde klei kan er een aantal conclusies worden getrokken:
Vos heeft vanaf het begin een duidelijk beeld gehad hoe de kribbe met het Kindje Jezus er uit moest zien. In de loop van de tijd zijn er slechts kleine aanpassingen gedaan.
Maria heeft, met uitzondering van de chamotte klei versie, weinig wijzigingen ondergaan. De versie bij nummer 3 van de tabel benadert de uiteindelijk eikenhouten versie.
Voor het beeld van Jozef heeft Vos meerdere mogelijkheden bestudeerd: staand - knielend, de stand van de armen. Kleding en uitdrukking in het gezicht zijn vanaf het begin herkenbaar.
In de weinig gedetailleerde chamotte klei-versie zijn de Drie Koningen van St. Servaas goed herkenbaar: de languit liggende Balthazar met vooruit gestrekte armen, de knielende Melchior (uitwerking wordt nog gewijzigd) en de staande Casper (uitwerking wordt nog gewijzigd). Bij de eerste versie van gebakken klei zijn nog meer overeenkomsten, alleen de houding Balthazar is gewijzigd. Bij de tweede versie van gebakken klei is Casper goed gelijkend, de houding van Balthazar is wederom anders. Bij de laatste versie van gebakken klei ontbreken de Drie Koningen. Vos is bij de Drie Koningen zoekende geweest, maar de uiteindelijke vorm is terug te vinden.
Bij de herders is Vos zoekende geweest naar een goede uitwerking. Bij voorstudies worden de herders steeds uitgebeeld als een groep. Pas bij de laatste versie van de gebakken klei zijn de uiteindelijke vormen van de herders herkenbaar.
De engel van de kerststal van de St. Servaas komt in geen enkele voorstudie voor, terwijl dit beeld een van de hoogtepunten in Vos’ oeuvre is.
De os en de ezel bij de boom komt in de voorstudies nergens voor. Bij de meerderheid van deze ontwerpen ontbreken de os en ezel.
Nadat Vos de opdracht gekregen heeft voor de beelden voor de kerststal voor de St. Servaaskerk heeft hij eerst de beelden in gips gemaakt. (afb. 52608a, b1t/m 4, c en d1 en d2) Uit de literatuur weten we dat van alle beelden versies in gips zijn geweest. Een negental is zelfs uitgestald bij het Kerstfeest in 1943.
Helaas is van slechts weinig beelden de locatie bekend.
De eikenhouten versie van de staande herder is een exacte kopie van de gipsen versie. Dit geldt ook voor de herder met staf en schaapje. Het gipsen hoofd van Balthazar is later in eikenhout gekapt. Op een beschikbare foto van Casper lijkt deze helemaal niet op het eikenhouten beeld. De vraag is of dit beeld een ontwerp voor het definitieve beeld is geweest.
Concluderend: het lijkt er op dat de gipsen beelden een ontwerp zijn geweest. De beelden werden later exact in eikenhout gekapt.
herder in particulier bezit herder met staf (Sint Pieter Beneden)
liggende Koning in particulier bezit Koning (Museum Weert)
[1] Limburgsch Dagblad 29 maart 1954
[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Gijzeling_(Tweede_Wereldoorlog) 16 november 2022
[3] Graatsma, Charles Vos - straatbeelden, Maastricht 1988, blz. 30
[4] Limburgsch Dagblad 29 maart 1954
[5] Graatsma, Charles Vos - straatbeelden, Maastricht 1988, blz. 30 (bron St. Servaasparochie)
[6] De Kerstgroep bestaat uit 12 beelden. De zittende herder is na de dood van Vos door Balendong uitgevoerd in eikenhout (naar ontwerp van Vos)
[7] Graatsma, Charles Vos - straatbeelden, Maastricht 1988, blz. 30 (bron St. Servaasparochie).
[8] Limburgsch Dagblad 29 maart 1954
[9] In bruikleen gegeven door Grouwels
[10] Zie voetnoot 6
[11] Collectie Hamelers
[12] Collectie Regout
[13] Collectie Grouwels (in bruikleen Maastricht Museum)
[14] Collectie Vos Huinen
[15] Alleen de datering van de gipsen en eikenhouten kerststal (5 en 6) is bekend, de datering van de overige kerststallen (1 t/m 4) zijn bij benadering
3. Kerststal St. Servaaskerk
Een beeldengroep, geschenk van de parochianen van de St. Servaaskerk aan Pastoor-Deken J. Ingendael (1883 - 1954) ter gelegenheid van zijn terugkeer na zijn gijzeling in het Groot-Seminarie te Haren (N.B.) van juli - december 1942. Pastoor Ingendael schonk de Kerstgroep op zijn beurt aan zijn parochie, de St. Servaasbasiliek Maastricht. [1]
Uit het archief van de St. Servaasparochie: "Kerstmis 1943 is een nieuwe kribbe voor het eerst in de kerk opgesteld. De (eikenhouten) beelden van het Kindje, Maria en Jozef waren gereed, die van de herders, schaapjes enz. waren nog slechts in ontwerp (als gipsmodel) aanwezig".[2]
Gegevens eveneens uit het archief van de St. Servaasparochie: "Alle elf beelden van de Kerstgroep waren voltooid, Kerstmis 1945". *1
In 1946 maakte de gehele kerstgroep van Charles Vos, die nog met acht andere werken was vertegenwoordigd, deel uit van de Tentoonstelling "Gerijpte Kunst", 12 oktober- 17 november 1946, Gemeente Museum Den Haag. [3]
kerststal 1967
De kerstgroep bestaat uit 12 eikenhouten beelden:
Maria:
Maria (afmetingen 65cm x 90 cm), met kleed, mantel en hoofddoek zit geknield en de handen gevouwen voor de borst. Haar hoofd is rechts naar beneden gericht. [4]
St. Jozef
St. Jozef (afmetingen 85cm x 87cm) met kleed en mantel, knielt steunend op zijn linkerknie. Hij spreidt zijn armen naar boven gericht. Zijn blik is naar rechts beneden gericht. [5]
Kindje Jezus:
Het kindje Jezus (afmetingen 45cm (lengte) x 25 cm) [6] ligt met opgetrokken beentjes en spartelend met de armpjes op de kribbe.
Os en ezel met boom:
os en ezel met boom 240cm x 97 cm [7]
Drie herders
Drie herders, waarvan één naar ontwerp van Vos na diens dood uitgevoerd door J. Balendong:
herder met staf en schaapje, 115cm x 48cm; herder, 108cm x 43cm; herder zittend (Balendong), 58cm x 34cm [8]
Drie koningen
Koning liggend, Bathazar, afkomstig uit Europa, leeftijd 60 jaar, gift mirre: 143cm (lengte) x 48 cm;
Koning knielend, Melchior, afkomstig uit Azië, leeftijd 40 jaar, gift goud: 72cm x 45cm;
Koning staand, Casper, afkomstig uit Afrika, leeftijd 290 jaar, gift wierook: 125cm x 54cm, [9]
Engel met banderole “GLORIA IN EXCELSIS DEO” Een dochter van Vos stond model voor de engel. (afm. 102cm x 65cm)
Schaapje:
schaapje, 30cm x 42cm (lengte) [10]
[1] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[2] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[3] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[4] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[5] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[6] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[7] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[8] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[9] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
[10] Graatsma, Charles Vos, straat-beelden, Maastricht 1988
4. Conclusies
De eikenhouten kerststal van de St. Servaaskerk te Maastricht is een van de belangrijkste werken uit zijn grote oeuvre. Zoals boven aangetoond heeft het idee voor dit werk jaren gerijpt in zijn gedachten. Bij de voorstudies had hij van begin af aan duidelijk hoe de kribbe met Kind er moest uitzien. Dit geldt ook voor Maria en in iets mindere mate voor Jozef.
De expressie die de beelden uitdrukken is groots, vooral de engel waar zijn dochter model voor stond.
Nog enkele opmerkingen over de kerststal uit de krant
De Limburgsche beeldhouwer Charles Vos heeft een uitgebreide Kerstgroep in hout gesneden voor de kerk van St. Servaas te Maastricht. Het is een geschenk van de parochie aan haar herder, waartoe besloten werd toen deken Ingendael uit het gijzelaarskamp was teruggekeerd. Charles Vos heeft er ruim twee jaar aan gewerkt en met de figuren van de Drie Koningen, waar de gipsmodellen al eerder dienst hebben gedaan, maar die nu voor het eerst in de voorgenomen uitvoering konden worden geplaatst, heeft de kunstenaar aan zijn opdracht voldaan. Toch is het niet uitgesloten, dat aan dit indrukwekkend ensemble later nog beelden zullen worden toegevoegd.
Met de zeer expressieve figuren van de Drie Koningen - twee met naar het semietische neigend type, de derde volgens de traditie in een neger, in dit geval een geestig is getroffen karakter - heeft Charles Vos een artistiek hoogtepunt bereikt. Het wordt echter nog overtroffen door een staanden Engel met banderol, een knaap, die met gestulpte lippen argeloos staat te zingen. Een meesterwerkje op zich zelf.
De Maasbode 7 januari 1946
De prachtige Kerstgroep van Charles Vos maakt alleen een gang naar de tentoonstelling waard.
De Maasbode 12 oktober 1949 (de tentoonstelling “Gerijpte Kunst”in het Gemeentemuseum in Den Haag)
Published in
DefaultCms2CmsCategory
SINT JOZEF MET KIND (Sint Jozefsheil, Bakel)
Adres: Sint Jozefsheil, Roessel 3 5761 RP Bakel
Reliëf bestaande uit vijf delen (zijgevel van het hoofdgebouw)
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1952]
Afmetingen: plusminus 2m
Al voor de Tweede Wereldoorlog waren er plannen voor de bouw van een sanatorium voor tuberculosepatiënten in de bossen in de buurt van Helmond. De Tweede Wereldoorlog belette echter de uitvoering ervan, al was dat slechts tijdelijk. Als na de oorlog het aantal tuberculose patiënten nog verder toegenomen bleek te zijn, was pastoor P.E. van Leeuwen uit de Sint Jozefparochie in Helmond de initiatiefnemer tot de directe oprichting van de Stichting Sint Jozefsheil, op 9 juni 1945. Dhr. J.H. de Wit werd benoemd tot voorzitter van het bestuur. Met een renteloze lening van de Gemeente Bakel en Milheeze was het bestuur in staat veertig hectare bosgrond te kopen om daar het sanatorium te kunnen vestigen.
Het ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting gaf het bestuur van de Stichting Sint Jozefsheil op 29 juli 1949 toestemming tot aanbesteding van de bouw van een “streeksanatorium”. De bevolking van Zuidoost Brabant reageerde enthousiast. Zij organiseerden allerlei activiteiten om geld in te zamelen voor het bouwfonds. Naast het inzamelen van geld zorgden de boeren uit de omgeving voor het grondwerk. Ook andere taken werden door de bevolking uitgevoerd.
Op 5 september 1951 werd het eerste paviljoen van sanatorium Sint Jozefsheil in gebruik genomen door de komst van de eerste negen patiëntjes. Zij werden ontvangen door Koningin Juliana.
Op 19 maart 1952, de feestdag van beschermheilige Sint Jozef, zegende Bisschop Z.H.E. Mgr. Mutsaerts het sanatorium in. Op 23 augustus verrichtte Staatssecretaris van Volksgezondheid de heer P. Muntendam de volledige ingebruikstelling. Aan het slot van de openingsplechtigheid bood de heer Bak namens de gezamenlijke aannemers en leveranciers een twee meter groot Sint Jozefbeeld aan van de beeldhouwer Charles Vos.
Aan het eind van de jaren vijftig kwamen er steeds minder gevallen van tuberculose voor. Dit had zijn weerslag op de Nederlandse sanatoria. Niet alleen kregen zij minder verzoeken tot opname van tuberculosepatiënten; ook de verhouding tussen mannen, vrouwen en kinderen binnen de sanatoria verschoof.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
In Sint Jozefsheil halveerde het aantal kinderen met tuberculose en verdubbelde het aantal mannen. Het totale aantal tuberculosepatiënten nam ook hier geleidelijk af. De maatschappelijke toestanden waren aanzienlijk verbeterd evenals de bestrijding van de ziekte. Bovendien waren ook de therapeutische mogelijkheden sterk verbeterd.
Voor de directie van Sint Jozefsheil een teken: het roer moest om.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
In de loop van 1959 werden er besprekingen gevoerd met als doel een van de onderbezette kinderpaviljoens in te richten als buitenkliniek met revalidatie voor kinderen. Ook was het de bedoeling dat er meer ruimte kwam voor verpleging en behandeling van langdurig zieken. In 1961 werd de Oost-Brabantse Buitenkliniek voor Kinderen geopend; in 1962 de verpleeginrichting voor langdurig zieke volwassenen.
De overheid nam een beslissing dat het aantal instellingen voor T.B.C.-patiënten beperkt zou worden tot een vijftal. In 1975 viel het besluit Sint Jozefsheil zou worden opgeheven. Wel werd toegestaan de verpleegafdeling voor chronisch zieken uit te breiden.
Met de Jan de Witkliniek voor geestelijk hulpbehoevende bejaarden vormt Sint Jozefsheil nu één groot verpleegcentrum voor het streekgewest Helmond.[1]
Het reliëf is opgebouwd uit een vijftal stenen platen. In het onderste deel zijn twee platen, in het middelste eveneens twee en bovenaan slechts een plaat geplaatst. De voegen tussen de platen zijn duidelijk zichtbaar.
Jozef is frontaal staande afgebeeld, aan de rechterzijde voor de toeschouwer. Jozef draagt over zijn lang kleed een openvallende met capuchon (met daarop een nimbus). Zijn bebaarde gezicht is naar rechts beneden gericht op zijn Zoon, die aan zijn rechterzijde naast hem staat. Zijn Zoon is “en profile” afgebeeld met zijn hoofd ietwat naar boven gericht. Hij draagt een kleed dat reikt tot zijn knieën. Met zijn gevouwen handen reikt hij naar boven naar de hand van zijn vader. De andere hand van zijn vader rust op het hoofd van zijn zoon.
Jozef was de naamgever aan het sanatorium in Bakel.
Foto's Th. Kanters
[1] Dit artikel is gebaseerd op:
https://www.heemkundekringbakelenmilheeze.nl/sj35-09-sanatorium-wordt-verpleeghuis, krantenartikel “Sanatorium maakt plaats voor verpleeg-tehuis”
De Volkskrant van 25 augustus 1952
H.W.J. de Brouwer-Hommel en J.J.J. Heling (red.), 35 Jaar in plaatjes en praatjes. Sint Jozefsheil 1951 sanatorium 1986 verpleeghuis. Uitgave van de Stichting Verpleeghuizen Gewest Helmond (Bakel 1986), pag. 23-24
E, Dijkshoorn, 50 Jaar Sint Jozefsheil. Lustrumboek ter ere van het vijftigjarig bestaan van verpleeghuis Sint Jozefsheil te Bakel 1951-2001. Uitgave van Stichting De Zorgboog (Bakel/Eindhoven 2001).
Emails: H. Vincent (26 februari 2023), B. Vereijken (7 en 8 maart 2023), Th. Kanters (7 en 8 maart 2023), H. Pennings (Gemeente-archief Gemert-Bakel, 9 maart 2023) en B. van Kempen (9 maart 2023)
Published in
DefaultCms2CmsCategory