woensdag, 29 juli 2009 06:11
Oorlogsmonument (Raadhuisplein)
OORLOGSMONUMENT (Raadhuisplein)
Adres: oud stadhuis Heer, Raadhuisplein, Maastricht
Bronzen reliëf op granieten plaat
Niet gesigneerd, niet gedateerd [1949]
Afmetingen: hoogte 80cm en breedte 120cm
Het Oranjecomité, onder voorzitterschap van burgemeester Kessen, nam het initiatief tot het oprichten van een monument ter nagedachtenis van de gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog in de gemeente Heer (nu Maastricht). Om dit plan te verwezenlijken werden gelden ingezameld door genoemd Comité en, gesteund door het Gemeentebestuur van Heer, kon aan Charles Vos een opdracht verstrekt worden tot de vervaardiging daarvan.
Dit monument "Pro Patria" , dat in de voorgevel van het raadhuis werd ingemetseld, is op 11 september 1949 door het elfjarig dochtertje Jacqueline van de gesneuvelde militair, H.J. Willems, onthuld. Dit geschiedde in tegenwoordigheid van de familieleden der gevallenen, het Gemeentebestuur, militaire autoriteiten, vertegenwoordigers van het verzet en een deputatie van de Belgische verzetsbeweging. Het monument is toen in eigendom overgedragen aan de gemeente, die, uit piëteit voor degenen die hun leven lieten in de strijd voor de vrijheid van ons Vaderland, er altijd een licht bij laat branden.[1] [2]
Het monument is een bronzen reliëf, bevestigd op een granieten plaat. Op het reliëf is een voorstelling aangebracht van een treurende vrouwenfiguur die haar rechterhand voor de ogen heeft geslagen omdat zij het geweld en verdere ontberingen niet wilt zien. In haar linkerhand draagt zij een palmtak. De palmtak is een symbool voor vrede en rust.
Links en rechts staan wapenschilden. Links een schild met de jaartallen 1940-1945 en twee gekruiste zwaarden. [3]
Rechts het wapenschild van Heer. Op dit schild staat rechts de Heilige Petrus (patroonheilige van de parochie St. Petrus Banden) met nimbus. Zijn handen zijn, in tegenstelling met het originele schild, niet geketend en hij is gekleed in een Romeinse toga. In zijn rechterhand houdt hij de Hemelse sleutel vast. Aan de linkerzijde staat St. Servaas met nimbus en bisschopsmijter. Hij strekt beide handen vooruit. Heer behoorde tot een van de elf banken waar de proost en het kapittel van St. Servaas de heerlijke rechten uitoefenden
Tussen de twee heiligen staat een schild dat door Petrus met zijn linkerhand wordt vastgehouden. Op het schild staat een dubbele rijksadelaar met in het midden een schildje met een sleutel.
De plaat wordt geflankeerd door twee bronzen lampen. De tekst op het monument luidt:
'PRO PATRIA'.
Hieronder zijn de namen van vijf oorlogsslachtoffers van de voormalige gemeente Heer aangebracht
H.G. Dirix, overl te Lund Zweden 23 mei 1945
G.Duijkers overl te Sachsenhausen D 23 feb 1945
W. Kuypers gesn. te Bourbon Fr 20 mrt. 1944
P.L. Ruyters gefus. te Bergen Limburg 2 mei 1943
H.J. Willems gesn. te 's Gravenhage 10 mei 1940
In de jaren negentig is de plaat vervangen door een nieuwe granieten plaat. De bronzen tekst had in de loop der jaren groene (erosie) strepen op de originele plaat van een zachtere steensoort achtergelaten . De originele bronzen afbeeldingen en letters zijn weer teruggeplaatst.[4]
Wim Kuijpers
Wim Kuijpers heeft een dagboek bijgehouden tijdens de Tweede Wereldoorlog.[5]
Hieronder een samenvatting van zijn dagboek om een beeld te geven van een mens achter een naam op het monument.
Wim Kijpers wordt geboren op 14 juni 1917 te Heer (nu Maastricht). Tijdens de Tweede Wereldoorlog houdt hij het niet meer uit in Nederland en wil vluchten naar Engeland om deel te nemen aan de strijd tegen de Duitsers. Op 18 mei1942 vertrekt hij. Via Luik en Nancy bereikt hij Abbévilles. Daar steekt hij de Zwitserse grens over. Omdat de vooruitzichten op doorreizen via Zwitserland niet goed zijn, besluit hij terug te vluchten naar Frankrijk om van daaruit te reizen via Spanje. In Spanje krijgt hij na verloop van tijd de mogelijkheid om per boot naar Curacao te gaan. Via New York komt hij uiteindelijk in Canada aan waar hij in Guelph wordt ingekwartierd. In april 1943 gaat hij per schip naar Engeland. In juni start zijn opleiding tot Air Gunner. Na de voltooiing van de opleiding moet hij nog geruime tijd wachten totdat hij wordt ingezet bij bombardementen op Frankrijk. In de tussentijd heeft hij Audrey Wayling ontmoet waarmee hij op 16 oktober trouwt. Op 20 december is zijn eerste vlucht in de strijd tegen de Duitsers. Zijn team wordt regelmatig ingezet tot de fatale vlucht op 20 maart 1944 toen het vliegtuig door Duits afweergeschut wordt neergehaald bij Bourdon. De vier bemanningsleden komen om het leven. Zijn vrouw is dan inmiddels zwanger van hun zoon Wim jr. De dagboeken zijn na zijn dood aan de weduwe overhandigd. Na de oorlog is zij in contact gekomen met de familie Kuijpers in Heer.
Ruijters Peter Leonard
Geboren op 10 oktober 1892 te Echt. Hij woonde te Heer (nu gemeente Maastricht) en was adjunct-hoofdcommissaris van de CCD (Crisis Controle Dienst). De Sipo arresteerde hem op 1 mei 1943 wegens het opwekken tot deelname aan de April-Mei-staking. Op 2 mei 1943 werd hij ter dood veroordeeld en nog dezelfde avond in het natuurgebied De Hamert, samen met vier anderen, gefusilleerd. [6]
[1] De verplichting brandt nu alleen nog in speciale gevallen.
[2] Venne, van de; Geschiedenis van Heer, Heer 1957, blz 208-209
[3] Mans, Limburgse verzetsmonumenten 1940-1945, Historische reeks Maastricht, Maastricht 1994
www.4en5mei.nl, april 2008
[4] Mans, Limburgse verzetsmonumenten 1940-1945, Historische reeks Maastricht, Maastricht 1994
www.4en5mei.nl, april 2008
[5] Dijkman, Rob Als ik ooit nog thuis kom. De oorlogsdagboeken van Engelandvaarder Wim Kuijpers, 2010
[6] Kooistra Jack, Represailles in Limburg, gewapend verzet en bloedige wraak 1940-1945 deel 12, Leeuwarden 2013, blz. 242